Qazaqstanda jumyssyzdar sany artady degen pessımıstik boljam oryndalmaıdy - QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý vıtse-mınıstri B.Nurymbetov

ALMATY. Sáýirdiń 24-i. QazAqparat /Erbol Azanbek/ - Qazaqstan Úkimeti búgingi tańda álemdik ekonomıkalyq daǵdarys halyqqa aýyrtpalyǵyn túsirmes úshin turǵyndardy áleýmettik qorǵaý baǵytynda keń aýqymdy baǵdarlamany júzege asyrýda.

Bұl baғyttaғy eң өzekti mәseleniң biri jұmyspen қamtý. Әlemde jұmyssyzdar sany artyp otyrғan ýaқytta Қazaқstan қaıtpek, Үkimet қandaı shara қolғa alyp jatyr? ҚazAқparat tilshisi Elbasynyң «Daғdarys arқyly jaңarý men damýғa» atty Joldaýyn tүsindirý, nasıhattaý maқsatynda Almatyғa kelgen ҚR Eңbek jәne halyқty әleýmettik қorғaý vıtse-mınıstri Birjan Nұrymbetovpen osy mәseleler týrasynda sұқbattasқan edi. - Birjan Bıdaıbekұly, Almatyda mınıstrler men mәjilis depýtattarynan құralғan aқparattyқ-nasıhat toby jүr. Bұl baғytta nendeı mәselelerge nazar aýdaryp otyrsyzdar? - Iә, kesheden beri Almatyda Prezıdent әkimshiliginiң tapsyrmasymen құrylғan aқparattyқ-nasıhat toby jүr. Toptyң kelý maқsaty Elbasy Joldaýyndaғy negizgi baғyttardy halyққa tүsindirý. Bizdiң top үshin 25 sәýirge deıin 8 kezdesý өtkizý kөzdelgen. Bүginge deıin kәsipodaқtarmen, Ardagerler үıinde zeınetkerler men Ұly Otan soғysy ardagerlerimen, «Aқsaı-nan» zaýyty, orta mektep ұjymdarymen kezdesý өtti. Bұl kezdesýlerdegi bizdiң maқsatymyz - Elbasy Joldaýyna sәıkes Үkimet tarapynan қabyldanyp jatқan әrbir sharany halyққa jetkizý. Eger biz әrbir zalda, әrbir aýdıtorııada Үkimettiң bүgingi sharalary týraly aıtyp otyrsaқ, bұl halyқ nazaryna jyldam jetedi degen oıdamyn. 2007 jyldyң қarasha aıynan beri Қazaқstan ekonomıkasyna 1 trıllıon 700 mıllıard teңge қarjy sektoryndaғy tұraқtylyқty saқtaý, tұrғyn үı problemalaryn sheshý, agroөnerkәsip keshenin damytý, shaғyn jәne orta bıznes, ınfraқұrylymdar men ınvestıtsııalyқ jobalardy қoldaý maқsatyna baғyttaldy. Bұdan bөlek Elbasynyң bıylғy Joldaýyna sәıkes ekonomıkaғa қosymsha 140 mıllıard teңge құıyldy. Bұl әleýmettik mәselelerdi sheshýge baғyttalғan өte jaқsy үsteme. Jalpy alғanda men Elbasy Joldaýyna sәıkes Үkimet tarapynan tұraқtandyrý sharalaryna osyndaı үlken kөlemde қarjynyң bөlinýin maңyzdy қadamdardyң biri dep aıtar edim. Bүgingi kezdesýler barysynda osy қarjynyң ıgerilýin jәne osyғan қatysty basқa de mәselelerdi halyққa aıtyp jatyrmyz. Mәselen, shaғyn jәne orta bıznes өkilderine olardyң құқyқtaryn, nesıe alý үshin қandaı құjatpen қaıda barý kerektigi, қaıta nesıelendirý talaptaryn, stýdentterge granttar men nesıelerdi alý joldary mәselelerin tүsindirip jatyrmyz. Osy jerde aıta ketetin jaıt - stýdentter arasynda nesıeniң paıyzdyқ үstemesiniң joғarylyғy týraly sұraқtar týyndap jatyr. Biz bұl mәseleni joғarydaғy құzyrly organdarғa jetkizip, sheshilýine kөңil bөlemiz. - Қazir әlem elderi boıynsha jұmyssyzdar sany artýda. Osy tұrғyda Қazaқstannyң jaғdaıy қandaı bolmaқ, belgili bir tәýekelder bar ma? - Bүginde өndiris kөleminiң azaıýyna oraı jұmyssyzdar sanynyң artý қaýpi de jәne bұғan obektıvti faktor da bar. Oblystar men қala әkimderiniң daғdarysқa қarsy kүres baғdarlamasyna sәıkes eң pessımıstik boljam boıynsha bizde negizinen өңdeý, taý-ken өndirisi, құrylys, saýda, tұrғyn үı salasynda қyzmet isteıtin 136 myң adam jұmyssyz қalýy mүmkin. Bұdan bөlek, biz bıylғy jyly eңbek naryғyna joғary oқý oryndarynyң tүlekteri қosylatynyn eskerýimiz kerek. Jergilikti atқarý organdary men Bilim jәne ғylym mınıstrliginiң mәlimetine sәıkes, bıyl 190 myң joғary oқý ornyn bitirýshi memlekettiң kөmegine jүginedi. Bұғan қosa, bıyl Үkimetpen қabyldanғan «Nұrly kөsh» baғdarlamasy aıasynda 200 myң oralman otbasyny қabyldaımyz. Olardyң kөpshiliginiң jұmysқa қabiletti ekendigin eskersek, jұmyspen қamtýda belgili bir deңgeıde mәseleler týyndaıtyny tүsinikti. Osy tұrғyda jұmyspen қamtýdyң maңyzdy әri jedel sheshetin memlekettik is bolatyny sөzsiz. Қazirgi taңda memleket өz tarapynan azamattardy jұmyspen қamtýғa daıyn, sondyқtan respýblıkalyқ bıýdjetten bөlinetin 140 mıllıard teңge jaңa jұmys ornyn jasaқtaý, әleýmettik jұmys oryndary men jastardy jұmysқa tartý isine jұmsalmaқ. - Osy mәselege keңirek toқtalsaңyz. Aldaғy ýaқytta naқty қansha jұmys oryndary ashylmaқshy jәne әleýmettik jұmys oryndary men jastardy jұmysқa tartý mәselesi қandaı bolmaқ? - Jaңa jұmys oryndaryn ashý үshin respýblıkalyқ bıýdjetten 117 mıllıard teңge қarastyrylғan, al jergilikti bıýdjetter қosymsha қarjy salýshy retinde 51 mıllıard teңge bөledi. Jalpy alғanda 168 mıllıard teңge jaңa jұmys oryndaryn ashýғa baғyttalady. Bұnyң arқasynda biz jұmyssyzdyқ mәselesin sheshemiz, ekinshiden - daғdarys kezinde damýdyң negizin salamyz. Elbasy aıtқandaı, biz қosymsha tyl jasaқtaýymyz kerek. Demek barlyқ salada oңtaılandyrý bolýy tıis. Osy baғytta mәselen jaңasyn salғansha, jөndeýdi қajet etetin, ұzyқ jyldardan beri eldi mekenderdiң өmirin қamtamasyz etip kelgen tұrғyn-үı kommýnaldyқ jelilerdi (tozý deңgeıi 70 paıyzdy құraıdy) , temir jol men kүre joldardy jөndeýimiz қajet. Jaңa temir joldar salғansha, eskilerin қalpyna keltirý kerek. Dәl osylaı mektepter men aýrýhanalardyң eskilerin kүrdeli jөndeýden өtkizý kerek. Bұl Elbasy joldaýynda naқty aıtylғan mәseleniң biri. Sondaı-aқ bөlingen қarjylardyң bir bөligi problemasy kөp aýyldarғa, mәdenı nysandardy, joldardy jөndeýge jiberilmek. Қazirgi kezde barlyқ oblystar men қalalardyң әkimderi naқty jөndeletin joldardy anyқtap boldy. Bұl esep boıynsha 4 300-den astam nysandy jөndeý үshin 168 mıllıard teңge bөlingen. Bұl jerde 260 myң jaңa jұmys orny ashylmaқ. Al әleýmettik jұmys oryndary men jastardy jұmysқa tartý degenimiz, bұl - ýaқytsha jұmys oryndary arқyly jұmyspen қamtýdyң bir tүri sanalady. Қazirgi kezde biz bұlardyң aýқymyn arttyryp otyrmyz. Mysaly byltyrғy jyly biz 11 myң әleýmettik jұmys ornyn құrsaқ, bıyl Elbasy Joldaýyna sәıkes bөlingen қarjy negizinde 61 myң jұmys orny ashylady. Өtken jyly 2,5 myң jasty jұmyspen қamtysaқ, bıyl 34 myңnan astam jasty jұmyspen қamtımyz. Bұl әleýmettik jұmys oryndary kәsiporyndarda jergilikti bılik pen jұmys berýshiler arasyndaғy kelisimge sәıkes ashylady. Bұndaғy erekshelik jalaқynyң jartysy bıýdjetten, jartysyn jұmys berýshi tөleıdi. Al jastardy jұmyspen қamtý tәjirıbesine bitirýshiler tartylady. Olardyң jұmys orny men jalaқysy bıýdjetpen қamylady. Nәtıjesinde bitirýshi jұmyspen қamtylyp, belgili jalaқy men қazir barlyқ jerde sұraıtyn jұmys tәjirıbesin alady. Bұl maқsatқa respýblıkalyқ bıýdjetten 8,6 mıllıard teңge bөlinedi. Bұdan bөlek 14, 4 mıllıard teңge kәsibı daıyndaý men қaıta daıyndaý jүıesine bөlinedi. Bұl өte maңyzdy. Jұmyssyz қalғandardyң barlyғy jaңa mamandyқty ıgerý mүmkindigine ıe bolýy tıis. Bұl baғyttaғy jұmystardyң barlyғyn jergilikti atқarýshy organdar baқylaıdy. Өıtkeni jұmystan қysқartylғandardy қaıta oқytýғa baғyttaý solardyң құzyrynda. Aldaғy ýaқytta Bilim jәne ғylym mınıstrliginiң negizinde 373 kәsiptik -tehnıkalyқ kolledj ben lıtseılerde 6 aıғa deıingi oқý kýrstary ashylady. Jalpy alғanda қazirgi taңda үlken daıyndyқ jұmystary jүrgizildi, қarajat bөlindi, nysandar anyқtaldy, қarjy қazirden bastap jergilikti atқarýshy organdarғa jiberilýde. Osy aptada barlyқ jergilikti atқarýshy organdar jerglikti bıýdjetti anyқtaıdy, al 1 mamyrdan bastap nysandardy jөndeý үshin tender-konkýrstar bastalady. Daғdarysқa қarsy sharalar aıasynda memlekettik satyp alýdy oңtaılandyrý týraly «Memlekettik satyp alý týraly» zaңdarғa өzgerister engizildi. Sondyқtan tez arada konkýrstardy өtkizýdi tezdetip, jaңa jұmys oryndaryn ashýdy jedeldetip, құrylys nysandaryn, әsirese bilim oshaқtaryn 1 қyrkүıekke deıin aıaқtaý қajet. - Daғdarystyң қanshaғa sozylaryn әrkim әrtүrli aıtyp jүr. Siz қalaı oılaısyz, otandyқ taýar өndirýshiler daғdarys ýaқytynda bәsekege қabiletti bola ala ma? - Iә, sarapshylar әrtүrli pikir aıtyp jүr. Bireýler ұzaққa sozylady deıdi, bұғan қarsy pikirler de bar. Meniң өzim bir nәrsege senimdimin. Bizde memleket basshylyғynyң salıқaly saıasaty nәtıjesinde daғdarystan sәtti shyғýғa қadam jasaldy. Қazirgi jasalyp otyrғan ekonomıka men tұrғyndardy қoldaýғa baғyttalғan қadam өte dұrys saıasat. Bұny kөrgen sheteldik sarapshylar da Қazaқstannyң postkeңestik keңistikte birinshi bolyp daғdarysty jeңetini jөninde pikir bildirýde.