Qazaqstanda elektron saýda oflaın dúkendi yǵystyra ala ma
Qazaqstanda koronavırýs pandemııasynan keıin elektron saýda jandanǵan bolatyn. 2021 jyldan (jalpy saýdadaǵy elektron saýdanyń úlesi - 3,6%) 2022 jylǵa (12,5%) ósim birden 8,9% boldy. Biraq byltyrdyń 11 aıynda bul kórsetkish bar bolǵany 13 paıyzǵa jetip, 0,5% ǵana artqan. Degenmen úkimet 2030 jylǵa deıin elektron saýdanyń úlesin 20 paıyzǵa jetkizemiz dep ýáde berip otyr. Odan qaldy Qazaqstan jyl saıyn elektron satý arnalary arqyly basqa eldermen saýda kólemin 100 mln dollarǵa ulǵaıtýdy kózdep otyr. El bıligi bul baǵytta ne atqardy jáne elektron saýdanyń qazirgi trendi qandaı? Qazaqstandyqtar qaı salada kóbirek onlaın saýda jasaıdy? Tolyǵyraq Kazinform tilshisiniń materıalynan oqyńyz.
2030 jylǵa qaraı onlaın saýdanyń úlesi 20% bolmaq
Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrliginiń málimetinshe, byltyr eldegi elektron saýdanyń úlesi shamamen 2,2 trln teńge boldy (2023 jyldyń on bir aıynda).
Sońǵy jyldary Qazaqstandaǵy elektron kommertsııa naryǵynda pandemııanyń bastalýy betburys kezeńine aınalyp, ósý qarqyny joǵary boldy. Ásirese, turǵyndardyń mańyzdy taýarlarǵa onlaın tapsyrys berý ádeti qalyptasty. Bul elektron azyq-túlik segmentiniń belsendi ósýine túrtki bolyp otyr, – dedi Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi Elektrondyq kommertsııany damytý jáne tsıfrlandyrý departamenti dırektorynyń orynbasary Rýslan Orazalıev.
Vedomstvo elektron kommertsııanyń úlesin 2030 jylǵa qaraı 20%-ǵa jetkizýdi mindet etip otyr. Ol úshin elektron saýdany damytýdyń jospary bar. E-commerce salasynda tutynýshylardyń quqyǵyn qorǵaýdy qamtamasyz etý úshin túzetýler ázirlengen. Sondaı-aq, marketpleısterde otandyq óndiris taýarlaryn kóbeıtýge erekshe nazar aýdarylady.
Halyqaralyq marketpleıstermen jumys
Azamattar úshin Amazon, Wildberries, Ozon sııaqty iri transshekaralyq platformalar qoljetimdi. Byltyr Ozon alańynda 45,4 myń, Wildberries alanynda 55,7 myń qazaqstandyq tirkelgen. Turǵyndar saıttardan taýar satyp alyp, onlaın saýda alańdary arqyly ónimderin satyp jatyr.
Keıbir elektron saýda alańdarynda qazaqstandyq ónimder úshin arnaıy bólimder quryldy. Taýardy izdegen kezde qazaqstandyq taýardyń alǵa shyǵýyna basymdyq berilgen. Budan bólek Qytaıdyń Alibaba jáne JD.com iri marketpleısterinde ulttyq pavılondar ashylǵan.
Búginde Alibaba platformasynda 7500 otandyq taýar, al JD.com-da taýarlardyń 30 túri usynylǵan. 1 mln jazylýshysy bar marketpleıstiń arasynda qazaqstandyq 30-ǵa jýyq ónim bar, olarǵa suranys basym, – dedi saýda jáne ıntegratsııa mınıstriniń mindetin atqarýshy Arman Shaqqalıev.
Vedomstvonyń málimetinshe, 2023 jylǵy jeltoqsanda JD.com arqyly qazaqstandyq ónimderdiń satylymy 140 myń dollardan asqan.
Mınıstrdiń aıtýynsha, Qazaqstan jyl saıyn elektron satý arnalary arqyly basqa eldermen saýda kólemin 100 mln dollarǵa ulǵaıtýdy kózdep otyr. Osy maqsatta Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi Ortalyq Azııadaǵy seriktesterimen álemdik marketpleısterde birlesken pavılonnyń ashylýyn talqylaýǵa nıetti. Al, óńir qolónershileriniń taýarlaryn «Nomads of Central Asia» brendimen usynýǵa bolady.
Sonymen qatar, Arman Shakqalıev ótken jyldyń 1 qańtarynan bastap taýarlardyń elektron saýdasyn júzege asyratyn, jeke tulǵalardyń elektron túrde qyzmet kórsetýmen aınalysatyn sheteldik kompanııalar úshin Google salyǵy (ımport salyǵy) engizilgenin eske saldy. Nátıjesinde 2023 jyly Qazaqstanda shartty tirkeýden 60 sheteldik kompanııa ótti, al olar eki jyl ishinde tólegen salyq somasy 34,8 mlrd teńgeni qurady (2022 j. – 16,4 mlrd teńge, 2023 j. – 18,4 mlrd teńge).
Elektron kommertsııa mektebi
Shaǵyn jáne orta kásipkerlerge keshendi memlekettik qoldaý kórsetý úshin «Atameken» Ulttyq kásipkerler palatasymen birlesip barlyq óńirde elektron saýdany oqytý ortalyqtary ashylady. Búginde mundaı ortalyqtar elimizdiń tórt oblysynda ǵana jumys isteıdi.
Budan bólek «Elektron kommertsııa mektebi» jobasy júzege asyrylyp, onyń aıasynda eki myńnan astam ShOB sýbektisi oqytylǵan.
Sondaı-aq, elektron kommertsııany damytý maqsatynda Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi ShOB sýbektileriniń tsıfrlyq saýattylyǵyn arttyrý, onlaın saýda arqyly eksportty ilgeriletý, sondaı-aq transshekaralyq elektrondyq kommertsııany damytý úshin keshendi jumys júrgizip jatyr, – dedi vedomstvo ókili Rýslan Orazalıev.
Qazaqstandaǵy elektron kommertsııanyń logıstıkasy
Elektron saýdany damytý úshin qoıma jáne logıstıkalyq ınfraqurylymdy jaqsartý kerek. Bul – mańyzdy sharttardyń biri. Al, mundaı kommertsııa negizinen túpkilikti satý arnasy bolyp sanalady. Іshki naryqta da, syrtqy naryqta da belsendi damyp keledi.
Iá, biz jalpy elektron kommertsııa ekojúıesin damytý úshin jumys istep jatyrmyz. Onyń ishinde, buǵan deıin aıtqan ShOB sýbektilerin onlaın bıznes júrgizýge úıretý jáne elektron satý arnalary (marketpleıster) arqyly qazaqstandyq emes taýarlardyń eksportyn syrtqy naryqtarǵa jyljytý da bar. Al, logıstıka turǵysynan poshta jelisi – elektron kommertsııany ilgeriletýdiń tıimdi quraly. Búginde ulttyq poshta operatorynyń elimizdiń barlyq óńirinde fılıaldar jelisi bar. Mundaı múmkindikter logıstıkany jeńildetedi jáne tutynýshylarǵa taýarlardy jetkizý ýaqytyn qysqartady, – dedi Rýslan Orazalıev.
Sondaı-aq, mamannyń aıtýynsha, elektron saýda taýarlaryn jetkizý jyldamdyǵyn qamtamasyz etýdiń jaqsy quraly – bond (keden) qoımasy, taýarlarǵa tapsyrys berýge arnalǵan ortalyqtar men qabyldaý pýnktteriniń fýlfılmenti*.
Birinshisine keletin bolsaq, bond qoımalary ımporttyq elektron saýda taýarlaryn qazaqstandyq tutynýshyǵa jetkizý merzimin aıtarlyqtaı qysqartady. ıAǵnı, qazaqstandyq tutynýshy tapsyrys bergen taýarlar Qazaqstandaǵy keden qoımasyna ornalastyrylady. Tıisinshe, taýar tutynýshyǵa jaqyn jerdegi qoımadan, ıaǵnı Qazaqstannyń aýmaǵynda ornalasqan qoımadan jetkiziledi, – dedi Rýslan Orazalıev.
Al, logıstıkadaǵy sońǵy mehanızm bárimizge belgili – tutynýshy tapsyrys bergen taýar satyp alýshyǵa qolaıly tapsyrysty jetkizý núktesine jetkiziledi. Postamat osy sanatqa jatady.
Qazir onyń jelisi keń. Búginde biz el boıynsha keden qoımalary men fýlfılment/suryptaý ortalyqtarynyń jelisin damytý úshin jumys istep jatyrmyz, – dedi mınıstrlik ókili.
Aıta keteıik, Prezıdenttiń tapsyrmasymen osy jyldyń sońyna deıin transshekaralyq elektrondy saýdany yntalandyrý úshin Qytaı tarapymen birlesip, Qazaqstanda óńirlik qoıma ınfraqurylymyn qurý máselesin pysyqtaý josparlanǵan.
Bond qoımalaryn ashý Qytaıdan Eýropaǵa jáne keri baǵytta taýarlardy odan ári tranzıtteý úshin iri sheteldik marketpleısterdiń taýarlaryn ornalastyrýǵa múmkindik beredi. Bul sondaı-aq sheteldik taýarlardy qazaqstandyq satyp alýshylarǵa jetkizý ýaqytyn 60 kúnnen 7 kúnge deıin qysqartýǵa múmkindik beredi.
Sonymen qatar, Aqtóbe jáne Aqtaý qalalarynda fýlfılment ortalyqtary men bond qoımalary jelisin damytý jalǵastyrylady, – dep josparyn bólisti Arman Shakqalıev.
Qazaqstandyqtar qandaı taýardy satyp alady nemese qaı qyzmetti onlaın jasaıdy?
Saýda mınıstrliginiń málimetinshe, el azamattary ınternet-platformalardan úı taýarlary, kıim jáne aıaq kıim, tamaq ónimderi, kosmetıka men dári-dármek saýdalaǵan. 2022 jyly elektron saýda qyzmetter naryǵynyń kólemi shamamen 1,2 mlrd teńgeni qurap, onyń 50,3%-y nemese 596,8 mlrd teńgesi jolaýshylardy tasymaldaý qyzmetine tıesili bolǵan.
Elektron kommertsııa trendteri
Rýslan Orazalıev elektron kommertsııanyń damýyndaǵy álemdik tórt tendentsııany atady. Álem jańa básekelestik, derekterdiń qupııalylyǵy, saýda standarttary men tólem qabileti erejelerin, sondaı-aq derekterdi oqshaýlaý týraly zańdardy qarastyryp jatqanyn atap ótti.
Al, elektron kommertsııanyń damýyndaǵy tendetsııalarǵa toqtalatyn bolsaq, birinshisi – elektron kommertsııa tranzaktsııalarynyń sándi taýarlardan mańyzdy taýarlarǵa aýysýy; Ekinshisi, taýarlardyń keń assortımentin usynatyn marketpleıster arqyly satyp alý; Tehnologııalar jáne jasandy ıntellektini paıdalaný. Bul satyp alý protsesin jeńildetedi jáne usynysty qalaýǵa sáıkes ázirleıdi. Sonymen qatar, meniń oıymsha, sońǵysy – mobıldi kommertsııany damytý. Bul baǵytta kompanııalar satý kólemin arttyrý úshin mobıldi qosymshalardy ázirlep jatyr, – dedi mınıstrlik ókili.
Sondaı-aq, maman ınternet-kommertsııanyń ósýimen onlaın tólemder de ósetinin atady. Bank kartalaryn kóp paıdalanbaıtyn nemese engizilýi tómen aımaqtar balama tsıfrlyq tólem júıelerine kóshedi.
Iá, elektron kommertsııanyń mańyzdy tusy – deldalsyz saýda jasaýǵa bolady. ıAǵnı, satýshy men tutynýshyǵa qolaıly. Ortadaǵy úshinshi adam «joq jerden» paıda tappaıdy. Bul eki jaqqa da paıdaly. Al, memleket eldegi saýda aınalymyn barynsha qadaǵalaı alady. Sondyqtan úkimet mundaı saýdany damytýǵa múddeli jáne aldaǵy ýaqytta bul sala qarqyndy damýyn tejemeıdi dep kútemiz.
*Fýlfılment – satyp alýshy tapsyrys bergen sátten bastap taýardy alǵanǵa deıingi operatsııalar jıyntyǵy.
