«Qazaqstandaǵy asharshylyq náýbetin genotsıd dep tanymaıynsha, tarıhı ádilettilik qalpyna kele me?» - respýblıkalyq basylymdarǵa sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazetiniń búgingi sanynda QR Prezıdenti ákimshiligi Іshki saıasat bóliminiń meńgerýshisi Darhan Myńbaıdyń «Til -birlik pen úılesimniń negizi» degen taqyryppen maqalasy basyldy. Maqalasynda avtor: «Memlekettik tilde resmı is júrgizý barysynyń jandanýyna oraı, qoǵamnyń túrli uıymdary men mekemelerinde qazaq tilinde resmı eńbekter, hat-qaǵazdar jazý, habar alysý, dáris oqý, sóıleý, til qatysý mólsheriniń artqany belgili. Osyndaı deńgeıge jetýdiń basty sebebiniń biri - burynǵy birqatar termınderdiń tilimizge sińisip, qoldanysqa enýi. Olardyń edáýir bóligi ǵylym-bilim, oqý-tárbıe, áleýmettik-saıası salalardaǵy ejelgi sózderdi «jańǵyrtý» jolymen jasaldy. «Alaıda sońǵy jyldary tilimizdiń termınologııalyq júıesin ázirleý belsendiliginiń kúrt ósýine qaramastan ulttyq naqyshtaǵy termınderdi jasaý kezinde qazaq tiliniń ishki resýrstary, lıngvıstıka ǵylymynyń jetistikteri barynsha tolyq paıdalanylmaı keledi», -degen oı aıtady.
«Bıýdjet esebi tanystyryldy», «Egemen Qazaqstanda» osyndaı taqyryppen jarııalanǵan maqalaǵa Senattyń Zańnama jáne sot-quqyqtyq reformalar komıtetinde ótken májiliste kóterilgen máseleler arqaý bolǵan. Onda baıandama jasaǵan Qarjy mınıstri B.Jámishev 2010 jyl bıýdjetiniń oryndalý qorytyndylary týraly baıandaǵan. Respýblıkalyq bıýdjet túsimderiniń jospary 106 paıyzǵa nemese 3 729,2 mıllıard teńgege, shyǵystar 99,1 paıyzǵa nemese 4 284,0 mıllıard teńgege oryndalǵan. B.Jámishevtiń aıtýynsha, respýblıkalyq bıýdjet baǵdarlamalaryndaǵy 41 ákimshilikten bıýdjet qarjysyn 15 ákimshilik qana tolyq ıgerdi, 10 ákimshilik belgilengen nátıjelerge qol jetkize almady. 2011 jylǵy 1 qańtardaǵy jaǵdaı boıynsha bıýdjet qarjysynyń paıdalanylmaǵan qaldyǵy 93,4 mıllıard teńgeni qurady.
***
«Aıqyn» basylymynyń jazýynsha, sońǵy kezde «Keńestik kezeńdegi repressııanyń qurbandary 5,5 mıllıon emes, odan on ese, jıyrma esep kóp» deıtin jańa zertteýler paıda bola bastady. Alys-jaqyn shetel zertteýshileri keńestik júıe kezinde qýǵyn-súrginge ushyraǵandar 40-50 mıllıon degendi aıtady. Árıne, bul áli anyqtaýdy qajet etedi. A.Soljenıtsın óziniń bir suhbatynda («Komsomolskaıa pravda»): «1917 jyldan 1959 jylǵa deıin keńestik júıeniń óz halqyna qarsy jasaǵan zulmatynan, ıaǵnı ashtyq, kollektıvtendirý, jer aýdarý, túrme-lagerlerge qamaý, atý-asý, azamat soǵysy kezindegi shyǵyn bárin qosqanda 66 mıllıon adam opat boldy. Buǵan ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinde joǵaltqan 44 mıllıon otandastarymyzdy qosyńyz. Demek, sotsıalıstik qurylys kezinde biz 110 mıllıon adamnan aırylyp qaldyq» deıdi. Bul týraly «Aıqyn» basylymynyń búgingi sanyndaǵy «Qanǵa bóktirgen qyzyl teror» atty maqaladan keńirek bilýge bolady.
«Ólgen kıiktiń sany 441-ge jetti». «Aıqyn» gazetinde osyndaı taqyryppen jarııalanǵan maqalada Jánibek aýdanyna qarasty Borsy aýylynyń mańynda aqbókender taǵy da jappaı óle bastaǵany aıtylady. «Osy sýyt habar jetken kúnniń erteńine oblys ákimi Baqtyqoja Іzmuhambetov bastaǵan arnaıy komıssııa tikushaqpen oqıǵa ornyna baryp, jaǵdaıdy kózben kórip qaıtty. Kıik ataýlynyń birinen soń biri ólýin, biz bıyl 26 mamyr kúni túnde alǵash ret baıqadyq. Bir táýliktiń shamasynda 50 sharshy shaqyrym aýmaǵynda ólgen kıik sany 200-250-deı basty qurady. Naqty qansha aqbóken ólgendigi jansyz tóshkelerdi jınaǵannnan keıin belgili bolady», - deıdi oqıǵa ornynda júrgen «Ohotzooprom» RMKK-nyń Batys Qazaqstan aımaqtyq fılıalynyń bas ınspektory Nurlan Tájiǵalıev.
***
«Alash aınasy» basylymy búgingi sanynda «Qazaqstandaǵy asharshylyq náýbetin genotsıd dep tanymaıynsha, tarıhı ádilettilik qalpyna kele me?» degen taqyryppen maqala jarııalady. Onda asharshylyq kezinde taýqymet tartyp, taǵdyrlas bolǵan Ýkraına halqynyń asharshylyqtyń qasaqana uıymdastyrylǵanyn aıtyp, bul zulmatty kezeńdi keńestik bılik tarapynan bolǵan genotsıdke balady. Al osyndaı jaǵdaıdy qazaq halqy da bastan ótkergenimen asharshylyqtyń tarıhı ádil baǵasy berilmeı keledi. Elde bul máselege qatysty birdi-ekili qoǵamdyq uıymdar bolmasa, bul máselege bas qatyryp júrgen eshkim joq. Aqparat quraldarynda aýyq-aýyq aıtylǵanymen nátıje joq.
Sondaı-aq osy basylymnyń jazýynsha, 30-jyldardaǵy saıası qýǵyn-súrgin júrek aýyrtar, zulmat bolyp qana qalǵan joq, jyldar jyljyǵan saıyn bizdi ótkenge qaıtadan zer salýǵa ıtermeleıdi. Jazyqsyz qyrylǵan talaı arystyń taǵdyryna jaýap berý - áli de bolsa NKVD muraǵatynyń moınynda. Qurbandar jappaı atylǵan, kómilgen jáne basqa jumbaq oryndar men burynǵy GÝLAG ǵımarattardy izdestirý ekspedıtsııalaryn kútip jatqandaı. Otan soǵysy dalasynan myńdaǵan maıdangerlerdiń máıitin tapqan arnaıy jasaqtardy endi arýlap kómilmeı qalǵan arystar súıegin izdeýge jumyldyratyn kez kelgen sııaqty. Maqala «Kómýsiz qalǵan arystarymyz ekspedıtsııany kútip jatyr» degen taqyryppen berilgen.
***
«Kazahstanskaıa pravda» basylymynyń búgingi sanynda «Zabvenııý ne podlejıt» atty maqala jarııalandy. Onda Qazaqstannyń búgin qýǵyn-súrgin qurbandaryn eske alý kúnin atap ótip jatqandyǵy aıtylady. Qazaqstan halqy Assambleıasy «Astana-Báıterek» áıelder klýbymen birlesip, birqatar sharalar uıymdastyrǵan. Shara keshe «ALJIR» murajaı-memorıaldyq kesheninde eskertkishke gúl qoıý rásimimen ashyldy.
