Qazaqstanda qar barysynyń sany rekordtyq deńgeıde azaıdy
Bıyl qarashada ulttyq statbıýro Qyzyl kitapqa engen ań sany týraly sońǵy derekterdi jarııalady. QR Strategııalyq josparlaý jáne reformalar agenttiginiń Ulttyq statıstıka bıýrosy jınaqtarynda Ekologııa jáne tabıǵat resýrstary mınıstrliginiń Orman sharýashylyǵy komıtetine silteme jasaı otyryp, Qazaqstanda 2021-2022 jyldar aralyǵynda qar barysynyń sany 170-ten 99-ǵa deıin azaıǵany jazylǵan. Kazinform bul týraly Energyprom saıtyna silteme jasap habarlaıdy.
2018 jyly Qazaqstannyń taý bókterin 223 barys mekendese, byltyr olardyń sany eki ese qysqaryp, ǵalymdar, ekologtar men quqyq qorǵaý uıymdarynyń kúsh salýyna qaramastan rekordtyq tómen deńgeıge jetken.
Beıindi komıtet saıtynda bul jaǵdaıǵa eshqandaı túsinikteme berilmegen. Jetý qıyn taý bókterinde júretin qar barystaryn tirkeý ereksheligin eskersek, olardy qoǵadaı japyryp jatyr deýge kelmeıdi.
Másele mynada, olardyń sanyn esepteý jáne qaı túrge jatatynyn zertteý olar meken etetin jerlerge qoıylǵan fototuzaq, olardyń izin, belgilerin taldaıtyn zoologtardyń zertteýleri arqyly júzege asady.
Osylaısha qorytyndy esep olardyń izi adam nazaryna qanshalyqty túsetinine baılanysty bolyp tur.
2021 jyly demeýshilerdiń kómegimen taýlarǵa qosymsha fototuzaqtar ornatylyp, naqty esep júrgizýge múmkindik berdi. Byltyr barystardyń fototuzaqpen «kezdesýi» az bolýy da múmkin.
Orman sharýashylyǵy komıtetiniń aqparaty boıynsha, Qazaqstanda qar barysy birneshe óńirdiń taýly óńirlerin meken etedi.
Jabaıy mysyqtyń negizgi taraǵan aımaqtary — Іle Alataýy, Jońǵar Alataýy, Kólsaı kólderi, Qatonqaraǵaı, Saıram-Ógem, Sharyn, Altynemel ulttyq parkteri men Almaty jáne Aqsý-Jabaǵyly qoryqtary.
Bul aımaqtardyń kóbi shekarada bolǵandyqtan, barystar Qytaı, Qyrǵyzstan men Reseıge ótip ketýi de yqtımal.
WWF Ortalyq Azııa baǵdarlamasynyń deregi boıynsha, Qazaqstan úlesinde ilbis popýlıatsııasynyń 3%-i ǵana bar. Respýblıkamyz qar barysy úshin ekologııalyq dáliz mindetin oryndady.
Bul ańnyń taralý aımaǵyn memleketter boıynsha bólýge bolmaıdy. Sol sebepti ár elderdegi qar barystary týraly derekterdi jarııalaǵanda sarapshylar janýarlar mıgratsııasy bolatynyn atap ótip, sandardyń naqty bolmaýy múmkin ekenin eskertedi.
Sebebi keıbiri ár ýaqytta eki elde de eseptelip ketýi múmkin.
Qar barysyn saqtap qalý jáne onyń ekojúıesi jahandyq baǵdarlamasynyń (GSLEP) deregi boıynsha, álemde onyń sany 3 myńnan 5,4 myńǵa deıin jetýi yqtımal. ıAǵnı naqtylyq joq.
Jalpy ilbis álemniń 12 elinde ómir súredi. Osy memleketterdiń bárinde ol Qyzyl kitapqa enip, joıylyp ketýden saqtaý baǵdarlamalary jasalǵan.
Aldyn ala esep boıynsha, jabaıy mysyqtyń kóp bóligi, ıaǵnı 2,5 myńǵa deıin túri Qytaı taýlarynda tirshilik etedi.
Mońǵolııa men Úndistandaǵy sanyn da kóp dep aıtýǵa bolady — 1 myń jáne 600-ge jýyq. Qazaqstan 100-110 sanymen (2021 jylǵy derekter) 10-shy orynda tur.
Bul ań úshin negizgi stress-faktor — olar mekendeıtin orynǵa adamdardyń jetýi.
Birinshiden, taýly aımaqtardy zertteý, ekinshiden, ol jerlerde turaqsyz týrızmniń damýy áser etedi.
Jabaıy taý bókterinde adamnyń paıda bolýy ańdardy úrkitip jiberýi, sol sebepti olar alysyraq jaqqa ketip qalýy múmkin.
Olardyń azaıýyna yqpal etetin taǵy bir faktor — zańsyz ań aýlaý.
Sondaı-aq olar mekendeıtin aýmaqtarǵa tórt túlik maldy jaıa bastaǵanda da jabaıy ańdar basqa jaqqa yǵysady.
