QAZAQSTANDYQ BATYRLAR: Baqtyoraz Beısekbaev
1941 jyldyń 26 maýsymynda Smolensk mańyndaǵy Borovskoe aerodromynan 42-shi alystan bombalaýshy áýe dıvızııasynyń 207-shi polkiniń alǵashqy kúngi qııan-keski urystan aman qalǵan ushaqtarynyń bári qaıtadan aspanǵa kóteriledi. Bul ushýdyń barysynda Mınskiden batysqa qaraı 40 shaqyrym jerdegi Radoshkovıchı poselkesiniń aımaǵynda nemistiń tank kolonnasyn aıaýsyz bombalaý júkteledi. Kóktegi gúril men jerdegi dúrilden qúlaq tunǵan shaqta eki topqa bólingen ushaqtardy kapıtan Aleksandr Sprıdonovıch Maslov pen Nıkolaı Frantsevıch Gastello komandır bolǵan ekıpajdary bastady. Jaýdyń tank kolonnalaryna shúıilgen ushaqtar tobynyń aldyńǵy qatarynda Maslovtyń ekıpajy bar edi. Jerde qońyzdaı jorǵalaǵan qurysh saýytty tankilerge olar oıdaǵydaı oıran salyp qaıta bergende jaý jaqtan atylǵan oq aldyńǵy eki ekıpajdy otqa orady. Shtýrvalyna zaqym keldi me, Gastellonyń ushaǵy áldeqaıda alysqa qulaǵan. Áıteýir bir ólim baryn tez uqqan Maslovtyń ekıpajy ushaqty tankiler kolonnasyna burǵan. Іshinde atqysh Baqtyoraz bar ekıpaj túgeldeı opat boldy. Bul oqıǵany kórgen basqa ushaqtardaǵy ekıpaj músheleri tankterdiń ústine túsip órtengen ekıpaj Gastellonyki shyǵar dep topshylaǵan. Aǵa leıtenant Vorobev pen leıtenant Rybastyń syrttaı boljaýymen Maslovtyń ekıpajy eleýsiz qalǵan da, Gastellonyń dańqy dúnıe júzine tarap ketti. Arada on jyl ótedi. Uly Otan soǵysynyń alǵashqy kúnderi qaharmandyqpen qaza bolǵan erlerge jańa eskertkish ornatýdy oılaǵan Belarýs memlekettik áskerı murajaıynyń dırektory 1951 jyly 12 mamyrda Shýchkıı Molodechnenskıı oblystyq atqarý komıteti tóraǵasynyń atyna "qupııa" degen belgimen hat jazyp, Rodoshkovıchı poselkesiniń mańyna qulaǵan Gastello basqarǵan ushaq ekıpajynyń múshelerin ortalyq zıratqa ákelip qaıta jerleý jóninde usynys jasaıdy. Mektep oqýshylary, áskerı adamdar, zııaly qaýym qatysqan osynaý jıynnyń kózinshe Gastellonyń qabiri qazylady. Qabir ishinen Gastellonyń emes, Maslovtyń máıiti shyqqanda tań qalmaǵan adam bolmaıdy. Janǵan máıit boıynan kózáınek, páterdiń kilti, Maslovqa tıesili taǵy basqa zattar tabylady. Qabir ishinen bir medalon kózge túsedi. Ol azdaı Maslov ekıpajynyń atqysh-radısi, aǵa serjant G.I.Reýtovtyń qujattary salynǵan jeke fýtlıar da buzylmaı saqtalǵan eken. Іshterinde basshy qyzmetkerler de bar esterinen tana jazdaǵan jurt bul shyndyqty aıtyp, resmı oryndarǵa qatynas qaǵaz jaza bastaıdy. Biraq olar Joǵarǵy Keńestiń Jarlyǵyn buzýǵa bolmaıtynyn eskermese kerek. SOKP Ortalyq Komıteti men KSRO Qorǵanys mınıstrligindegiler bul shyndyqty bilse de, Keńes ókimetiniń tastaı qatqan ıdeologııasyna zaqym kelmeý úshin "jabýly qazandy jabýly" kúıinde qaldyrǵan. Degenmen, plastmassa fýtlıardaǵy qujatta kórsetilgen I.Reýtovtyń 1918 jyly Chkalov oblysyndaǵy Kýlagıno derevnıasynda týǵany, 42-shi áýe dıvızııasynyń 207-shi polkiniń atqysh-radısi qyzmetinde bolǵany jáne Keńes Armııasynyń esepke tirkeý málimeti boıynsha "1941 jylǵy 26 maýsymda habar-osharsyz ketkeni" tolyq anyqtalǵan edi. Osy derek basqa da aqıqattyń betin ashty: bul ekıpajda onymen birge kapıtan Maslov, leıtenant Balashov jáne kishi serjant Beısekbaev Bahtýras bir sapta bolyp, 1941 jyly 26 maýsymda DB-ZF bombalaýshy ushaǵymen áskerı tapsyrmany oryndaýdan polkqa qaıta oralmaǵan. Bul aqıqatty moıyndatý úshin talaı adamdar ter tókti. Maslovtyń jesiri Sofıa Evgrafonovnaǵa kútpegen jerden mynadaı hat keldi: "1941 jyly 26 maýsymda erlikpen qaza tapqan ekıpaj qaldyǵy tabyldy. Olardyń arasynda Aleksandr Sprıdonovıch Maslov ta bar. Erjúrek ekıpaj qaldyqtary Radoshkovıchı ortalyǵyna aýystyrylyp, kómildi". Eleýsiz qalǵan eriniń namysy úshin S.E.Maslova ashyq aıqasqa shyǵady. Bul kúreske 30 jyl ómirin arnaǵan prokýrotýra tergeýshisi Vasılıı Harıtonov dúnıeden óterinde Jýkovskıı atyndaǵy áskerı akademııany támamdaǵan uly Edýardqa osy isti aıaǵyna deıin jetkizýdi amanat etip tapsyrady. Ol 1991 jyly Kolomna qalalyq keńesiniń depýtaty, KSRO halyq depýtaty, Qaýipsizdik jónindegi komıtettiń tóraǵasy Vladımır ıAkovlevıch Stadnıkke kómekshi bolyp taǵaıyndalady. Bul kezde de S.E.Maslova da, óz ákesi V.Harıtonov ta shyndyqtyń túbine jete almaı, dúnıeden armanda ketken edi. Biraq Edýard Harıtonov Maslov ekıpajynyń músheleri týraly týǵan jerlerinen derek jınady. Áskerı áýe atqyshy Bahtýras Beısekbaevtyń (Reseıdegi qujatta solaı delingen) ulty qazaq, týǵan jeri Almaty oblysy, Ӏle aýdany ekeni eskerilip, Qazaqstan Prezıdentine de arnaıy hat joldaıdy. Erlik jasalǵan kúnnen 55 jyl ótkennen keıin Reseı Federatsııasy Prezıdentiniń pármenimen Maslov ekıpajynyń múshelerine Reseıdiń batyry ataǵy berildi. Belgili qalamger, Qazaqstan parlamenti Májilisiniń depýtaty Arǵynbaı Bekbosyn Parlamentte bolǵan kezdesýde bul jaıdy Nursultan Nazarbaevqa qulaqqaǵys etedi. Ӏle-shala "Egemen Qazaqstan" gazetine onyń "Reseı batyry - Baqtýras Besekbaev" degen taqyryppen jarııalanǵan shaǵyn maqalasy talaı adamǵa oı saldy. Bul - balalyq shaǵy soǵys jyldaryna dóp kelgen, Gastello atyn jattap ósken Arǵynbaı úshin de asqan jańalyq edi. Qazaqstannyń Reseıdegi tótenshe jáne ókiletti elshisi Taıyr Mansurovtyń belgisiz batyr týraly tıisti oryndarmen habarlasyp, aty-jónin, týǵan jerin anyqtaýǵa atsalysqanyn aıta ketý kerek. Qazaqstan halqy Assambleıasynyń hatshylyǵy, Respýblıkalyq Ardagerler keńesi bul jaýyngerge "Halyq qaharmany" ataǵyn berýge usynys jasaıdy. Kóp uzamaı beımálim batyrdyń burmalanǵan esimi Baqtyoraz Beısekbaev ekeni anyqtaldy. Osy aqıqat negizinde Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń 1998 jyly 6 mamyrdaǵy Jarlyǵymen Baqtyoraz Beısekbaevqa "Halyq qaharmany" ataǵy berildi. Eki elge ortaq qaharmannyń týǵan jerin anyqtap, týystaryn tabý jóninde "Atamura" korporatsııasy arnaýly ekspedıtsııa uıymdastyrdy. O basta batyr Ӏle aýdanynda týǵan dep, jańsaq kórsetilgen ǵoı. Shyndyǵynda, ol asharshylyq kezinde "Ӏle kópiri" dep atalatyn jerdegi jetimhanada bolǵany ras. Biraq óziniń shyn týyp ósken jeri - Almaty oblysy, Balqash aýdanynyń qazirgi "Jıdeli" dep atalatyn aýylda. Týystary da qazir sol mańaıda turady. Jarty ǵasyr ótkennen keıin aty-jóni anyqtalǵan, erligi aıqyndalǵan aǵamyzǵa as berilip, respýblıkalyq aqyndar aıtysy ótkizildi, Astanada kóshe aty berildi. Jýrnalıst Meırambek Tólepbergen batyr ómirin jan-jaqty zerttep, shaǵyn kitap jazdy. Balqash aýdanynyń Ámir Qulmahanov bastaǵan eńbekkerleri Baqtyorazǵa Baqanastan úlken eskertkish ornatyp, orta mektepke atyn berdi.
