Qazaqstandyqtardyń sheteldegi esepshottaryn qalaı tekseredi
Sonymen, 2020 jyldan bastap barlyq qazaqstandyqtar jyl saıyn tabys deklaratsııasyn tapsyratyn bolady. Atalǵan qujatty «250-shi forma» dep ataıdy. Ony toltyrǵanda aqsha, qundy qaǵazdar, jyljymaıtyn múlik, jer ýchaskeleri, kólik, páter, zergerlik zattar, antıkvarıat jáne taǵy basqa aktıvterdi kórsetý kerek. Tipti, bireýden mıllıondap (500 mınımaldy jalaqydan joǵary - avt.) qaryz alynsa, ony da jazý qajet. Zańǵa sáıkes, jalaqy, zeınetaqy men shákirtaqydan basqa tabysy joq azamattar qysqa deklaratsııa, ıaǵnı bir betten aspaıtyn esepti tapsyrady. Basqalar tolyq formany toltyrady. Olardyń ishinde oralmandar men sheteldik azamattar da bar. Kámelettik jasqa tolmaǵandar deklaratsııa tapsyrýdan bosatylady. Alaıda jasóspirimniń atynda múlik bolsa, ol da barlyǵymen birdeı esep beredi.
Osy reforma aıasynda keıbir azamattar úshin «salyqtyq shegerý» sııaqty jeńildikter de qarastyrylǵan. Máselen, kópbalaly otbasynyń bir ókili 24 mınımaldy jalaqydan aspaıtyn aqshanyń tabys salyǵyn qaıtara alady. Búginde respýblıka boıynsha mınımaldy jalaqynyń kórsetkishi 28 284 myń teńgeni quraıdy. Demek, 2020 jyldan bastap kópbalaly otbasynyń ókili bir jyldyń ishinde 678 816 myń teńgeniń tabys salyǵy - 67 881 teńgeni (10 protsentin) keri qaıtaryp, óz kádesine jarata alady. Ony 12 aıǵa bólsek, 5 656 teńgeden keledi eken. Árıne, kóp balasy bar otbasy úshin ol kóp aqsha emes. Degenmen, basqa jeńildikterdi de paıdalanýǵa múmkindik bar. Balanyń oqýy úshin aqsha tólense, 10 mınımaldy jalaqy - 282 840 teńgeniń tabys salyǵyn qaıtarýǵa bolady. Ol, shamamen, 28 284 teńge. Ipoteka da, medıtsınalyq qyzmetter de solaı. 2020 jylǵa deıin mınımaldy jalaqynyń mólsheri áli de ózgeredi. Sondyqtan qaıtarylatyn aqshanyń kólemi sál-pál kóterilýi múmkin. Basqa eshqandaı jeńildik bolmaıdy. Árbir azamat aqsha men múlikke qatysty tolyq aqparatty berýge mindetti. «Deklaratsııa tapsyrýdyń eki merzimi bar. Birinshiden, 2020 jyldyń 15 shildesine deıin deklaratsııany qaǵazben tapsyrýǵa bolady. Ekinshiden, 2020 jyldyń 15 qyrkúıegine deıin elektrondy deklaratsııany jiberýge múmkindik bar», - deıdi Memlekettik kirister komıteti tóraǵasynyń orynbasary Mádı Takıev.
Úkimet osy ýaqytqa deıin sheteldegi baqylaý sharalaryn da retke keltirýdi kózdeıdi. Memlekettik kirister komıteti qazaqstandyqtardyń sheteldegi esepshottary men aktıvteri týraly aqparatty avtomatty túrde aldyrtatyn bolady. Atalǵan jumys Strasbýrg konventsııasy aıasynda jasalady. Áıtpese, qazirgi ekijaqty kelisimder boıynsha basqa elderge suraý salý qajet. Sonda ǵana naqty bir salyq tóleýshige qatysty aqparat jiberiledi. Salyq túrin de kórsetý kerek. Al Strasbýrg konventsııasy aıasynda barlyq salyqtar boıynsha aqparat almasýǵa bolady. Sosyn jazbasha aqparattan bólek avtomatty túrde málimet almasý tetigi de bar. Bul degenimiz, xat jazyp, suraý salýdyń qajeti joq.
Negizi, Qazaqstan atalǵan konventsııaǵa osydan bes jyl buryn qol qoıǵan bolatyn. Bir jyldan keıin atalǵan qujat ratıfıkatsııalandy. Osy ýaqytqa deıin konventsııaǵa 124 memleket qosyldy. Sonyń ishinde G20 jáne Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymynyń (EYDU) elderi bar. Atalǵan eki uıym qarjy salasyndaǵy aqparatpen almasýdyń kópjaqty kelisimin ázirlep bekitti. Aǵymdaǵy jyly 26 maýsymda Qazaqstan atalǵan qujatqa da qosyldy. «Endi, biz 102 memleketpen jumys jasap, qarjy esep-shottary týraly aqparatpen almasatyn bolamyz. Qazirgi kezde Qazaqstan EYDU-nyń arnaıy jumys tobyna kirip, atalǵan standartty engizýge qatysty daıyndyq sharalaryn bastap ketti. Osyǵan oraı, ulttyq zańnamaǵa tıisti ózgerister engiziledi. Jospar boıynsha 2019 jylǵy barlyq aqparat beriledi. Sonda 2020 jyly qyrkúıek aıynda bizge jerlesterimizdiń 102 eldegi barlyq esep-shottary týraly aqparat túsedi. Ol elderdiń ishinde Ulybrıtanııa, Bermýd pen Kaıman araldary, Shveıtsarııa, Lıýksembýrg, Lıxtenshteın jáne taǵy basqalar bar. 40-tan astam ofshorlyq ıýrısdıktsııalar da osy bastamaǵa qosylyp otyr», - deıdi salyq salý ádistemesi boıynsha departament dırektory Qaırat Jolmuxambetov.
Onyń sózine qaraǵanda, jeke aqparattyń ishinde qarjy ıesiniń aty-jóni, salyqtyq nómiri, depozıt pen aktıvterden túsken tabystyń kólemi bolady. Alaıda ol aqparat qupııa málimetke jatady. «Aqshanyń somasy az ba, kóp pe, oǵan qaramaımyz. Árbir qazaqstandyqtyń esepshoty týraly aqparatty aldyrtatyn bolamyz. Árıne, salyqtan jaltarǵany úshin jaýapkershilik qarastyrylǵan. Máselen, tabystan túsken salyqty tólemegeni úshin ákimshilik jaza da, qylmystyq jaza da bar. Negizi, búgingi zańnama boıynsha Qazaqstan azamattary sheteldegi aqsha men múlik týraly aqparatty ózderi usynady. Al konventsııa aıasynda aqparat almasý arqyly biz ol málimetterdiń bárin salystyryp, teksere alamyz», - dep atap kórsetti Q.Jolmuxambetov.
Iá, qazirgi zańnamada «240-shy forma» degen deklaratsııa bar. Biraq qazaqstandyqtar ony óz erkimen toltyrady. Ázirshe, eshkimdi mindettep jatqan joq. Sonyń ózinde jerlesterimizdiń shetelde biraz aqshany ustap otyrǵanyn baıqaýǵa bolady. Resmı málimetke sáıkes, ótken jyly atalǵan deklaratsııany 68 myńnan astam adam toltyrdy. Olardyń ishinde 27 myń adam aqshany ashyq kórsetti. Ol qarjynyń jalpy somasy 820 mıllıard teńgeden asty. Bul aqsha 108 eldiń bankterinde jatyr. Negizgi memleketter ol - Sıngapýr, Shveıtsarııa, Lıvan, Ońtústik Koreıa, Reseı jáne taǵy basqalar. Sonda 27 myń adamnyń sheteldegi aqshasy bir trıllıon teńgege jýyqtasa, barlyq 68 myń adamnyń qarjysy eki trıllıonǵa jetýi ábden múmkin ǵoı. Qazaqstandyqtar sheteldegi aqshadan bólek jyljymaıtyn múlikke qatysty deklaratsııalardy da tapsyrdy. Búginde óz erkimen esep bergenderdiń 69 memlekette 12 myń jyljymaıtyn múlikteri bar eken. Atalǵan múliktiń basym bóligi Reseı, Bolgarııa, Túrkııa, Ispanııa, Ulybrıtanııa, AQSh, Frantsııa jáne taǵy basqa elderde tirkelgen. Aıtpaqshy, «Frantsııada Qazaqstan azamaty qymbat úı satyp aldy», - dep biraz shýlaǵan edik. Sóıtsek, ol memlekette bir emes, 60 jyljymaıtyn múlik qazaqstandyqtardyń atynda jazylǵan. Osy oraıda aıta ketken jón, 240-shy deklaratsııada jyljymaıtyn múliktiń somasyn kórsetý mindeti joq. Sondyqtan adamdar naqty somany jazbaıdy. Sóz joq, eki jyldan keıin jalpyǵa birdeı tabys deklaratsııasy engizilgende sheteldegi aqshanyń kólemi de, múliktiń mólsheri de áldeqaıda kóp bolady.
Árıne, osy sharanyń arqasynda bıýdjetke salyq ta kóp túsedi. Al salyq kóp tússe, zeınetaqy men járdemaqyny kóterýge bolady. Muǵalimderdiń jalaqysy ósetin shyǵar. Jalpy, bıýdjetke qarap otyrǵan mamandardyń jaǵdaı jaqsarady degen úmit bar. Alaıda qaltaly azamattardyń ishinde tabys deklaratsııasynan qashatyndar tabylady. Óıtkeni aqshany adal jolmen tappaǵandardyń sanasynda «qýdalaý fobııasy» bolady deıdi. Olarǵa deklaratsııany tapsyrmaǵany úshin 50 AEK - 120 250 teńgeni tóleı salǵan jeńil sııaqty. Shetelge kóship ketpese bolǵany...
