Qazaqstanda bala kútýshisine suranys bar, biraq ortaq ereje joq
AQTÓBE. KAZINFORM — Qazaqstandyqtar bala kútýshisin áleýmettik jeli arqyly izdeıdi. Keı aımaqtarda ortalyqtar óz qyzmetin usynady. Taǵy bir toby sóz arasynda keńes berip, tanystarynan baılanys nómirin alady. Bul sala rettele me? Kazinform osy máseleni zerttep kórdi.
Balany ortalyqqa aparasyz nemese úıge bala kútýshisin shaqyrasyz
Aqtóbe qalasynda qazir bala kútýshisiniń qyzmetin izdegen adamdar ekeýiniń birin tańdaıdy. Alǵashqysy — «Nıanıa na chas» ortalyǵy. Mundaǵy ashyq derekterge súıensek, balany ortalyqqa aparatyn ýaqytta aldyn ala aıtyp, tólem jasaý kerek.
Úsh aıdan asqan sábıden bastap 1 jarym jastaǵy balaǵa bir saǵattyq kútim jasaý úshin ortalyq 2500 teńge suraıdy. Al 1 jarym jastan asqan balalardy saǵatyna 2 myń teńgege baǵyp beredi.
Ortalyq erekshe balalarǵa da qyzmet kórsetedi. Balalardy bir saǵat boıy baǵý 3 myń teńge turady. Tek kúndiz emes, túnde de balalardy qarap, baǵyp berýge qarsy emes. Ondaǵy baǵa 3000-4000 teńge aralyǵynda.
Ata-ana beınekamera arqyly qarap otyrady. Al ekinshi qyzmet usynýshylar balalardy baǵý úıin shaqyrǵan jerge, sonymen, úıine barady, túrli úıirmelerge aparady.
«Anaǵa kómek» qyzmet túrin paıdalaný úshin kúni buryn aıtyp, habarlaýy tıis.
Eger qaýyrt sharýańyz týyndap, dereý shaqyrsańyz taksı qyzmetiniń aqysyn qosa tóleısiz.
Sonymen birge qaýipsizdik úshin 21:00–den keıin mindetti túrde taksı qyzmeti shaqyrylady. Munda bir saǵat qarap otyrý — 1500 teńge.
Bala kútýshi kem degende eki saǵatqa barady. Qyzmetke balany tamaqtandyrý, qajet bolsa kıimin aýystyrý, oınatý, dalaǵa serýenge shyǵý, uıyqtatý, jórgegin aýystyrý jáne qajet kezde kıimin útikteý kiredi.
Qujat suraıtyny da, suramaıtyny da bar — bala kútýshisi
Aqtóbe qalasynyń turǵyny Altyngúl 8 jyldan beri bala baǵady. Ol bul salanyń bir júıege kelgenin qalaıdy.
Tek salyq, medıtsınalyq saqtandyrý, zeınetaqy tólemderi shyǵyny qyzmet kórsetýshi kútýshilerden shegerilmegen durys dep sanaıdy.
— Men qyzmet kórsetken otbasylar jeke kásipker retinde tirkelgen. Olar resmı tirkep, jalaqy aýdarýdy usyndy. Biraq meniń ózim qarsy boldym. Sebebi jalaqyny kelisemiz, eger tirkese túrli tólemderge ustalady. Maǵan qazirgi tabys mańyzdy. Medıtsınalyq saqtandyrý qyzmetine de tólemeımin. Qajet kezde aqyly emhanalar kómegine júginemin. Keıbireýleri flıýorografııa suraıdy. Sonymen birge narkolog pen psıhıatrdyń anyqtamasyn talap etedi. Keıbireýleri eshteńe de suramaıdy. Olar buǵan deıin tanıtyn adamdar arqyly sen týraly bilip otyrady. Keıbiri tanysa da qujat talap etedi. Taıaýda suraǵan qujattaryn elektrondy túrde tapsyrdym. Biraq balasy mazasyz bolyp, ózim ketip qaldym, — dedi qala turǵyny.
Onyń aıtýynsha, saǵatyna qyzmet kórsetetin bala kútýshileriniń qyzmeti joǵary baǵalanady. Sebebi olar resmı tirkelgen ortalyqtarda jumys isteıdi.
— Ortalyqta bala kútýshisi bolyp tirkelgen adam únemi úıinde bolýy tıis. Sebebi tapsyrys kúndiz, keıde túnde túsedi. Qonaqta otyrsań da shaqyryp alýy múmkin. Bala kútýshisi bes saǵat bala baqsa, teń jartysyn ortalyq ákimshisine tóleıdi. Qyzmettiń bul túri qymbat sekildi. Qazirgi kezde meıramhanalarda da bala kútýshisi qyzmeti bar. Mundaı qyzmet Aqtóbede de kezdesedi. Toıda bala baǵyp júresiń, — dedi Altyngúl.
Ol balalardyń jasy ártúrli ekenin, eń kishkentaıyn úsh kúnnen keıin qolyna alǵanyn aıtty.
Bala kútýshisi qyzmetinen qashpaı, retteý kerek — medıator
Medıator Bıbigúl Ábdishúkirqyzy ájeler ınstıtýty bolýy kerek dep sanaıdy.
— Joǵary bolmasa da orta arnaýly bilimi bolýy kerek. Sebebi bara-bara elimizde bala kútýshisi qyzmeti sheteldegi sekildi joǵary deńgeıge kóteriledi. Shetelde bala kútýshileri daıyndalady. Al bizde mektepke deıingi mekeme tárbıeshisi ǵana oqytylady. Balabaqshada olardyń kómekshisi bar. Ol balalardy tamaqtandyrýǵa, kıindirýge kómektesedi. Ózimniń de mamandyǵym — tárbıeshi. Sondyqtan bul salany jaqsy bilemin. Qazirgi bala kútýshilerine keler bolsaq, olarǵa talap joǵary. Balanyń ózi de ózge qazir. Olar zaman yrǵaǵyna qaraı ózgergen. Tynymsyz, sózge toqtamaıdy, qabaq túıgendi túsinbeıdi, aıqaılaǵandy qabyldamaıdy. Ol jaman emes, tek bala kútýshileri soǵan daıyn bolýy tıis. Nemese ózi 4-5 balany ómirge ákelip, shýdyń ortasyn kórgen bolýy qajet. Osy kezeńnen ótkende ǵana túsinedi, — dedi medıator.
Ata-ana balasyn kútýshige tapsyrmas buryn tanysyp, bilip, surap, aqparatty súzgiden ótkizýi kerek.
Qolyndaǵy anyqtamalarǵa sený de qatelik. Ony tanıtyn ortany bilip qana úıge kirgizýge bolady.
— Ana men bala kútýshisi arasynda jaqsy qarym-qatynas bolýy kerek. Ana retinde balaǵa bere almaǵanda kútýshi berýi tıis. Bala sonda ata-anasynyń, ata-ájesiniń, týysqanynyń janynda óskendeı bolady. Al qazirgi kútýshilerde ol joq. Aqshaǵa bola jumys isteıdi, saǵatyna qarap otyrady. Odan kútýshi shyqpaıdy. Bala sezip turady, damymaıdy. Yzaqor bolyp ósedi. Ata-analar balasyn tanymaı qalada sonda. Biz Bala kútýshisine arnalǵan úlken ınstıtýt bolǵanyn qalaımyz. Onda biz sekildi ájeler sabaq berse, ári qaraı damıdy. Otbasynyń qajettili úshin er de, áıel de jumysqa shyqsa, bala kútýshisine berýge bolady. Al anasy ózi úıde bolsa, onda ózi baqqany durys, — dedi Bıbigúl Ábdishúkirova.
Medıatorǵa «sharshap kettim, balamdy kútýshige berip, jumysqa shyǵyp keteıin dep edim» dep aıtatyn áıelder de keledi.
Bıbigúl Ábdishúkirova mundaıda áıel balany emes, ózin birinshi orynǵa qoıǵanyn aıtady.
— 2023 jyly jumys berýshi bala kútýshisin sotqa berdi. Bul is medıatorlarǵa tústi. Sol kezde taraptardy tyńdadyq. Bala kútýshige jumys isteı almaıtynyn, jumysyn aýystyrýyn eskerttim. 28 jastaǵy áıel óte tolyq, ústinen jaǵymsyz ıis shyǵady. Aqsha kerek bolyp barǵan. Bala kútýshisi óz-ózine qaraýy tıis. Kútinip, taza júrýi kerek. Taraptyń biri aryzdy qaıtyp aldy, ekinshisi óz aıybyn túsindi, — dedi ol.
Eki jylda aryz túspedi — Bala quqyqtary jónindegi ýákil
Aqtóbe oblystyq PD baspasóz qyzmetiniń habarlaýynsha, birer jylda bala kútýshisine qatysty qandaı da bir is tirkelmedi.
Aqtóbe oblysy boıynsha bala quqyqtary jónindegi ýákil Nurjamılıa Tóleýova da eki jylda keleńsiz oqıǵa bolmaǵanyn aıtty.
— Balany jaqsy kóretin, baǵa alatyn adam osy qyzmetke ıkemdi bolady. Pedagogıkalyq, medıtsınalyq oqý ornyn bitirgeni týraly anyqtamany kóp adam surap jatpaıdy. Kóbi balasynyń tamaǵyn berip, kútimin jasasa ala beredi. Kóbine áıel adamdardy alady. Bul jaǵynan kishkentaı balalardy qaraıtyn balabaqshalarda bári zańdy. Munda arnaıy bilimi bar mamandardy qyzmetke alady. Al úı jaǵdaıynda tekserip jatpaıdy. Meniń oıymsha pedagogıkalyq, alǵashqy medıtsınalyq kómek kórsete alatyndaı bilimi bar adam bolýy tıis. Ondaı kýrstar bar, sertıfıkat ta beredi. Sonymen birge arnaıy medıtsınalyq tekserýden ótken bolýy tıis. Ondaı mamannyń talaby da úlken bolady. Bizde ortalyq ashylyp, arnaıy mamandar jumysqa qabyldanyp, ata-analarmen arada kelisimshart bolýy qajet. Sol kezde jaqsy bolar edi, — dedi ýákil Nurjamılıa Tóleýova.
Onyń aıtýynsha, Aqtóbede resmı tirkelgen qyzmet kórsetýshi joq.
— Bar jaýapkershilik ata-anada. Balasyn kez kelgen adamǵa tastap ketýge bolmaıdy. Tek senimhatpen senim bildire alady. Bul jerde eshkim bala kútýshisine senimhat berip jatqan joq. Sondyqtan eger balaǵa birdeńe bolyp qalsa, oǵan ata-ana jaýap berýi tıis. Zańmen qýdalap jatqan eshkim joq. Bul sala zańdastyrylmaǵan, — dedi Nurjamılıa Tóleýova.
QR Bala quqyqtary týraly zańy 2002 jyly qabyldandy
Derekterge súıensek, 1989 jyly Bala quqyǵyn qorǵaý konventsııasy qabyldandy.
Al 2002 jyly «QR balanyń quqyqtary týraly» zańy kúshine endi. Zańda balanyń negizgi quqyqtary men mindetteri anyq jazýly tur.