Qazaqstannyń batyl qadamy: ICAO prezıdenti avıatsııa bolashaǵy men ekologııadaǵy kóshbasshylyq týraly aıtty
2024 jyly Qazaqstan Halyqaralyq azamattyq avıatsııa uıymynda (ICAO) Turaqty ókildigin ashty. Osyǵan oraı Uıym Keńesiniń prezıdenti Salvatore Shakkıtano Kazinform agenttigine suhbat berip, elimizdiń avıatsııa salasyndaǵy umtylystaryna baǵa berdi.
– Bıyl Halyqaralyq azamattyq avıatsııa uıymynda Qazaqstannyń Turaqty ókildigi ashylǵanyn bilemiz. Al Qazaqstan men atalǵan uıym arasyndaǵy yntymaqtastyq qandaı negizgi baǵyttardy qamtyp otyr?
– Men jaqynda Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevpen kezdestim. Osy basqosý berik seriktestikte jańa kókjıek ashty. Tımýr Tilegenovtiń basshylyǵymen ICAO-da Qazaqstannyń Turaqty ókildigin qurý strategııalyq yntymaqtastyqta tikeleı baılanys ornatyp, qarym-qatynasymyzdy nyǵaıtty. Sondaı-aq bizdiń óńirlik dırektorymyz Nıkolas Rallo men Qazaqstan úkimetiniń ókilderi, Azamattyq avıatsııa komıtetiniń arasynda úılesimdi jumystar atqarylǵanyna qýanyshtymyn.
Qazaqstan teńizge shyǵa almaıtyn iri el, kólemi boıynsha álemde toǵyzynshy oryn alatyn erekshe mártebesi bar. Bul áriptestik atalǵan eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy úshin mańyzdy mánge ıe.
Parıjdegi óńirlik keńsemizdiń qyzmetin Qazaqstan belsendi qoldaýda, kórshi eldermen óz tájirıbesin bólisip, uıym bastamalarynda jetekshi áripteske aınaldy. ICAO-nyń is-sharalaryn qabyldaýshy tarap retinde róli artty, óńirlik avıatsııany damytýǵa múddeli otyr. Bunyń bári qaýip-qaterlerdi baǵalaý jónindegi «Green Airports» óńirlik semınaryn qamtyǵan «Qazaqstandaǵy ICAO aptalyǵy» kezinde kórsetildi.
Men kelesi jyly Qazaqstanǵa resmı saparmen barýdy josparlap otyrmyn. Sol kezde yntymaqtastyqtyń jańa baǵyttaryn zerdeleýge múmkindik týady.
– Jalpy, ICAO Qazaqstandaǵy azamattyq avıatsııanyń damýyn qalaı baǵalaıdy? Eldegi áýe saparlarynyń qaýipsizdigi halyqaralyq standarttarǵa sáıkes kele me?
– 1992 jyly ICAO-ǵa qosylǵan sátten bastap Qazaqstan Ortalyq Azııada joǵary standarttarǵa qol jetkizip, óziniń azamattyq avıatsııa júıesin udaıy damytyp keldi. El alǵashqy qadamyn uıymnyń Monreal (1999), Varshava, Beıjiń jáne Keıptaýn konventsııalaryn ratıfıkatsııalaýdan bastady. Bul avıatsııany damytý úshin berik negiz edi. USOAP jáne USAP baǵdarlamalary boıynsha óńirdegi eń joǵary kórsetkishterge qol jetkizý – Qazaqstannyń damýyndaǵy alǵyshart ispetti. Osylaısha, atalǵan el qaýipsizdik pen qorǵanysty turaqty túrde qamtamasyz etýde.
Qazaqstan basqa da kóptegen jetistikterimen erekshelenedi. Mysaly, Saltanat Tompıeva – Ortalyq Azııa elderinde azamattyq avıatsııa salasyna basshy bolǵan alǵashqy áıel. Osynyń ózi kóshbasshylyqqa progressıvti kózqaras baryn kórsetedi. Budan basqa, Qazaqstan táýelsiz tergeý organyn qurǵan TMD-nyń birinshi memleketi boldy.
Jalpy, Qazaqstannyń avıatsııalyq ekojúıesi óte keń, operatorlar mol. 4 qazaqstandyq avıakompanııany qosa alǵanda, 20-dan astam paıdalanýshy sertıfıkatynyń ıegerleri bar. Turaqty reısterdi oryndaıtyn 30-dan astam sheteldik tasymaldaýshy qyzmet etedi.
– Qazaqstan TMD elderi arasynda ICAO-men kelisimge qol qoıǵan jáne ekologııalyq taza avıatsııa otyny (ACT-SAF) baǵdarlamasyna qosylǵan birinshi memleket atandy. Osy kelisim aıasynda qandaı jobalar josparlanýda? Uıym turaqty avıatsııa otynyn engizý úshin elimizge qandaı qoldaý kórsetedi?
– Bul tusta Qazaqstan áýe saparlaryn barynsha ekologııalyq taza etý úshin batyl qadamdar jasaǵanyn aıtqym keledi. Olar Ortalyq Azııada birinshi bolyp eki mańyzdy ekologııalyq bastamaǵa qosyldy.
Birinshisi, tekserilgen ekologııalyq jobalardy ınvestıtsııalaı otyryp, avıakompanııalarǵa kómirtegi shyǵaryndylaryn óteýge kómektesetin CORSIA bastamasy.
Ekinshisi, avıatsııanyń qorshaǵan ortaǵa zııanyn azaıtatyn jetildirilgen otyn – turaqty avıatsııa otynyn ázirleýdi jáne paıdalanýdy ilgeriletetin ACT-SAF.
Osy bastamalarǵa erikti túrde qosylyp, ásirese, 2050 jylǵa qaraı kómirtektiń nóldik shyǵaryndylaryna qol jetkizýdegi ortaq maqsatymyz aıasynda kóregendik tanytqanyn erekshe atap ótkim keledi.
Mańyzdy qadamdarǵa óz óńirinde shynaıy kóshbasshylyq kórsetip, óz erikterimen áreket etip jatyr. Qazaqstan avıatsııanyń bolashaǵy turaqty bolýǵa tıis ekenin jaqsy túsinedi jáne osyǵan jetý jolynda kómegin berýde.
Biz otynnyń ekologııalyq taza túrlerin damytyp, paıdalana alýy úshin barlyq qajetti qoldaýdy kórsetýge daıynbyz. Bul Qazaqstannyń avıatsııalyq sektoryna ǵana paıda ákelip qoımaı, óńirdiń basqa elderi úshin de úlgi bolady. Memlekettiń kózqarasy ekologııa men avıatsııanyń damýy úshin úlken jaýapkershilik arqalaǵanyn kórsetip tur.