QazMunaıGazdyń «Jarqyn bolashaq» jobasy batys óńirdegi balalardyń bilim deńgeıin arttyrýǵa múmkindik beredi
«QazMunaıGaz» UK AQ Basqarma Tóraǵasynyń keńesshisi Gúlshara Ábdiqalyqova Kazinform tilshisine «Jarqyn bolashaq» jobasy eldegi kadr tapshylyǵyn sheshýdi kózdeıtinin áńgimelep berdi.
- Respýblıkalyq pedagogter sezinde Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev óskeleń urpaqty ozyq standarttarǵa saı tárbıeleý men oqytý jóninde mindetter qoıdy. Osy oraıda, «QazMunaıGaz» UK AQ qoldaýymen júzege asyp jatqan áleýmettik bastamalardyń ishindegi «Jarqyn bolashaq» jobasyn erekshe atap ótýge bolady. Meniń bilýimshe elimizdiń ulttyq kompanııalarynyń ishinde mektep oqýshylaryna arnalǵan jobalar joqtyń qasy. Osy rette, birinshi suraq, QazMunaıGaz kompanııasy tarapynan grant bólip, elimizdiń elıtalyq oqý oryndarynda mektep jasyndaǵy balalardy oqytý týraly bastamanyń shyǵý tórkini týraly aıtyp berseńiz?
- «QazMunaıGaz» UK AQ elimizdiń ekonomıkasynyń negizin qurýshy iri kompanııalardyń biri. Kompanııa sonymen birge elimizdegi áleýmettik máselelerdi sheshýge de aıtarlyqtaı kóńil bólip otyr. Solardyń biri Jarqyn bolashaq» jobasy − «QazMunaıGaz» ulttyq kompanııasy AQ Basqarma tóraǵasy Maǵzum Myrzaǵalıevtyń tikeleı bastamasymen Jańaózen qalasy men Mańǵystaý oblysyndaǵy balalardyń bilim deńgeıin arttyrýǵa múmkindik týǵyzý maqsatynda iske asyrylyp otyr. Atap óter bolsaq, 2022 jyly UBT-nyń respýblıkalyq orta deńgeıi 66% qurasa, Mańǵystaý oblysynyń oqýshylary kórsetkishi 38%-dy kórsetti. ıAǵnı deńgeı 42,5% tómen kórsetkishtermen tirkeldi. Osy kórsetkishterdiń negizinde atalǵan óńirdegi bilim deńgeıin eskere otyryp, «QazMunaıGaz» áleýmettik jobalardyń ishindegi eń mańyzdysy − bilim berý máselesine jete kóńil bólýde. Osy maqsatta shuǵyl túrde «Jarqyn bolashaq» baǵdarlamasynyń mehanızimi daıyndaldy. 2022-2023 jáne 2023-2024 oqý jyldarynda jobaǵa oqýshylar qabyldandy.
- Bul joba qazir respýblıka aýmaǵynda qansha óńirdi qamtyp otyr? Sonymen qatar, jasóspirimder tarapynan bul jobaǵa degen suranysty qalaı baǵalar edińiz?
- Jobanyń iske qosylýy Mańǵystaý oblysyndaǵy balalardyń bilim deńgeıin arttyrý maqsatynda júzege asyrylǵandyqtan, ázirge negizgi basymdyq atalǵan oblysqa berildi. Elimizdiń basqa óńirlerinde basqa da kásipkerlerdiń qoldaýymen balalarǵa túrli baǵyttarda qoldaý kórsetilip jatqanyn aıta ketý kerek. QazMunaıGazdyń «Jarqyn bolashaq» baǵdarlamasy Mańǵystaý oblysy boıynsha júzege asýda. Qazirgi ýaqytta jobanyń nátıjesin bilý úshin, belgili bir deńgeıge jetý úshin, balalardyń bilimin arttyrý maqsatyna kóbirek kóńil bólemiz.
- QazMunaıGazdyń grantynyń jeńimpazy ataný úshin balalardy irikteý barysynda qandaı talaptar qoıylady?
- Jobaǵa qatysýshylardy irikteý barysy jańa jyldan keıin bastalady. Aldymen aqparattyq túsindirý jumystary júrgiziledi. Alǵashynda basymdyqpen tek Jańaózen qalasynyń oqýshylary iriktelinip alyndy. Bıylǵy oqý jylynda Jańaózen qalasymen qatar Mańǵystaý oblysynyń Túpqaraǵan, Mańǵystaý jáne Qaraqııa aýdandarynyń balalary iriktelinip alyndy. Jobaǵa qatysýshylardy iriktep alý mehanızimin anyqtaý úshin Úkimet jáne Oqý-aǵartý mınıstrligi men Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrliginiń mehanızmderin qoldana otyryp jumys isteımiz. Іrikteý kezeńiniń negizgi satysynyń biri retinde, kolledjder, mektepter jáne oqý oryndary Mańǵystaý oblysyna baryp óz múmkindikterin tanystyrý maqsatynda jármeńke ótkizedi. Ár oqý ornynyń irikteý talaptary árqalaı. Mysaly, IQanat elıtalyq mektebinde irikteý jumystary bir jyl buryn júrgiziledi. Birneshe etaptan turady. Onyń ishinde eń úzdikterin anyqtaıdy. Óner baǵytyndaǵy mektepter sáıkesinshe balalardyń talantyna, qabiletine qaraı irikteý júrgizedi.
- «Jarqyn bolashaq» jobasy aıasynda 2023-2024 oqý jylynda mańǵystaýlyq 449 balaǵa grant berilip, oqytylyp jatyr eken. Joba úmitkerlerine júrgizilgen irikteý nátıjelerimen bólisseńiz.
- 2023-2024 oqý jylynda 2000-ǵa jýyq bala «Jarqyn bolashaq» jobasyna qatysýǵa ótinim bildirdi. Ár oqý orynnyń talabyna baılanysty jáne irikteýden keıin 449 bala atalǵan baǵdarlamanyń grant ıegerleri atandy. Onyń ishinde 302-si kásibı tehnıkalyq oqý mekemelerine jáne mektep-ınternattarda oqýǵa 147 oqýshy tústi.
- Ótken oqý jylynda «Jarqyn bolashaq» jobasyna tek Jańaózen qalasynyń oqýshylary qatysqan bolsa, bıylǵy oqý jylynda Jańaózen qalasymen birge Mańǵystaý oblysynyń Túpqaraǵan, Mańǵystaý jáne Qaraqııa aýdandarynyń balalary de grant ıegeri atandy. ıAǵnı, atalǵan joba munaıshylar ornalasqan eldi-mekenderdegi talantty balalardy qamtyp otyr dep aıtýǵa negiz bar ma?
- «QazMunaıGaz» kompanııasyna qarasty óndiris oryndary bar aımaqtardaǵy turǵyndarǵa áleýmettik kómek kórsetýde. Bul sanatqa bilim berý, densaýlyq saqtaý, sport jáne mádenıet baǵytynda atqarylǵan jumystardy jatqyzýǵa bolady. Aıta keterligi, bul joba endi ǵana bastaý alyp keledi. Jobaǵa oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵy óte joǵary. Suranyspen qatar, jobanyń alǵashqy tolqynynyń nátıjelerimen de tanystyq. Joǵary dep aıtýǵa tolyq negiz bar.
Byltyr Almatydaǵy fızıka-matematıka pánderin tereńdetip oqytatyn mektepke oqýǵa túsken balalarmen kezdesý kezinde oqýshylar sabaqtyń qıyn jáne talaptyń qatal ekenin aıtqan bolatyn. Bıyl balalardyń oqý úlgerimi artyp, 4 pen 5-ke oqyp jatqanyn kórdik. 2023-2024 oqý jylynyń birinshi aralyq baqylaý nátıjelerine sáıkes baǵdarlama grant ıegerleriniń 65%-nyń oqý úlgerimi jaqsy, al 35%-y ortasha deńgeıde. 2023-2024 oqý jylynda 35 grant ıegeri óner, zııatkerlik jáne sporttyq baǵyttar boıynsha túrli is-sharalarǵa belsendi qatysyp, jeńimpaz atandy. Onyń ishinde halyqaralyq deńgeıde 1, respýblıkalyq deńgeıde 3, aýdandyq jáne qalalyq sharalarda 1 oqýshymyz jetistikke jetip te úlgerdi.
Sonymen qatar, balalardyń sabaq úlgerimi, tártibi, jalpy jaǵdaıy týraly ata-analaryna udaıy aqparattar berilip otyrylady. Aıta keterligi, ata-analar da balalaryna kómektesýge at salysady. Jasyratyny joq, bastapqyda úılerine qaıtqysy kelgen balalar da boldy. Biraq bir-eki toqsannan keıin olar tóselip te úlgerdi. Alǵashqyda balalarǵa qoldaý kórsetý bizdiń mindetimiz, ary qaraı ony alyp ketý olardyń óz qabiletine baılanysty.
- Aıtýyńyzǵa qaraǵanda QazMunaıGazdyń bul áleýmettik jobasy tek Munaıshylardyń balalaryna arnalǵan dep atap ótsek, qatelespeımiz be?
- Bul joba tek munaıshy otbasylardyń balalaryna ǵana arnalmaǵan. Mysaly, Jańaózen qalasy, Mańǵystaý oblysynyń Túpqaraǵan, Mańǵystaý jáne Qaraqııa aýdandarynda tek munaıshylar ǵana turmaıtynyn aıta ketý kerek. Bul bastama jalpy osy óńirlerde turatyn balalarǵa arnaldy. Arnaıy júrgizilgen taldaýdyń nátıjesi boıynsha az qamtylǵan, jumyssyz qalǵan, tolyq emes otbasynyń balalary, múmkindigi shekteýli balalary bar otbasylar «Jarqyn bolashaq» boıynsha grant ıegeri atanyp otyr. Jobaǵa qatysýshylardyń basym bóligi qarapaıym jumysshylar men óndiriste jumys jasaıtyn azamatttardyń otbasynan.
- Grant ıegerleri elimizdiń qaı aımaqtarynda, qandaı oqý oryndarynda jáne qandaı baǵyttar boıynsha bilim alýda?
- «Jarqyn bolashaq» baǵdarlamasynyń bıylǵy grant ıegerleri elimizdiń ártúrli baǵyttaǵy 33 bilim mekemelerinde oqyp jatyr. Olar respýblıkanyń 10 oblysyndaǵy iri qalalarda ornalasqan. Mysaly, Astana, Almaty, Qaraǵandy, Taraz qalalary men, soltústik oblystardy da qamtyp otyrmyz. Jaqynda baǵdarlama qatysýshylarymen kezdesý kezinde Lobanov aýyldyq okrýgindegi «ZEINEP» joǵary kópsalaly kolledjinde boldym. Bul Coltústik Qazaqstan oblysyndaǵy Almaty Management University bazasynda qurylǵan oqý ǵımarattary men jatahanasy qaıta jóndeýden ótkizilgen, ormandy alqapta, tabıǵaty tamasha, keń jerde ornalasqan bilim ordasy. Onda balalardyń oqýy men jan-jaqty damýyna barlyq jaǵdaı jasalǵan. Osy oqý ornynda kelesi jyly taǵy da balalar sanyn arttyrý josparlanyp otyr.
Sonymen qatar, medıtsına baǵytynda «Qaraǵandy medıtsına ýnıversıtetine» tapsyrǵan oqýshylar sany da artyp otyr. Ózderińizge málim, tek Mańǵystaý oblysynda ǵana emes, sonymen qatar elimiz boıynsha medıtsına mamandary tapshy. Óner ordasy sanalatyn Almaty qalasyndaǵy oqý oryndaryna túsken oqýshylar óner baǵytyn tańdady. Astana qalasyndaǵy IT jáne tehnıka salasyn tańdaǵan oqýshylar bar. Jalpy alǵanda bıyl oqýǵa túskenderdiń 63-i tehnıkalyq baǵytta, 52-si gýmanıtarlyq baǵytta, 51-i medıtsınalyq baǵytta, 25-i sport jáne mádenıet salasynda, 11-i ekonomıka jáne bıznes baǵytynda oqýǵa tústi. Osy rette, aıta keterligi balalardyń tehnıka salasyn tańdaýy rasymen de qýantarlyq jaǵdaı. Sebebi, bul bizdegi kadr tapshylyǵy týyndap otyrǵan salalardyń biri.
- Qazaqstan Respýblıkasy Bilim mınıstrliginiń ulttyq bilim berý derekter bazasyna sáıkes, Jańaózen mektepterinde 22 myńǵa jýyq oqýshy bilim alady eken. Jyl saıyn eki myńnan astam túlek 11-synyp bitiredi jáne úsh myńǵa jýyq oqýshy 9-synypta oqýyn aıaqtaıdy. Alaıda olardyń 25 paıyzǵa jýyǵy qosymsha bilim alý úshin oqý oryndaryna túsedi. Sonymen qatar, jaratylystaný, orys, aǵylshyn tili pánderi boıynsha oqytýshylar jetispeıdi. Osyndaı bilim salasyndaǵy túıitkildi meselelerdi sheshýge «QazMunaıGaz» ulttyq kompanııasynyń «Jarqyn bolashaq» jobasy qalaı oń yqpal etedi?
- «Jarqyn bolashaq» baǵdarlamasynyń ózindik mıssııasy bar. Soǵan saı júktelgen mindeti de bar. Bul aýyldan shyqqan balalardyń joǵary deńgeıdegi mektepterde bilim alýyna jasalyp otyrǵan úlken kómek, aýqymdy bastama. Sonymen qatar, aıta keterligi, grant ıegeri atanǵan ár balany qadaǵalap otyratyn koordınatorlar jumys isteıdi. Óıtkeni, jasóspirim sanatyna jatatyn 8-9 synyp oqýshylary jańa ortaǵa túsedi. Olardaǵy adaptatsııa durys júrýi úshin, ıa bolmasa qandaı da bir jaǵdaılar týyndaǵan kezde mektep dırektorlary jáne ata-analarmen túsindirý jumystaryn júrgizý mindeti koordınatorlarǵa júktelgen. Buǵan qosa, psıhologtar da balalarmen turaqty túrde qarym-qatynas ornatyp otyrady. Aıta keterlik jaıt, tańdaýly mektepke túsken oqýshylardyń bastapqyda óz ortasynan alyp kelgen bilimi jańa mektepte oqyp jatqan balalardyń bilimimen sáıkes kelmeı jatady. Óıtkeni, olar respýblıkanyń ár buryshynan kelgen eń bilimdi balalarmen básekege túsedi. Osy rette, olardyń deńgeıine jetý úshin balalarǵa qosymsha sabaqtar júrgiziledi. «Jarqyn bolashaq» arqyly oqýǵa túsken balalar da talaptanyp, oqý úlgerimin arttyrýǵa tyrysyp, bir jyldan keıin kórsetkishterin joǵary deńgeıge jetkizip jatyr. Buǵan óte jaqsy úderis dep baǵa berýge bolady.
- Joba aıasynda grant ıegerlerine qandaı jaǵdaılar jasalǵan, qandaı qarjylyq qoldaý kórsetiledi?
- Joba uıymdastyrýshysy «QazMunaıGaz» ulttyq kompanııasy AQ tarapynan grant ıegerlerine baǵdarlama aıasynda oqý aqysy, jataqhana aqysy, jol shyǵyndary men joǵarylatylǵan shákirtaqy jáne tamaqtaný shyǵyndary tólenedi.
- Almatydaǵy saparyńyzdyń barysynda elıtalyq mektepterde bilim alyp jatqan «Jarqyn bolashaq» baǵdarlamasynyń grant ıegerlerimen kezdesý kezinde laıyqty jáne suranysqa ıe mamandyq alý úshin irgeli, berik jáne naqty bilim alýdyń mańyzdylyǵy men ózektiligin erekshe atap ótken edińiz. «Jarqyn bolashaq» baǵdarlamasy túlekteriniń eldegi kadr tapshylyǵy máselesin sheshýdegi orny qandaı bolmaq?
- Bilim jármeńkelerin uıymdastyrǵan jáne túsindirý jumystaryn júrgizgen kezde eńbek naryǵyndaǵy eń qajet mamandar týraly habar beremiz. Balalardyń naqty suranysqa ıe salalardy tańdaýy úshin tıisti aqparattar beriledi. Mysaly, Mańǵystaý óńirindegi medıtsına salasyndaǵy maman tapshylyǵyn joıý úshin sol óńirdegi pedagogıkalyq jáne medıtsınalyq kolledjderge onlaın túrde elimizdiń bilikti JOO- kvalıfıkatsııadan ótý boıynsha kelissózder júrgizilip jatyr. Jalpy jobaǵa qatysqan balalardy eldegi qajet mamandyqtarǵa baǵyttaý týraly mindet qoıylǵan.
Sonymen qatar, balalardyń oqýdy bitirgennen keıin de jumysqa ornalastyrý máselesi nazardan tys qalǵan joq. 2022-2023 oqý jylynda Baǵdarlama aıasynda Temir jol kóliginde tasymaldaýdy uıymdastyrý jáne qozǵalysty basqarý mamandyǵy boıynsha Nýrlan Kalybaev jáne Saktar Berıkov oqýdy aıaqtap, «Qamqor Lokomotıv» JShS Qaraǵandy lokomotıv jóndeý deposyna jumysqa ornalasty. 2023-2024 oqý jylynda 64 grant ıegeri oqýyn aıaqtaıdy. Onyń ishinde 31 mektep oqýshysy bolsa, 33 kolledj stýdentteri. Qazirgi tańda túlekterdi JOO men jumysqa ornalastyrý boıynsha kelissózder men jumystar júrgizilýde. Buǵan qosa, «Serpin» baǵdarlamasyna jobanyń túlekterin qosý týraly usynys ázirlenýder. Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligimen ár oblystaǵy qajet mamandyqtar boıynsha tikeleı jumys júrgizetin bolamyz.
- Ár óńirdegi balalarǵa túrli baǵytta suranysqa ıe mamandyqty ıgerip, sapaly bilim alýǵa múmkindik berýdi jalǵastyrý maqsatynda QazMunaıGaz tarapynan aldaǵy jyldarǵa bólinetin grant sanyn arttyrý kózdelgen be?
- Mańǵystaý oblysy boıynsha birinshi jyly 227 bala, ekinshi jyly 449 bala grant ıegeri atansa, kelesi jyly 600 balaǵa deıin qamtý josparlanyp otyr. Qazir aldaǵy ýaqytqa arnalǵan jobanyń bıýdjeti naqtylaný ústinde. Negizi bul uzaq merzimdi joba retinde qarastyrylyp otyr.
Bolashaqta grant sanyn 4-5 myń balaǵa deıin jetkizsek degen nıetimiz bar. Eń bastysy balalar ózderine berilgen múmkindikti tıimdi paıdalanyp, negizgi bilim bazasyn qalyptastyryp, aldaǵy ýaqytta ózderin damyta alatyn deńgeıge jetip jatsa, atalǵan baǵdarlamanyń basty maqsaty men mindeti oryndaldy dep aıtýǵa bolady.
