Qazaqstanda ajyrasý nege kóbeıdi – áleýmettanýshy pikiri
ASTANA. KAZINFORM – Qazaqstan ajyrasý deńgeıinen álemde ekinshi orynda tur. Qazaq qoǵamynda januıanyń ekige aıyrylýy nege jıilep ketti? «Búgin LIVE» baǵdarlamasyna qonaq bolǵan áleýmettanýshy osy máseleni tolyq tarqatyp, mán-jaıyn túsindirdi.
– Keıingi jasaǵan saýalnamamyzda biz azamattardan ajyrasýǵa degen kózqarasyn suradyq. Nátıjesinde, respondentterdiń teń jartysy ajyrasýǵa túbegeıli qarsy ekenin bildirse, qalǵan bóligi muny árkimniń jeke sharýasy dep esepteıtinin aıtty. Bul zertteý 2024 jyly júrgizilip, oǵan 3 myń adam qatysty. Bul – sandyq zertteý ádisiniń nátıjesi. Al sapalyq zertteý 2021 jyly ótkizildi. Biz elimizdiń jeti óńirinde tereńdetilgen suhbat júrgizip, 64 respondenttiń pikirin tyńdadyq. Eki túrli ádispen júrgizilgen zertteýlerde ajyrasý sebepteri uqsas bolyp shyqty. Degenmen aıyrmashylyq ta bar: saýalnamada birinshi kezekte ajyrasýǵa sebep retinde erli-zaıyptylardyń biriniń addıktıvti minez-qulqy, sonyń ishinde maskúnemdik jıi aıtylsa, tereń suhbat barysynda respondentterdiń kópshiligi erli-zaıyptylardyń biriniń opasyzdyǵyn negizgi sebep retinde kórsetti, - deıdi Aqnur Imanqul.
Áleýmettanýshy otbasylardyń buzylýyna eń basty sebep – qarjylyq máseleler ekenin aıtady.
– Jalpy, ajyrasýǵa aparatyn eń basty faktorlar – áleýmettik-ekonomıkalyq máselelerdiń sheshilmeýi, turǵyn úı problemasy sııaqty ómirlik qıyndyqtar. Al sot mamandarynyń aıtýynsha, kóp juptar «ózara kelise almadyq» degen sebeppen júginedi. Biraq bul formaldy tujyrymnyń astarynda túrli jaǵdaılar jatady, - deıdi maman.
Stýdııa qonaǵy ajyrasýdyń jıileýi el demografııasyna da áserin tıgizip, otbasy ınstıtýtyn álsiretetinin jetkizdi.
– Ajyrasýdyń kóbeıip ketýi eldiń demografııalyq úrdisine teris áser etedi. Eń bastysy – bul balalardyń tárbıesine, psıhologııalyq damýyna zııanyn tıgizedi. Bizdiń zertteýlerimiz kórsetkendeı, ajyrasýdan keıin eń jıi kezdesetin saldar – erli-zaıyptylardyń biriniń depressııaǵa túsýi jáne áleýmettik-ekonomıkalyq qıyndyqtardyń kúsheıýi. Ekinshi kezekte – balanyń psıhologııalyq, tulǵalyq damýynyń buzylýy. Ajyrasý adamǵa qalaı áser etedi? Mysaly, sot protsesi qalaı ótti, erli-zaıyptylar ózara mámilege keldi me, joq pa, ajyrasý janjalmen ótti me – osynyń bári balanyń taǵdyryna yqpal etedi. Burynǵy jubaılar balaǵa qatysty sheshimdi kelisip qabyldaı ma, álde bireýi qarsylyq bildire me? Áke balasymen baılanysta qala ma, joq pa? Ókinishke qaraı, bizde alıment tólemeıtin, balasyn kórýge qulyqsyz ákeler de bar, - deıdi ol.
Maman otbasylyq qıyndyqtardy bastan keshirip jatqan jubaılarǵa otbasyn qoldaý ortalyqtaryna júginýge keńes berdi.
– Qazaqstanda otbasyn qoldaý ortalyqtary bar. Jaqyn bolashaqta olardyń sanyn kóbeıtý josparlanyp otyr. Bul ortalyqtarda ártúrli baǵytta keńes beriledi, sonyń ishinde ajyrasýǵa deıingi konsýltatsııalar da bar. Eger erli-zaıyptylar ajyrasýǵa bel býsa, psıhologqa baryp, mamannan keńes alýǵa múmkindik bar. Biraq, ókinishke qaraı, bul qyzmet týraly halyqtyń kópshiligi habarsyz, - deıdi stýdııa qonaǵy.
Aqnur Imanqul Qazaqstan ajyrasýdan álemde aldyńǵy oryndarǵa jaıǵasqanymen, asa qorqatyndaı eshteńe joq ekenin aıtady. Sebebi sońǵy jyldary ajyrasatyn otbasylardyń sany birtindep azaıyp kele jatqan kórinedi.
– 2019 jyly elimizde jalǵan ajyrasý kóbeıip, ajyrasý koeffıtsıenti 3-ten asyp ketken. Qazir bul kórsetkish tómendep keledi. Eń joǵary deńgeı 2019 jyly tirkelse, qazirgi ýaqytta ol – 2,02. Keıbir derekkózder Qazaqstandy Maldıv araldarynan keıin ajyrasý deńgeıi boıynsha ekinshi orynǵa qoıady. Biraq bul málimet salystyrmaly túrde qaralýy kerek. Sebebi Maldıv araldaryndaǵy ajyrasý koeffıtsıenti – 5,5, al bizde – eki ese tómen. Aıta ketý kerek, elimizde 2030 jylǵa deıingi otbasy jáne genderlik saıasat tujyrymdamasy qabyldanǵan. Bul qujatta 2030 jylǵa qaraı ajyrasý deńgeıin tirkelgen nekeler sanyna shaqqanda 37,1%-ǵa deıin tómendetý kózdelgen. Al qazirgi kezde bul kórsetkish 30%-dan tómen, - deıdi spıker.
Aıta keteıik, byltyr 124 myń juptyń nekesi qıylsa, 61 jup ajyrasýǵa ótinim bergen.