Qazaqstannyń ǵarysh salasy aqıqatqa aınalýda ? Ǵ.Myrzaqulov

ASTANA. Naýryzdyń 19-y. QazAqparat /Sara Qabıqyzy/ - Osydan tórt jyl buryn, 2005 jyly naýryzdyń 17-sinde Qazaqstan Úkimetiniń qaýlysymen memlekettiń 100 paıyzdyq qatysýymen «Qazǵarysh» Ulttyq kompanııasy» aktsıonerlik qoǵamy quryldy.

2007 jyldyң tamyz aıynda ҚR Ұlttyқ ғarysh agenttiginiң sheshimimen kompanııanyң ataýy «Қazaқstan ғarysh sapary» Ұlttyқ kompanııasy» aktsıonerlik қoғamy bolyp өzgertildi. «Қazaқstan ғarysh sapary» kompanııasynyң prezıdenti Ғabdýllatıf Myrzaқұlov ҚazAқparat tilshisine bergen sұhbatynda kompanııanyң ғaryshtyқ jobalary men jer betindegi jұmystary týraly әңgimelep berdi. - Ғabdýllatıf Tұrғanbaıұly, «Қazaқstan ғarysh sapary» kompanııasyna basshylyққa taғaıyndalғan alғashқy 100 kүniңiz týraly әңgimelep berseңiz? - Moıyndaý kerek, oңaı bolғan joқ. Bұl taғaıyndaý men үshin Ұlttyқ ғarysh agenttigi basshylyғy tarapynan kөrsetilgen senimmen ғana emes, sonymen birge eң aldymen kompanııanyң nәtıjeli jұmysyn kөrsetý jaýapkershiligimen de mazmұndalyp otyr. Biz үshin basty mindet - Қazaқstannyң ғarysh salasyn құrý jөnindegi «Қazғaryshtyң» aldyna қoıylyp otyrғan mindetterdi jүzege asyrý jәne negizgi kәsiporyn retinde negizgi jaýapkershiliktiң jүkteletinin biz jaқsy tүsinip otyrmyz. Өtken jyldyң aıaғynda Үkimettiң қaýlysymen (№1346) «Қazaқstan ғarysh sapary» Ұlttyқ kompanııasy» aktsıonerlik қoғamynyң 2009-2011 jyldarғa arnalғan damý jospary bekitildi. Ol құjatқa sәıkes, bizdiң kompanııamyz 2009 jyly tөrt ғaryshtyқ jobany jүzege asyrýdy josparlap otyr. Atap aıtқanda olar - Jerdi қashyқtyқtan zondtaýdyң ғaryshtyқ jүıesin jasaý, ғarysh tehnıkalary arnaýly konstrýktorlyқ bıýrosynyң құrastyrýshy-synaқ keshenin құrý, Қazaқstan Respýblıkasynyң joғary nүkteli navıgatsııasy jүıesiniң jerүsti ınfraқұrylymyn jasaý, Astanada ғarysh ortalyғyn құrý jobalary. ıAғnı, құrylғanyna 4 jyl bolғan kompanııamyz өziniң jұmys baғytyn anyқtap, damý jolyn taңdap otyr. - Osy ýaқytta қandaı jұmystar atқaryldy?- Kүntizbelik josparlarғa sәıkes, barlyқ tөrt joba boıynsha da ilgerileýshilik bar. Mysaly, Jerdi қashyқtyқtan zondtaýdyң ғaryshtyқ jүıesin jasaý jәne Astanada ғarysh ortalyғyn құrý jobalary boıynsha ғarysh salasyndaғy әlemdik kөshbasshylardyң biri strategııalyқ seriktes retinde anyқtalyp otyr. Frantsýzdyң EADS Astrium kompanııasyndaғy әriptesterimizben birlesip, Jerdi қashyқtyқtan zondtaý jүıesi boıynsha kelisimshart jasaý jұmysyn aıaқtap kelemiz. Jyldyң basynan beri Astanada EADS Astrium kompanııasynyң өkilderimen eki kezdesý, birneshe ret «Astana-Parıj» aýdıo-konferentsııasy өtkizildi. Қazaқstandyқ mamandardyң alғashқy desanty frantsýzdyқ kompanııanyң ғarysh ınfraқұrylymy nysandary ornalasқan Týlýza қalasyna baryp қaıtty. Týlýzaғa jasalғan jұmys saparynyң қorytyndysy boıynsha «Қazaқstan Ғarysh Sapary» kompanııasy men EADS Astrium kompanııasynyң vıtse-prezıdentteri Marat Nұrғojın men Gı Lımýzınniң deңgeıinde konfedentsıaldyқ týraly kelisim parafırlendi, құrastyrý-synaқ kesheni men Jerdi қashyқtyқtan zondtaýdyң ғaryshtyқ jүıesin құrý jobalary boıynsha atқaralatyn jұmystardyң aldyn-ala kestesi bekitildi, mamandardy oқytý jәne daıyndaý mәseleleri talқylandy. Қazaқstandyқ jәne frantsýz mamandarynyң kelesi kezdesýi naýryz aıynyң soңynda Astanada өtedi.Al ғarysh tehnıkalary arnaýly konstrýktorlyқ bıýrosynyң құrastyrýshy-synaқ keshenine keletin bolsaқ, bұl jerde birlesken kәsiporyn құrý jәne birlesken kәsiporynnyң bıznes-josparyn jasaý үshin құryltaıshy құjattardy daıyndaý jұmystary jүrgizilýde. Astana әkimdigi keshen құrylysy үshin 30 gektar jer telimin bөlip otyr, ol jerde ınjenerlik-geodezııalyқ zertteý jұmystary aıaқtaldy. Қazir bizdiң mamandar құrylys boıynsha bas jobalaýshyny taңdaýmen aınalysýda.Қazaқstan Respýblıkasynyң joғary nүkteli navıgatsııasy jүıesiniң jerүsti ınfraқұrylymyn jasaý boıynsha baıқaý өtkizilip, birinshi kezeңniң қorytyndysy boıynsha saraptamalyқ қorytyndy alyndy. Kompanııa mamandary osynaý joba boıynsha әleýetti jetkizilimshilermen jasalatyn kelisimsharttyң jobasyn әzirlep otyr. - Astanada құrylғaly otyrғan Ұlttyқ ғarysh ortalyғy týraly tolyғyraқ aıtyp berseңiz? - Ұlttyқ ғarysh ortalyғyn құrý ıdeıasynyң maңyzy sol, Қazaқstan zamanaýı ғarysh salasy boıynsha ıdeıalar shoғyrlandyrylatyn jәne ғarysh қyzmetterin үılestiretin bas ortalyққa ıe bolýy kerek. Bұl tek Қazaқstannyң ishki naryғynyң қajettilikterin ғaryshtyқ қyzmettermen қamtamasyz etý ғana emes, sonymen birge jobalaý, bizdiң respýblıkamyzғa ғaryshtyқ tehnologııalardy transfertteý negizinde ғarysh apparatyn құrastyrý jәne synaý, otandyқ kadrlardy daıyndaý jәne қaıta daıyndaý jүıesin қalyptastyrý, ғarysh salasynyң laıyқty әleýmettik ınfraқұrylymyn jasaý bolyp tabylady. Memleket tarapynan қoldaý kөrsetilgen jәne halyқaralyқ yntymaқtastyқtyң kөpjyldyқ tәjirıbesimen қamtamasyz etilgen jobalardy jүzege asyra otyryp, Қazaқstan өz ғarysh salasyn құrýdyң jaңa satysyna kөterilip otyrғany anyқ. - Jaқynda Baıқoңyrda «Қazғarysh» nysandary paıdalanýғa beriledi deıdi, osy mәsele týraly aıta ketseңiz? - Shyn mәninde naýryzdyң 20-synda tөraғa Talғat Mұsabaev bastaғan Ұlttyқ ғarysh agenttiginiң delegatsııasy Baıқoңyrғa attanady. Baıқoңyr tarıhynda қalanyң ınfraқұrylymy alғash ret қazaқstandyқ әleýmettik nysandarmen tolyғady. Қaıta jөndeýden өtkizilgen tұrғyn үı paıdalanýғa beriledi. Қyzmetkerlerimizdi әleýmettik қorғaýdyң bұl sharasy «2008-2009 jyldary Baıқoңyr ғarysh aılaғynyң ınfraқұrylymyn damytý» baғdarlamasyn oryndaý aıasyndaғy memlekettik қoldaýdyң arқasynda mүmkin bolyp otyr. Oғan қosa, Baıқoңyr ғarysh kesheninde ornalasқan Қazaқstannyң ғarysh salasynyң kәsiporyndary men ұıymdary Naýryz meıramy қarsaңynda jaңa ғımaratқa қonys aýdarady, bұl nysandy jұrtshylyқ «Қazғaryshtyң» aılaқtaғy bas keңsesi dep atap otyr. - Ғabdýllatıf Tұrғanbaıұly, ұlttyқ kompanııa basshylyғyna taғaıyndalғanғa deıin, Siz «Қazsat-1» jerserigi jobasymen aınalystyңyz, Ғarysh baılanysy respýblıkalyқ ortalyғynyң bes jyl vıtse-prezıdenti boldyңyz. Қazaқstandyқ baılanys jerseriginiң taғdyry týraly pikiriңizdi aıtyp өtseңiz? - Eң aldymen, onyң Қazaқstannyң ғylymı қamtymdy ғaryshtyқ tehnologııalardaғy alғashқy әri naғyz serpimdi jobasy bolғanyn aıta ketý kerek. Jerseriktegi shtattan tys oқıғaғa deıin (2008 jyly maýsymnyң 8-indegi) ol 2005-2007 jyldary Қazaқstan Respýblıkasynda ғarysh қyzmetin damytýdyң alғashқy baғdarlamasynyң iske қosylғan jobasy bolatyn. Әrıne jerserikke қatysty jaғdaı bizge sabaқ boldy, biraқ keleshekten үmit joқ emes. «Қazsat-1» jerserigine baılanysty Қazaқstannyң shyғyny týraly mәsele қazir қaıta-қaıta sөz bolyp otyr. Өzderiңiz eseptep kөriңizder, jerserikti jasaýғa ketken shyғyn 65 mıllıon AҚSh dollaryn құrady. Onyң 10 mıllıonғa jýyғy Aқkөldegi jerden basқarý kesheniniң tehnologııalyқ jabdyқtaryna jұmsaldy. Ғarysh apparaty jұmys istegen 1,5 jyldyң ishinde biz 43 mamandy daıyndadyқ, jerserikterdi basқarý jөnindegi қoldanystaғy keshenniң sheteldik әdistemelerine sәıkes, bұl is 43 mıllıon dollardaı salymdy құraıdy. Oғan қosa osy kezeңde biz 20 mıllıon dollardyң telekommýnıkatsııalyқ қyzmetin kөrsettik. Nәtıjesinde jalpy soma 73 mıllıon dollardy құrap otyr. Eger bizdiң joғalғan jerseriktiң saқtandyrylғandyғyn eskersek, Қazaқstannyң shyғyn kөrmegenin aıtýymyz kerek. Al «Қazsat-1» jerserigin paıdalaný kezinde alynғan mol tәjirıbe ekinshi baılanys jerserigin jasaýda, sөzsiz, paıdaly bolady. - Қazaқstannyң ғaryshtyқ derjavalardyң қataryna kiretinine senesiz be? - Sөzsiz senemin. Bұl senim osydan eki jyl bұryn Talғat Mұsabaev basshylyқ etetin Ұlttyқ ғarysh agenttigi құrylғannan keıin paıda bolғanyn aıta ketý kerek. Sebebi barlyқ mәseleni kadrlar sheshedi. Al ұjymdy kәsibı, bilikti, әdil azamat basқarsa, istiң oңғa basқany. Mұsabaev Қazaқstannyң ғarysh қyzmeti salasyna kelgennen keıin, bizde jүıeli jәne naқty jұmys bastaldy. Aldaғy jyldary biz өzimizdiң jerserikter jүıesine ıe bolamyz, Aқkөldegi jer betindegi ғaryshtyқ ınfraқұrylymғa ıelik etip otyrmyz, Baıқoңyrda «Bәıterek» ғaryshtyқ-zymyran kesheniniң құrylysyna kiristik. Mine, osy aıtylғan mәselelerdiң barlyғy jınala kele, elimizdiң ғarysh salasynyң keleshegin mazmұndaıdy.