Qazaqstandyq jas ǵalym polıetılen materıaldaryna balama ázirleýde

ÓSKEMEN. QazAqparat – Narıman Qaıyrbekovtiń bala kúninen ǵylymǵa degen qyzyǵýshylyǵy zor, yntasy erekshe. Buǵan ákesiniń belgili ǵalymdardyń ómir joly, etken eńbegi týraly aıtyp, hımııalyq eksperımentterdi júrgizip kórsetýi sebep bolǵan. Búginde S.Amanjolov atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan ýnıversıtetinde oqıtyn ol polıetılen materıaldaryna balama ázirlep jatyr. Jas ǵalymnyń budan basqa da jobalary kóp. Osy rette QazAqparat tilshisi Narıman Qaıyrbekovpen suhbat quryp qaıtqan bolatyn.

- Ǵylymmen aınalysýdy bala kúnińnen maqsat ettiń be?

- Men pedagogtar otbasynda tárbıelendim. Ákem hımııa páninen sabaq berse, anam bastaýysh synyp muǵalimi bolyp jumys isteıdi. Qarshadaıymnan ákemniń ǵylym-bilim men belgili ǵalymdar týraly, olardyń eńbek joly jaıly aıtqanyn estip óstim.

Birge hımııalyq eksperımentter júrgizetinbiz. Mektep kezinen bastap hımııa boıynsha túrli saıystarǵa qatysyp, olımpıadalarda jeńiske jettim. Bul mamandyq tańdaýyma túrtki boldy.

Qazir S.Amanjolov atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan ýnıversıtetinde «Hımııa» mamandyǵy boıynsha úshinshi kýrs stýdentimin. Sonymen qatar joǵary oqý orny janyndaǵy ujymdyq qoldanystaǵy ulttyq ǵylymı zerthanada ǵylymmen aınalysyp júrmin.

Ǵylym eńbekqorlyqty, shydamdylyq pen tabandylyqty qajet etedi. Nege dál osy qasıetterdi atap óttim deısiz ǵoı. Óıtkeni uzaq ýaqyt boıy bir oılaǵanyńyz iske aspaı, jumysyńyz júrmeýi múmkin. Álbette mundaıda eńbekqorlyq pen shydamdylyq qajet. Ókinishke qaraı, bári birdeı shydaı bermeıdi.

- Polıetılen materıaldaryna balama jasap jatqanyńdy estidik. Sol jaıly áńgimelep berseń.

- Ol jobany mektep kezinde oılastyrǵan edim. Tabıǵı polımerler negizinde bıologııalyq ydyraıtyn materıaldardy ázirleýdi qolǵa alý osy ýnıversıtet qabyrǵasynda múmkin boldy. Bilim ordasynyń ǵalymdary da aqyldaryn qosyp, kóp járdemdesti.

Bul materıal – plastıkalyq paketterge balama. Ol úshin krahmal negizinde bıologııalyq ydyraıtyn materıal jasalady. Meniń materıalym basqalardan ózgeshe bolmaq.

Tsellıýloza negizinde de jumys isteýge bolady. Olardy sýda eritý jetkilikti jáne bul qorshaǵan ortaǵa zııanyn tıgizbeıdi. Alaıda joba áli tolyqtaı aıaqtalǵan joq. Sońǵy mejege jetý úshin taǵy biraz jumys isteý kerek. Bıologııalyq ydyraıtyn materıaldyń qazaqstandyq ónimin shyǵarý – alǵa qoıǵan maqsattarymnyń biri.

- Ákeńnen bólek osy salada aqyl aıtyp, jol nusqar ustazyń kim?

- Ýnıversıtet ǵalymy Kydyrmolla Aqatandy erekshe atap ótkim keledi. Árkez baǵyt-baǵdar silteıtin ustazym barynsha qoldap bildirýde. Ulttyq ǵylymı zerthanada tájirıbeden alǵash ret ótken kezde, mende eshqandaı negiz qalyptaspaǵan edi.

Áýelde qıynǵa soqty, biraq ustazym meni jigerlendirip, toqtamaýǵa shaqyrdy. «Qazir oılaǵanyńdaı shyqpasa da, kelesi joly nátıje bolady. Sol úshin berilme!» deıtin.

- Taǵy qandaı jobalardy júzege asyryp jatyrsyń?

- Tek men ǵana emes, zerthanadaǵy ǵalymdar birneshe jobalardy qolǵa aldyq. Onyń biri egin jınaýǵa qatysty. Naqty aıtqanda, biz soıa ósimdigine ońtaıly jaǵdaı jasaýǵa tyrysyp jatyrmyz. Ol degenimiz - tuqymdardy aldyn-ala óńdeý degen sóz.

Temperatýranyń shamaly tómendeýimen nemese basqa syrtqy faktorlarǵa baılanysty ónim kólemi azaıady. Soıa tamaq ónerkásibinde ǵana emes, basqa da kóptegen salanyń ajyramas bóligi.

Egý aldynda óńdeý úshin tabıǵı polımer, sorbent negizindegi suıyqtyq qospasy men bizdiń materıalymyz qoldanylady. Ol materıal bakterııaǵa qarsy qasıetteri bar mys ıondarynan turady. Onyń ishinde metabolızmdi jaqsartatyn jáne bıostımýlıatorlyq qasıetteri bar basqa komponentter kezdesedi.

Sondaı-aq jeke ózimniń de jobalarym bar. Atap aıtqanda, QR Ulttyq ıadrolyq ortalyǵynyń tapsyrysy boıynsha otyn elementteri negizinde energııamen qamtamasyz etý qurylǵysy men tehnologııasyn qurýmen aınalysyp jatyrmyn.

Jalpy aldaǵy ýaqytta júzege asyrǵym keletin ıdeıalar óte kóp. Basty armanym – Nobel syılyǵyn alý jáne Qazaqstan ǵylymynyń damýyna úles qosý.

- Áńgimeńe kóp rahmet!