Qazaqstandaǵy árbir besinshi oqýshy býllıngke ushyraıdy - Densaýlyq saqtaý mınıstrligi
ıÝNESKO-nyń «Sandar neni bildiredi? Mekteptegi zorlyq-zombylyq pen qorqytýdy joıý» degen baıandamasyna sáıkes álemdegi árbir úshinshi oqýshy óz qurdastary nemese synyptastary tarapynan ártúrli qorlaý men zorlyq-zombylyqqa tap bolady.
Ókinishke oraı, bul adamdy jaraqattaıtyn tájirıbe iz-túzsiz joǵalyp ketpeıdi jáne ýaqyt óte kele psıhologııalyq jaraqatqa aınalýy múmkin.
«Zertteýler kórsetkendeı, Qazaqstandaǵy árbir besinshi oqýshy býllıngke ushyraıdy. Balalar kelbetiniń ózgeshe bolýy, sándi nársege qyzyǵýshylyq tanytpaý, jalpy protsesterge qatysqysy kelmeý, tuıyqtyq sııaqty túrli sebepterge baılanysty býllıngtiń qurbany bolýy múmkin. Agressor men jábirlenýshiniń kúshteriniń teńsizdigi, qaıtalanýy, jábirlenýshiniń ótkir emotsıonaldy reaktsııasy býllıngtiń mańyzdy belgileri bolyp tabylady.
Býllıngtiń aldyn alýda erte aralasý óte mańyzdy, bala zorlyq-zombylyqpen betpe-bet jalǵyz qalmaýy kerek. Munda muǵalimder men ata analardyń nazary men ustanymy óte mańyzdy», - dep jazdy vedomstvo.
Balanyń býllıngke ushyraǵanynyń belgileri nazar aýdarý problemalary, depressııa, jabyrqaý, tunjyrap júrý, ashýlanshaqtyq, senimsizdikti seziný, sezimtaldyqtyń joǵarylaýy, asqazannyń aýyrýy, sharshaý, tábettiń bolmaýy, áleýmettik baılanystardyń az bolýy, qorqynysh belgileri, mysaly, keýde tusynyń qysylýy, tersheńdik, arqanyń, jelkeniń, bulshyqetterdiń aýyrýy, uıqynyń buzylýy bolýy múmkin.
«Eger ata-analar balasynda osy belgilerdi baıqasa, shuǵyl sharalar qabyldaý kerek jáne eń aldymen muǵalimderge habarlap, psıhologtardy jáne qajet bolǵan jaǵdaıda ıývenaldy ınspektsııa qyzmetkerlerin tartqanǵa sheıin bul máseleni birlesip sheshý kerek.
Qurdastary tarapynan býllıngke beıim balanyń otbasyndaǵy atmosferaǵa nazar aýdarý qajet. Mundaı balalar, ádette, bir-birimen ózara qarym-qatynasy ata-analarynyń ozbyrlyǵy men óktemshildigine negizdelgen otbasylarda ósedi, onda úlkender kishilerdi baǵyndyrýǵa májbúr etip, bala osal jáne ózin qorǵansyz sezinedi. Úıden tys jerde mundaı bala álsizderdi qorlaýǵa tyrysady», - delingen mınıstrliktiń habarlamasynda.
Oqý oryndarynda basqa adamdarǵa qurmetpen jáne tózimdilikpen qaraý taqyrybynda synyp saǵattaryn ótkizý mańyzdy. Pedagogtar men psıhologtar synyptarmen birge ujymdy biriktirýge, basqalarǵa tózimdilikpen, janashyrlyqpen qaraýdy damytýǵa baǵyttalǵan trenıngter ótkizýi kerek.
Aqparattyq tehnologııalardyń damýymen áleýmettik jelilerde qýdalaý, qorqytý, izine túsý, bopsalaý jáne manıpýlıatsııa sııaqty kıberbýllıng kórinisi de taraldy. Balanyń kıberbýllıngten aýlaq bolýyndaǵy mańyzdy ról ata-analarǵa beriledi, olar balalarynyń ınternettegi áreketterin qadaǵalap, zııandy saıttarǵa kirýge tyıym salyp, balalarymen múmkindiginshe senimdi qarym-qatynas ornatýy kerek. Bala ınternette qýdalaýǵa tap bolsa, árqashan ata-anasynan qoldaý men kómek taba alatynyn bilýi kerek.
Bul kórinispen memlekettik deńgeıde, eń aldymen zańnamalyq turǵydan kúresý úshin birqatar sharalar qabyldaý qajet.
