Qazaqstanda 17 myńnan astam sábı shala týǵan
ALMATY. KAZINFORM — 2024 jyly elimizde 367 myń bala dúnıege keldi. Onyń ishinde 17 616 sábı nemese 4,8 paıyzy shala týǵan. Bul álemdik kórsetkishke saı keledi.
Álemde jyl saıyn 15 mln bala shala týady. Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń málimetinshe, Qazaqstanda byltyr barlyq jańa týǵan náresteniń 17 616-y merziminen buryn týdy. Bul — júktilik kezinde 36 aptaǵa jetpeı jáne dene salmaǵy 2500 gramnan az bolyp týǵan náresteler.
2008 jyly Qazaqstan dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń shala týǵan nárestelerge kútim jasaý baǵdarlamasyna qosyldy. Soǵan sáıkes elde tiri týý krıterııleri engizildi.
Neonatologtardyń jumysynyń arqasynda balalardyń ómir súrý kórsetkishi artyp, búginde 80% jetip otyr.
— Shala týǵan nárestelerdiń ómir súrý kórsetkishin jaqsartý úshin Qazaqstanda DDSU usynǵan jáne dáleldi medıtsına qaǵıdattaryna negizdelgen ókpe tininiń jetilýine arnalǵan jańa tehnologııalardy jáne zamanaýı dıagnostıkalyq jáne emdeý apparatýrasy men dárilik zattardy paıdalana otyryp, jańa týǵan nárestelerdi reanımatsııalaý jáne qarqyndy terapııa ádisteri engizilip, úzdiksiz damýda, — dep jaýap berdi mınıstrlik Kazinform agenttigi joldaǵan saýalǵa.
Sonymen, dene salmaǵy óte tómen 500-999 gram jańa týǵan nárestelerdiń ómir súrý úlesi 2009 jyly 19,1 paıyz boldy, ıaǵnı osy salmaq dárejesinde týǵandardyń besten bir bóligi ǵana aman qalatyn, al 2024 jyly bul kórsetkish 51,3 paıyzǵa jetti.
Salmaǵy 1000-1499 gr aralyǵyndaǵy sábılerdiń aman qalý úlesi 2009 jyly 56,1 paıyz bolsa, 2024 jyly 87,2 paıyzǵa jetip, ómir súrý deńgeıi 1,6 ese artty.
Bul oń dınamıkaǵa birqatar memlekettik baǵdarlama men ulttyq jobalardyń aıasynda qol jetti.
— Qazaqstanda 240 bosandyrý uıymy jumys isteıdi — aýdandyq bir deńgeıdegi 140 aýrýhana, 59 perzenthana jáne eki deńgeıdegi bólimshe, –– dep habarlady vedomstvodan.
Budan bólek elimizde analar men nárestelerge der kezinde medıtsınalyq kómek pen shuǵyl ota jasalatyn 39 perınataldy ortalyq, 2 respýblıkalyq deńgeıdegi bosaný mekemesi bar.
Sondaı-aq balanyń aýrýlaryn erte dıagnostıkalaý maqsatynda, dúnıege kelgenen keıin birden perzenthanada tuqym qýalaıtyn metabolıkalyq aýrýlardy erte anyqtaýǵa baǵyttalǵan jáne fenılketonýrııa men týa bitken gıpotıreozǵa tekserýdi qosa alǵanda, neonataldy skrınıng júrgiziledi.
— Dene salmaǵy óte tómen balalarda (2500 gr-nan az) nárestelerdiń retınopatııasyna skrınıng júrgiziledi, odan keıin neǵurlym erte merzimde hırýrgııalyq em jasalady, –dep atap ótti mınıstrlikten.
Neonatolog dáriger degen kim?
Almaty kópsalaly klınıkalyq aýrýhanasynyń jańa týǵan nárestelerdi reanımatsııalaý bólimshesiniń meńgerýshisi Saltanat Álmuhambetovanyń aıtýynsha, neonatologtyń negizgi mindeti — jańa týǵan náresteniń jaǵdaıyn baqylaý.
Mundaı maman áıeldiń balany dúnıege ákelý sátinen bastap perzenthanadan shyqqansha birge júredi. Ári qaraı balany ýchaskelik pedıatr jáne medbıke baqylaıdy.
— Neonatolog árdaıym búkil bosaný kezinde bolýy kerek. Ol anestezıologtarmen, akýsherlermen tyǵyz qarym-qatynasta jumys isteıdi. Joǵaryda aıtylǵandaı, neonatologtyń basty mindeti — jańa týǵan nárestege ómiriniń birinshi aıynda kútim jasaý. Bul tek patologııasyz bosaný jaǵdaılaryna qatysty. Eger bosaný kezinde aýyr jaǵdaılar týyndasa, onda neonatolog reanımatsııalyq sharalardy oryndaıdy. Ol balanyń ómiri men densaýlyǵyn aman saqtaý úshin qoldan kelgenniń bárin jasaýǵa mindetti, — deıdi Saltanat Álmuhambetova.
Neonatologtyń negizgi mindetine mynalar jatady:
— jańa týǵan nárestedegi aýrýlardyń aldyn alý, dıagnostıkalaý jáne emdeý;
— emshek sútimen nemese jasandy tamaqtandyrýdy qamtamasyz etý;
— shala týǵan nárestelerdi kútý jáne ońaltý;
— tuqym qýalaıtyn aýrýlardy jáne olarǵa beıimdilikti anyqtaý maqsatynda anamnez jasaý;
— balany vaktsınatsııalaýdyń jeke kestesin jasaý;
— ata-analarǵa nárestege durys kútim jasaýdy úıretý.
Shala týǵan balalardyń kútimi qandaı?
Mamannyń sózinshe, ádette júktilik 38-40 aptaǵa sozylady. Osy ýaqyt ishinde ananyń ishindegi náreste jatyrishilik damýdyń búkil tsıklynan ótedi.
Biraq bala merziminen buryn dúnıege keledi. Eger ol 37 aptaǵa deıin týsa, bul onyń áli tolyq jetilmegenin bildiredi jáne onyń ósýi men damýyna qosymsha jaǵdaı jasaý qajet.
— Eń kúrdeli medıtsınalyq mindetterdiń biri — 1000 gramnan 1500 gramǵa deıin jáne 1000 gramnan az bolyp týǵan balalarǵa kútim jasaý. Mundaı salmaqpen dúnıege kelgen náresteler reanımatsııaǵa ornalastyrylyp, mehanıkalyq jeldetý apparatyna qosylady. Shala týǵan balalardy zond arqyly tamaqtandyrady, óıtkeni olarda sorý refleksi áli damymaǵan. Shala týǵandar jylýdy jaqsy ustaı bastaǵannan keıin, ózdiginen dem ala alady jáne qarqyndy terapııany qajet etpeıdi, ony perzenthanadan shala týǵan nárestelerge arnalǵan mamandandyrylǵan bólimge ekinshi kezeńge aýystyrýǵa bolady, — deıdi dáriger.
Shala týǵan balanyń mezgilinde týǵan baladan aıyrmashylyǵy qandaı?
Terisi qurǵaq jáne ájim sekildi qatparlanyp turady, terisiniń túsi qyp-qyzyl, qyzylshaqa, súıekteri óte názik bolǵandyqtan synýǵa beıim.
Qulaq shemirsheginiń tolyq ósip-jetilmeýinen qulaqtary kishirek, bas súıekke jabysyp bitedi. Shala balanyń syrtqy jynys músheleri de áli ósip-jetilmeýi múmkin.
Barlyq dene músheleri men júıeleriniń de ózindik aıyrmashylyqtary bar. Ortalyq júıke júıesiniń áli jetilmegendigi balanyń minez-qulqyna áser etedi.
Qol-aıaǵynyń qozǵalystary erekshe, keıde qol-aıaǵy tyrysyp qalǵan sııaqty bolyp kerinýi de múmkin.
— Sondyqtan mundaı balaǵa arnalǵan barlyq protsedýra men manıpýlıatsııalar erekshe kútimdi qajet etedi. Óz aı-kúni jetkende shala týǵan náresteniń tolyqqandy baladan esh aıyrmashylyǵy bolmaıdy, — dep túsindirdi neonatolog.
Deni saý balany dúnıege ákelý úshin qalaı josparlaý kerek?
Almaty kópsalaly klınıkalyq aýrýhanasynyń akýsherlik gınekologııa jáne perınatologııa ortalyǵynyń dırektory Gúljahan Sydyqqyzy bolashaq ana men áke mindetti túrde júktilikke daıyndalýy kerek ekenin jetkizdi.
— Eń aldymen júktilikke deıin bolashaq ana men áke densaýlyqtaryn teksertý qajet. Bul on eki múshesi saý balanyń dúnıege kelýine múmkindik beredi. Deni saý anadan deni saý urpaq týady. Boıyna bala bitken áıelder densaýlyǵyna jáne kúndelikti ómir súrý saltyna mán berýi kerek. ıAǵnı, durys tamaqtaný, ýaqytynda uıyqtaý, taza aýada serýendeý qajet. Budan bólek, aǵzaǵa qajetti dárýmenderdi ishýdi ádetke aınaldyrý kerek. Muny tek dárigerdiń taǵaıyndaýymen ishkeni jón, — deıdi dáriger.
Densaýlyq saqtaý mınıstrliginen atap ótkendeı, bolashaq urpaqqa qamqorlyq qursaqtaǵy náresteni baqylaýdan bastalady.
Sondyqtan barlyq júkti áıel mindetti túrde skrınıngtik (prenataldy) tekserýden ótedi.
Júkti áıeldiń densaýlyǵynan patologııa anyqtalǵan jaǵdaıda beıindi mamandardyń qatysýymen konsılıým ótkizilip, bosaný orny, tásili anyqtalady.
Reprodýktıvti jas — áıel ómirindegi júktilikke, bala kóterýge jáne bosanýǵa qabiletti kezeńi. DDU-nyń krıterıılerine sáıkes 15-49 jas arasy reprodýktıvti kezeń.