Kembrıdj ýnıversıtetinde ótken ǵylymı konferentsııada Alash Orda murasy talqylandy
Іs-shara Qazaqstannyń Ulybrıtanııadaǵy Elshiliginiń qatysýymen Kembrıdj ýnıversıteti Koroldik kolledjiniń Jibek joly baǵdarlamasymen (Silk Roads Programme) uıymdastyryldy, dep habarlaıdy QazAqparat QR Syrtqy ister mınıstrliginiń baspasóz qyzmetine silteme jasap.
Іs-sharany ashqan Oksford ýnıversıtetiniń álemdik tarıh professory jáne «Jibek joly: Álemniń jańa tarıhy» jahandyq bestselleriniń avtory Pıter Frankopan Ortalyq Azııa tarıhyn zertteýdiń, sondaı-aq óńir elderimen zertteý yntymaqtastyǵyn arttyrý mańyzdylyǵyn atap ótti.
Qazaqstannyń Ulybrıtanııadaǵy Elshisi Erlan Ydyrysov Qazaqstan jáne basqa Ortalyq Azııa elder táýelsizdiginiń 30 jyldyq mereıtoıynda is-sharany ótkizýdiń erekshe oryndylyǵyn atap ótip, Alash qozǵalysynyń qazaq qoǵamyndaǵy táýelsizdik pen ulttyq biregeılik ıdeıalaryn qalyptastyrýdaǵy búgingi kúnge deıingi rólin atap ótti. Ol sondaı-aq qatysýshylardyń nazaryn batys ǵylymynda óńirdiń neǵurlym tereń jáne mamandandyrylǵan zertteýleriniń jetispeýshiligine aýdaryp, osy olqylyqtyń, onyń ishinde osyndaı is-sharalardy ótkizý arqyly toltyrylatynyna úmit bildirdi.
XIX ǵasyrdan bastap keńes kezeńiniń basyna deıin qazaq zııalylarynyń tarıhyna mamandanǵan Hokkaıdo ýnıversıtetiniń professory Tomohıko Ýıama Alash Orda tarıhyna qysqasha ekskýrs jasady. Ol Alash qozǵalysyna qatysýshylardyń tek 1917 jylǵy revolıýtsııa kezinde jáne odan keıin ǵana emes, keıingi keńestik kezeńdegi yqpaly týraly da aıtyp berdi.
«Stalındik qýǵyn-súrginnen keıin jáne qaıta qurý kezeńine deıin Alash Orda Qazaqstan tarıhynan is júzinde óshirildi, al qozǵalys belsendileriniń kóptegen shyǵarmalaryna tyıym salyndy. Alaıda, qazaq kommýnısteri 1920 jyldary burynǵy alashordashylardan kóp úırenip, olardyń qazaq memlekettiligin, mádenıetin jáne qoǵamyn damytýǵa degen umtylysyna qosylǵanyn umytpaýymyz kerek», – dedi ol.
Staffordshır ýnıversıtetiniń oqytýshysy doktor Alýn Tomas Garvard ýnıversıtetimen birlesip, erte keńestik Ortalyq Azııa ishindegi shekaralardy kartografııalaý boıynsha óziniń jańa zertteýi týraly baıandama jasady. Zertteýdiń túpki maqsaty – ýaqyt óte kele shekaralardyń ózgerýin baqylaıtyn jáne ekonomıkalyq, saıası, quqyqtyq jáne basqa oqıǵalar men sebepterdiń osy ózgeristermen araqatynasyn anyqtaıtyn sandyq tarıhı anyqtamalyq qurý. Taǵy bir maqsat – Ortalyq Azııadaǵy aýmaqtyq ózgeristerdi neǵurlym keń, jahandyq tarıhı kontekstinde qarastyrý.
Nazarbaev Ýnıversıteti tarıh kafedrasynyń dotsenti Nıkkolo Pıanchola Reseı ımperııasy men erte Keńes Odaǵynyń Qytaımen saýda almasýyn zertteý negizinde transshekaralyq aımaqaralyq almasýlardyń áleýmettik tarıhyna den qoıdy.
Djon Mýrs atyndaǵy Lıverpýl ýnıversıtetiniń tarıh jáne áleýmettik ǵylymdar ınstıtýtynyń postdoktoranty doktor Botakóz Qasymbekova erte keńestik Ortalyq Azııa aýmaǵyn basqarýdyń ákimshilik, zańdyq jáne ıdeologııalyq aspektileri týraly aıtyp berdi.
Konferentsııa barysynda ótken suraq-jaýap sessııasy aıasynda ǵylymı qoǵamdastyq ókilderi Alash Orda úshin geografııalyq shekaralardyń mańyzdylyǵyna, erte keńestik Ortalyq Azııadaǵy bılikti ortalyqtandyrý protsesi men saldaryna, sondaı-aq óńirdegi muraǵat materıaldarynyń qoljetimdiligi men zerttelingenine qyzyǵýshylyq tanytty.
