Qazaqstanyń agrarlyq sektoryna oıy júırik mamandar qajet - AShM
Jıynǵa QR Premer-Mınıstriniń orynbasary Aýyl sharýashylyǵy mınıstri A.Myrzahmetovtyń qatysty.
Jıynǵa barlyq ǵylymı zertteý ınstıtýttarynyń ókilderi, ǵalymdar, respýblıkalyq agrarlyq oqý oryndarynyń basshylary, aýyl sharýashylyǵy taýar óndirýshileri, bıznes qaýymdastyq ókilderi qatysty.
Alǵash ret dıalogtyq formatta ótken keńeste agrarlyq ǵylymnyń aýyl sharýashylyǵy óndirisimen sáıkessizdigi, trendterden kesh qalyp kele jatqandyǵy ashyq jáne ótkir aıtyldy. Sonymen birge, agrarlyq ǵylymnyń jaǵdaıyn túbegeıli jaqsartýdyń joldary talqylandy.
Qazirgi tańda agrarlyq ǵylymnyń áleýeti tómen, aýyl sharýashylyǵy salasy boıynsha ozyq tehnologııalar men ınnovatsııalardyń úlesi az ekenin aıta ketken jón.
Mamandardyń jasynyń ulǵaıýy, ǵalymdardyń basqa salaǵa aýysýy, jastardyń ǵylymǵa qyzyqpaýynan aýyl sharýashylyǵy ǵylymynyń deńgeıi tómendep otyr.
Mysaly, sońǵy 10 jylda aýyl sharýashylyǵy ǵylymmen aınalysatyn mamandardyń sany 8%-ǵa tómendedi, ǵylymı dárejesi bar ǵalymdardyń ortasha jasy - 57 jas, bas ǵylymı qyzmetkerlerdiń ortasha jasy - 65 jas, jetekshi jáne aǵa ǵylymı qyzmetkerlerdiń- 54 jas, kishi ǵylymı qyzmetker - 30 jas bolyp tabylady. Zeınetkerlik jasyndaǵy ǵalymdar 15% qurap otyr. Ekonomıkanyń basqa sektorymen salystyrǵanda, ǵalymdardyń ortasha jalaqy mólsheri birshama tómen.
Al halyqaralyq tájirıbege súıensek, bıznes-qaýymdastyq ókilderi tarapynan ǵylymdy qarjylandyrý úlesi Lıýksembýrgte - 80%, Japonııa men Germanııada - 70 %, v Fınlıandııa, Shvetsııa, Qytaı, AQSh-ta - 65%, Frantsııada - 54 % quraıdy. Al bul kórsetkish bizdiń elimizde nebári 5 paıyz.
Jınalys barysynda vedomstva basshysy ǵylymı-zertteý ınstıtýttary men tájirıbeli sharýashylyqtardyń úlesinde 159 myń ga jer bar ekenin, sol jerlerdi tıimdi paıdalansa, memlekettik bıýdjetti eseptemegende qosymsha 10 mlrd teńge kóleminde tabys tabýǵa bolatynyn aıtyp ótti.
Sonymen qatar, agrarlyq sektordyń damýynyń bir kórsetkishi - joǵary bilimdi kadr daıarlaý.
Qazirgi tańda aýylda maman tapshy. Joǵary oqý ornyn memlekettik grantpen bitirgen túlekterdiń 50% ǵana aýyldy jerlerde jumys jasaıdy.
Eńbek naryǵynyń bir talaby - óndiriske ınnovatsııalyq tehnologııalardy engizetin, oıy júırik zaman talabyna saı birneshe til biletin mamandar.
Táýelsizdik alǵan 25 jylda aýyl sharýashylyǵy salasy boıynsha «Bolashaq» baǵdarlamasy arqyly tek 70 jas maman bilim alyp, ózderiniń biliktilikterin arttyrǵan.
QR Premer mınıstriniń orynbasary - QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstri A.Myrzahmetov: «Ne úshin jumys isteý kerek ekenimizdi oılanatyn naqty maqsat bar. Menińshe, ǵylymnyń, onyń ishinde agroǵylymnyń damýyna kedergi keltirip otyrǵan birden bir jaıt - ol máseleni sheshýdegi júıesizdik. Agrarlyq ǵylymdy damytý úshin, birinshiden ǵylymı zertteý ınstıtýttarynyń kadrlyq saıasatyn jańartý kerek. Ekinshiden, qarjylandyrýdyń basqa kózderi arqyly jańa óndirý mehanızmderin jetildirý. Úshinshiden, zertteý ınstıtýttaryn jańalaý. Tórtinshiden óndiriste suranysqa ıe ǵylymı-zertteý jáne tájirıbelik-konstrýktorlyq jumystarǵa naqty baǵalaý júıesin engizý.
Jıyn qorytyndysynda Jol kartasyn iske asyrý baǵytynda kadr saıasaty júıesin jetildirý men «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha mamandar daıyndaýdy jáne álemniń jetekshi ýnıversıtetterinen ǵalymdardyń tájirıbeden ótý júıesin jetildirý týraly tapsyrma berildi.
Sonymen birge Premer-Mınıstr A.Myrzahmetov Qazaq Ulttyq agrarlyq ýnıversıteti bazasyndaǵy Agrotehnologııalyq hab jumysymen tanysty. Agrohab agroǵylym, bilim jáne óndiristiń ózara áreket alańy retinde 2016 jyly qurylǵan bolatyn.
Agrohabtyń quramyna Qazaq-Japon ınnovatsııalyq ortalyǵy, Sý, Agroınjenerlik máseleler jáne energııa únemdeý, Qazaq-Koreı, Turaqty egin sharýashylyǵy, Azyq-túlik tehnologııasy jáne sapa ortalyqtary, Innovatsııalyq jylyjaı, «Agroýnıversıtet» oqý-tájirıbe sharýashylyǵy, Qazaqstan-Belarýs agroınjenerlik ınnovatsııalyq ortalyǵy kiredi.
Hab ýnıversıtettiń dińgegi bola otyryp, memlekettik-jekemenshik seriktestik mehanızmi kómegimen qysqa merzim aralyǵynda agrobızneske ınnovatsııalyq ıdeıalar men tehnologııalardy, startap-jobalardy tartady. Sol arqyly jalpy respýblıkanyń aýyl sharýashylyǵy salasynyń básekege qabilettiligin arttyratyn bolady.
«Búgingi kúngi tabysty jumysymyzdyń biri Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetindegi AÓK salasyndaǵy Agrohab bolyp tabylady. Transfertti tehnologııalar jobalaryn damytý AÓK úshin mańyzdy. Kórip otyrǵanymyzdaı Agrohab myqty ujym men ádistemesi bar jáne amerıkandyq aqparat jáne tehnologııa ortalyǵynyń basshylarymen tyǵyz qarym-qatynasta jumys atqaryp otyr» - dedi mınıstr.
Sonymen qatar, A.Myrzahmetov jumys sapary barysynda Azııa damý bankiniń Qazaqstandaǵy ókili basshysy Djıovannı Kapannellımen kezdesti. Kezdesý barysynda sý resýrstaryn basqarý ortalyǵyn qurý máseleleri talqylandy.
QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi ǵylym men óndiristi baılanystyra jumys isteýdi qolǵa alǵanyn atap ótken jón. Aldaǵy ýaqytta Aýyl sharýashylyǵy taýar óndirýshilerdiń sanyn ósirý men qatar, sharýalarǵa az shyǵyn shyǵarý arqyly ınnovatsııalyq tehnologııalardy 10% dan 25%-ǵa kóterý kózdelip otyr.