Qazaqstandyq AEA 375,5 mlrd. teńge somasynda ınvestıtsııa tartty - «KAZNEX INVEST» AQ basqarmasy tóraǵasynyń orynbasary A.Aıdarov
Sonymen qatar Prezıdent óz sózinde qazaqstandyq ónerkásipti odan ary damytý úshin arnaıy ekonomıkalyq aımaqtardyń mańyzdylyǵyn birneshe ret aıtqan edi.
QazAqparat tilshisine bergen suhbaty barysynda «KAZNEX INVEST» Ulttyq eksport jáne ınvestıtsııalar jónindegi agenttigi» AQ basqarmasy tóraǵasynyń orynbasary Almas Aıdarov arnaıy ekonomıkalyq aımaqtar qyzmeti jáne olardy damytý bolashaǵy jaıynda keńinen baıandap berdi.
- El ekonomıkasyna shetel ınvestıtsııasy aǵynyn yntalandyrýdyń mańyzdy tetikteriniń biri arnaıy ekonomıkalyq aımaqtar ekendigi belgili. Siz Qazaqstandaǵy AEA jumystarynyń tıimdiligine qandaı baǵa berer edińiz?
- Arnaıy nemese erkin ekonomıkalyq aımaqtar álemniń kóptegen elderinde keńinen taralǵan. Búgingi tańda álemde mundaı 3 myńnan astam aımaq bar. Aıta keterligi, jumys istep turǵan arnaıy ekonomıkalyq aımaqtardyń tek 1 paıyzǵa jýyǵy ǵana jańa jumys oryndaryn qurý, óńirler men ınfraqurylymdardy damytý syndy aımaqtardyń túpki nıetin tabysty júzege asyrýmen qatar álemdik ınvestıtsııa ortalyǵyna aınala otyryp, zor tabysqa jetti. Buǵan qosa, búkil álemdik arnaıy ekonomıkalyq aımaqtardyń 30 paıyzy áli kúnge deıin tek qaǵaz júzinde iske asyrylǵan jobalar bolyp qana qalýda. Bul turǵyda, Qazaqstanda da dál sondaı kezeń 90-shy jyldary oryn alǵan edi. Sol kezeńde arnaıy ekonomıkalyq aımaqtar qurylǵanymen jumys istemegen. Ol ýaqytta AEA-lar eshqandaı saraptamalarsyz qurylyp, ekonomıkalyq turǵyda tıimsiz boldy. Qorytyndysynda syrtqy qysymdar men ishki problemalarǵa tótep bere almaǵan AEA-lar taratyldy. Táýelsizdiktiń ekinshi onjyldyǵynan bastap qatelikterdi saraptaı kele Qazaqstanda jańa AEA-lar qurý birtindep qolǵa alyndy. Búginde elimizdiń ekonomıkasynyń túrli sektorynda 10 AEA jumys istep tur. Olar hımııa men munaı hımııasy, metallýrgııalyq ónerkásip, aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalar, tigin ónerkásibi, logıstıka, mashına jasaý syndy salalardy qamtıdy. Іs júzinde, bul AEA-lardyń barlyǵy da óz ınfraqurylymdaryn damytyp, jańa qatysýshylardy tarta otyryp, belsendi jumys isteýde. Bizdiń elimiz úshin ınvestıtsııa tartýdyń AEA syndy mundaı tetigin damytý zor mánge ıe. Óıtkeni, AEA jańa jumys oryndaryn qurýǵa, ınfraqurylymdar men jańa tehnologııalardy damytýdy jedeldetýge, sonymen qatar álemdik naryqtaǵy Qazaqstannyń oń ımıdjin qalyptastyrýǵa óz járdemin tıgizetin bolady.
- Qazaqstan Respýblıkasynyń Údemeli ındýstrı ıalyq -ınnovatsııalyq damý memlekettik baǵdarlamasynyń birinshi besjyldyǵyn júz e ge asyrýǵa AEA qyzmetiniń negizgi nátıjeleri qalaı áser etti?
- Meniń paıymymsha, ÚIID memlekettik baǵdarlamasy Qazaqstandaǵy AEA-nyń damýynyń belgili bir deńgeıdegi jańa kezeńi bolǵan sııaqty. Atap aıtar bolsaq, ÚIID MB júzege asyrylǵan kezeń ishinde barlyq AEA-lar aıtarlyqtaı qarjylaı qoldaýǵa ıe boldy. Bul AEA-lardyń qarqyndy damı túsýine septigin tıgizdi. Osy ýaqyt aralyǵynda «Saryarqa», «Pavlodar», «Taraz Hımparki», «Qorǵas-Shyǵys qaqpasy» syndy 4 jańa arnaıy ekonomıkalyq aımaq quryldy.
Memlekettik baǵdarlama júzege asyrylǵan 5 jyldyń ishinde arnaıy ekonomıkalyq aımaqtardyń ınfraqurylymyna 143,8 mlrd. teńge kóleminde memlekettik ınvestıtsııa salyndy. Al 2001-2009 jyldary aralyǵyndaǵy memlekettik ınvestıtsııanyń kólemi 66 mlrd. teńgeni ǵana quraǵan bolatyn. Investıtsııanyń quıylýy ınvestorlardyń belsendi bola túsýine de oń áser bergeni sózsiz. ÚIID MB júzege asyrylǵan jyldar ishinde jobalarǵa 336 mlrd. teńge tartyldy, óndiris kólemi 678 mlrd. teńgeni qurady. Al jumys oryndary 7433-ke deıin artty. Dál osy kórsetkishterdi 2001-2009 jyldardaǵy derektermen salystyrar bolsaq, sáıkesinshe ol 43 mlrd., 139 mlrd. jáne 1616 jańa jumys oryndaryn quraǵan edi.
- Otandyq AEA-lardyń qyzmetin jetildirýge qatysty qandaı da bir zańnamalyq bastamalar bar ma?
- Iá, ondaı usynystar túsip jatyr. Barlyq taraptyń múddesin barynsha eskerý úshin zańnamany turaqty jetildirip otyrý qajet. Qazirgi ýaqytta Qazaqstandaǵy AEA qyzmeti 2011 jyldyń 21 shildesinde qabyldanǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń arnaıy ekonomıkalyq aımaqtary týraly» Zańymen retteledi. Atalǵan Zań AEA qurý men onyń qyzmetiniń negizgi aspektilerin qarastyrady. Degenmen, qazaqstandyq AEA-lardyń qyzmetin jetildirý, olardyń ınvestıtsııalyq tartymdylyǵyn arttyrý jáne AEA-lardy basqarý organdarynyń ókilettigin keńeıtý maqsatynda qoldanystaǵy zańnamany jańartý qajettigi týyndady. Osyǵan oraı «AEA-lardy jetildirý máseleleri boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine tolyqtyrýlar men ózgertýler engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańynyń jobasy ázirlendi. Ol qazirgi ýaqytta QR Parlamenti Májilisiniń qaraýynda jatyr. Buǵan qosa, zańnamany jetildirý turaqty negizde júzege asyrylýyna atap ótken jón. Óıtkeni, naryq ózgerip, jiberilgen qatelikter eskeriledi, tájirıbe jınaqtalady.
- Investorlar úshin AEA tartymdylyǵynyń basty sharty ınfraqurylymnyń bolýy. Osy rette Qazaqstandaǵy AEA-lardyń ınfraqurylymy qandaı jaǵdaıda?
- Búgingi kúni «Býrabaı», «Ońtústik», «Saryarqa», «Aqtaý teńiz aılaǵy» AEA 2-shi sýbaımaǵynyń, sondaı-aq «Innovatsııalyq tehnologııalar parki» AEA men «Astana - jańa qala» AEA №1 Indýstrııalyq parkiniń birinshi kezekteriniń ınfraqurylymyn salý tolyǵymen aıaqtaldy. 2016-2017 jyldary «Qorǵas - Shyǵys qaqpasy», «Innovatsııalyq tehnologııalar parki», «Astana - jańa qala» jáne «Taraz hımııa parki» arnaıy ekonomıkalyq aımaqtarynyń ınfraqurylymdarynyń qurylysy aıaqtalady. Hımııalyq jáne munaı-hımııalyq sala nysandarynyń biregeıligine baılanysty «Ulttyq ındýstrııalyq munaı-hımııa tehnoparki» men «Pavlodar» arnaıy ekonomıkalyq aımaqtarynyń ınfraqurylymdaryn 2018-2019 jyldary tolyǵymen salyp bitirý josparlanyp otyr. Osylaısha, 2020 jylǵa deıin jumys istep turǵan barlyq AEA-lardyń ınfraqurylymyn qalyptastyrý aıaqtalatyn bolady. Aıta keterligi, 2015 jyly «Nurly jol - bolashaqqa bastar jol» Joldaýy aıasynda Memleket basshysy «Qorǵas - Shyǵys qaqpasy» jáne «Ulttyq ındýstrııalyq munaı-hımııa tehnoparki» arnaıy ekonomıkalyq aımaqtarynyń ınfraqurylymdarynyń qurylysyna qosymsha 81 mlrd. teńge bólýdi tapsyrǵan bolatyn.
- AEA-lardy damytýdyń mańyzdy aspektileriniń biri ony basqarý ekendigi belgili. Bul baǵytta qandaı jumystar júzege asyrylýda?
- Qazaqstanda árbir AEA úshin basqarý organy jumys isteıdi. Olar AEA qatysýshylaryna jan-jaqty qoldaý jáne qyzmet kórsetýdi qamtıtyn jumystardy júzege asyrady. Mundaı aımaqtardy basqarý bizdiń respýblıkamyz úshin jańa qyzmet ekenin eskerer bolsaq, elimizde ázirshe AEA-lardy basqarýda tájirıbe joq deýge de bolady. Osyǵan oraı AEA-nyń operatsııalyq qyzmetterin jetildirý ári olardy basqarýdyń halyqaralyq standarttaryna saı keltirý maqsatynda «KAZNEX INVEST» AQ-nyń qoldaýymen Sıngapýrdyń, BAÁ-niń, Qytaı men Túrkııanyń jáne basqa da elderdiń halyqaralyq kompanııalary tartylýda.
- Búgingi kúni otandyq AEA-lardyń qyzmeti arqasynda qandaı nátıjelerge qol jetkizilip otyr?
- AEA aıasynda sheteldik ınvestorlarǵa bıznesin damytý úshin qolaıly salyqtyq jáne kedendik rejimderdi qamtıtyn tıimdi jaǵdaı jasalǵan. 2015 jyly AEA-lar 375,5 mlrd. teńge somasynda ınvestıtsııa tartyp, 9230 jańa jumys ornyn qurdy. 2001 jyldan beri óndiristiń jıyntyq kólemi 816,5 mlrd. teńgeni qurady. Bul Qazaqstandaǵy arnaıy ekonomıkalyq aımaqtardyń damýynda oń dınamıka bar ekendigin bildiredi. Buǵan qosa, AEA-lar aıasynda respýblıkada elektrovozdar, lokomotıvter, jolaýshylar vagondary, ylǵal jutqysh maqta, maqta tsellıýlozasy, kilem buıymdary, kúıdirgish soda syndy kóptegen ónimder shyǵarylady. AEA-lardyń aýmaǵynda qazirgi ýaqytta 136 joba jumys istep tursa, taǵy 90 joba júzege asyrylý aldynda tur. Bular ІT-salasyndaǵy shaǵyn jobalarmen qatar Talgo, Eurocopter, General electric, LG Chem syndy álemdik kompanııalardyń qatysýymen qolǵa alynǵan iri jobalar.
Tolyqtaı alǵanda, Qazaqstandaǵy AEA júıesiniń damýyn saraptaý barysynda tolyqqandy damýy úshin birneshe ondaǵan jyldy sarp etken álemniń tabysty AEA-larynyń tájirıbelerin de eskerý qajet. Osyǵan oraı Qazaqstan AEA ınfraqurylymdaryn salýǵa baǵyttalǵan qyzmetin josparly júzege asyra otyryp, zańnamany jetildirip, sonymen birge basqarý organdary jumysyn jaqsartý arqyly durys jolda kele jatyr deýge bolady. Dál osy baǵytta Úkimettiń damý ınstıtýttarymen, onyń ishinde «KAZNEX INVEST» AQ-ymen úılestirilgen jumysy júrgizilýde.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
