Qazaqstandaǵy bıoetanol óndirisiniń bolashaǵy qandaı nemese astyqty otyn óndirý úshin paıdalanǵan durys pa?
Búginde bıootyndy óndirý rynogy barynsha keńeıip keledi. Sebebi ýaqyt ótken saıyn ósip, damyp kele jatqan qoǵam janar-jaǵar maıdan góri adamǵa da tabıǵatqa da paıdaly otyn túrin paıdalanǵandy durys kóredi. Osy turǵydan, alǵanda bıoetanoldy óndirýge ásirese damyǵan memleketteri basqa qurlyqtarmen salystyrǵanda áldeqaıda kóp Eýropa asa yqylasty kórinedi. Árıne damyǵan elý eldiń qataryna enemiz dep qulshynyp otyrǵan memleket retinde atalmysh otyn túrin óndirýge degen Qazaqstannnyń da ynta-yqylasy Eýropa elderinen kem emes. Qazaqstan bıoetanoldy óndirý isine eksportqa baǵyttalǵan taýar retinde basymdyq berip otyr. Bul máselege elimizdegi jetekshi buqaralyq aqparat quraldarynyń ókilderimen bolǵan suhbatynda Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev ta erekshe toqtalyp, bylaı degen edi. «Biz qazir bıologııalyq otyndy óndire bastadyq. Bizdiń topjarǵysh tehnologııa dep júrgenimiz osy. Biz tek osy jol arqyly ǵana aýyl sharýashylyǵy salasynda úlken jetistikterge qol jetkize alamyz. Biz sońǵy ýaqytta osy aýyl sharýashylyǵy salasyn damytýǵa barynsha kúsh salyp, onyń Dúnıejúzilik saýda uıymyna enýine úlken qoldaý kórsetip otyrmyz. Qazir álem elderiniń barlyǵy munaı men gazdan ózge otyn túrlerin oılap tabýǵa tyrysýda. Eger sizder baıqasańyzdar, sońǵy ýaqytta qanttyń baǵasy óse bastady. Óıtkeni ol qazirgi tańda bıoetanol óndirýge jumsalyp jatyr. Sondyqtan bizdiń elimizge de burynǵydaı qant qyzylshasyn óndirý isin qolǵa alý qajet. Qazir bıoetanolǵa degen suranys óte úlken. Sondyqtan da ol aýyl sharýashylyq salasyn damytýdyń erekshe joly bolyp tabylmaq. Osy ýaqytta bıoetanol óńdeıtin zaýyt TMD kóleminde tek Soltústik Qazaqstanda ǵana bar. Aldaǵy ýaqytta elimizde taǵy osyndaı eki zaýyt salynady. Óıtkeni, bul óte tıimdi shara. Birinshiden bıoetanoldyń baǵasy óte joǵary. Sonymen qatar ony óńdeýge ósimdiktiń kez-kelgen túrin qoldanýǵa bolady. Bul ónimniń barlyǵy óńdelip, odan tek bıoetanol alynǵan soń odan qalǵan qaldyq malǵa azyq bolady. Odan ári qaldyqtardy dári-dármekke paıdalanýǵa bolady. Osylaısha kete beredi», degen bolatyn Memleket basshysy.
Osyǵan oraı qazir elimizde bıoetanoldy óndirýmen baılanysty júıeli sharalar júzege asyrylýda. Aıtalyq otyn óndiretin eki zaýyttyń bireýi osy kezdiń ózinde iske qosylyp jumys isteýde. Parlament depýtattary atalmysh otyn túrin endirýge baılanysty qujattardy da qaraýda. Soǵan qaramastan qoǵam arasynda atalmysh otyn bizge qajet pe, álde qajet emes pe degen másele tóńireginde pikirtalastar áli de jalǵasýda jáne buǵan negiz de joq emes. Árıne bıoetanoldyń qorshaǵan ortaǵa degen zııansyzdyǵy men oǵan degen álemdegi suranysty eskeretin bolsaq, bul sóz joq talqylaýǵa salýǵa bolmaıtyn másele bolyp shyǵar edi. Alaıda Qazaqstanda óndirilgeli otyrǵan bıoetanol basqa emes kádimgi bıdaıdan alynbaq. Al as atasynyń taǵam retinde emes, otyn retinde paıdalanylýy qalyń kópshilik arysynda birshama tańdanys týdyrǵany ras. Onyń ústine bıootyn óndirýge degen suranys erekshe artatyn bolsa, aýyl sharýashylyǵy salasy basym kúshti osy bıootyn óndirisine salyp, nanǵa zárý bolyp júrmeımiz be degen qaýipte bolǵan. Buǵan ýáj retinde Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Aqylbek Kúrishbaev bıootynnyń kádimgi bıdaıdan emes, sapasyz bıdaıdan alynatyndyǵyn alǵa tartady. «Biz aýyl sharýashylyǵynyń bolashaǵyn oılaıtyn bolsaq, onyń tıimdi joldaryn izdestirýimiz qajet. Búginde Qazaqstandy álem iri astyq tasymaldaýshy memleket retinde tanıdy. Qazaqstannyń osy ýaqyttaǵy astyq tasymaly boıynsha eksporttyq áleýeti 10 mıllıon tonnadan asady. Osy ýaqytta eldegi bıootynǵa jiberilgeli otyrǵan sapasyz bıdaıdyń mólsheri tolyq kólemde jetkilikti. Ony tek kózin taýyp paıdalaný kerek. Al osy tıimdi kózderdiń biri bıoetanol óndirisi. Onyń ústine bul álemde suranys týdyryp otyrǵan otyn túrleriniń biri. Bul rette biz tek bıoetanol ónidirisine ǵana emes, bıdaıdy múmkindiginshe tereń óńdeýge den qoıyp otyrmyn. Biz bıdaıdan kleıkovına men krahmaldy alǵan soń ǵana bıoetanol óndirýge jiberemiz. Biz osy mindetterdi oılaǵanymyzdaı atqara alsaq, bul biz úshin óte tıimdi bolmaq. Osy jol arqyly biz elimizdegi jylda tonnalap qalyp jatatyn sapasyz bıdaıdy kádege durys jaratamyz», dedi mınıstr.
Mınıstrlik ókilderi men mamandardyń osyndaı pikirlerine qaramastan qazirgi tańda bıootyndy óndirýge qatysty Parlament depýtattarynyń da árqaısysy árqıly pikir aıtýda. Mysaly Senator Oralbaı Ábdikárimovtyń pikirinshe, bıootyndy óndirý isine kúmán týdyryp otyrǵan basty máselelerdiń biri onyń bolashaqtaǵy paıdasy men zııanynyń naqty kórsetkishteriniń naqtylanbaǵandyǵynda. Onyń ınternet betindegi aqparattarǵa súıene otyryp keltirgen málimetteri boıynsha, qazirgi tańdaǵy kúrt tómendep otyrǵan munaı baǵasy Batys pen AQSh-ta bıootyn óndiretin zaýyttar men óndiris oshaqtarynyń jumystaryn toqtatyp tastady. Al halyqaralyq sarapshylar bıootyndy paıdalaný barysynda ekologııalyq jaǵdaı keremet jaqsaryp ketpeıtinin, al eger ony óndirý jáne paıdalaný barysynda tıisti tehnologııalyq talaptar durys saqtalmaıtyn bolsa, odan keletin paıdadan kóri zııan kóp bolatyndyǵyn alǵa tartýda.
Depýtat Ómirbek Baıgeldiniń pikirine súıensek, ózin-ózi tolyqtaı dáleldeı qoımaǵan dúnıege qatysty máseleniń qasynda úmit pen kúdiktiń qatar júrýi zańdy. Bir jaǵynan qaraǵanda, nandy, ıaǵnı bıdaıdy otynǵa jiberý degenniń ózi ersi áreket sııaqty. Biraq bul máseleniń ekinshi jaǵy bar. Senatordyń pikirinshe, sońǵy jyldary elimiz astyqtyń bolmaı qalǵan kezinen kóri, bolǵan kezindegiden kóp nárseden utylyp otyr. «Astyq óndirý kólemi endigári kemimeıdi. Kerisinshe barynsha óse beredi. Keleshekte biz kóptegen ǵylymı jetistikter men klımattyń ózgerýine baılanysty astyqty budan eki ese kóp egetin bolamyz. Bizde jer baılyǵy bar. Halqymyz negizinen aýyl sharýashylyǵymen aınalysady. Sol ýaqytta biz birshama qıyndyqtarǵa ushyraýymyz múmkin. Álemniń kóptegen aımaǵynda tamaq jetpeıdi. Desek te ony jetkizip berý men paıdalaný máselesi qashan da ózekti bolyp turady. Sonymen birge erte me, kesh pe, munaı ónimderi taýsylady. Adam balasy jańa kúsh-qýat kózderin izdeı bastaıdy. Sol kózderdiń biri osy bıootyn emes pe eken degen de oı keledi keıde. Eger biz bıdaıdyń eń qundy dúnıeleriniń barlyǵyn alyp baryp, ony otynǵa jumsaıtyn bolsaq, budan utarymyz kóp. Qoryta aıtqanda, bizge keleshekti oılaý kerek. Bıdaı kóbeıip, munaı ónimderi kerisinshe azaıǵan zamanǵa biz ájepteýir daıyndyqpen baratyn bolsaq, bul bizdiń jetistigimiz bolmaq», deıdi Ó.Baıgeldi.
Aıta keteıik, bıootyn óndirý isine baılanysty týyndap otyrǵan túrli pikir qaıshylyqtaryna baılanysty búginde Parlament qabyrǵasynda talqylanyp jatqan «Bıootyn óndirisin jáne aınalymyn memlekettik retteý týraly» zań jobasy bolashaǵynyń da bulyńǵyrlaý bolyp turǵan jaıy bar.
