Qazaqstan jáne Qasıetti Taq: Dıplomatııalyq qatynas tarıhy
ASTANA. KAZINFORM – Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 19 qańtarda Vatıkan memleketine resmı saparmen barady. Sapar aıasynda Qazaqstan Kóshbasshysy men Rım Papasy Frantsısk kezdesýi ótedi. Osy oraıda, eki el arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń negizgi sátterine sholý usynamyz.
1992 jylǵy naýryz aıynyń ortasynda Máskeýdegi papa nýntsııi arhıepıskop Franchesko Kolasýonno men onyń ókildik attashesi R. Chemýs Qazaqstanǵa saparmen keldi. Olar Qaraǵandy men Almatyǵa bardy, SІM qabyldaýynda boldy. Sonymen qatar, múftı Ratbek qajy Nysanbaıulymen jáne pravoslav dinı qyzmetkerlerimen kezdesti. Arhıepıskop shaǵyn baspasóz máslıhatyn ótkizip, messa rásimin jasady.
1992 jyly 15 aqpanda eki el arasynda nota almasý júzege asyrylyp, 17 qazanda Qazaqstan Táýelsiz Memleketter Dostastyǵy elderiniń ishinde jáne Azııadaǵy birinshi el bolyp Vatıkanmen resmı dıplomatııalyq qatynas ornatty. Sol jyly Qazaqstanda Vatıkannyń dıplomatııalyq ókildigi jáne Apostoldyq nýntsıatıýr ashyldy.
1998 jyldyń qyrkúıek aıynda Qazaqstan men Vatıkan arasynda ózara yntymaqtastyq týraly kelisimge qol qoıyldy.
2001 jyldyń 2 qyrkúıeginde Prezıdent jarlyǵymen Shveıtsarııa Konfederatsııasyndaǵy Qazaqstan Elshisi Nurlan Dádenov Vatıkan memleketindegi Qazaqstan Elshisi qyzmetin qosa atqarýshy bolyp taǵaıyndaldy.
2001 jyly 22-25 qyrkúıek kúnderinde Rım Papasy Ioann Pavel ІІ elimizdiń qadirli meımany boldy. Sol saparda Rım Papasynyń: «Saǵan, Qazaqstan jáne seniń barlyq turǵynyńa Qudaıym raqymyn túsirip, seniń bolashaǵyńa kelisim men beıbitshiliktiń nuryn tóksin», - dep duǵa tilep sóılegen sózi Prezıdent Arhıviniń 5-N qorynda saqtaýly.
Pontıfık sol saparynda Memleket basshysymen, Qazaqstan jastarymen, mádenıet jáne óner qaıratkerlerimen kezdesti. Pravoslav din qyzmetkerlerine messa rásimin ótkizdi.
2001 jyldyń 16 jeltoqsanda Astanada Apostol nýntsıatýrasy ashylýynyń resmı is-sharasy ótti. Oǵan Qazaqstanda akkredıttelgen dıplomatııalyq mıssııa basshylary qatysty.
2003 jyldyń 6 aqpanynda N. Nazarbaev Italııaǵa jasaǵan resmı sapary aıasynda Vatıkanda Papa Ioann Pavelmen kezdesti. Osy kezdesýden keıin Vatıkannyń Memlekettik hatshysy A. Sodanomen kelissóz ótizdi.
2018 jyldyń 6 shildesinde Parlament Senatynyń tóraǵasy Qasym-Jomart Toqaev Vatıkanǵa bardy. Vatıkannyń Memlekettik hatshysy Petro Parolınmen kezdesý barysynda taraptar jahandyq qaýipsizdikti nyǵaıtý, dinder, mádenıetter men órkenıetter arasyndaǵy dıalogti jalǵastyrý máselelerinde eki memlekettiń ustanymdary jaqyn ekendigin rastady.
2021 jyldyń 6 qarashasynda Parlament Senatynyń tóraǵasy, Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylary sezi hatshylyǵynyń basshysy Máýlen Áshimbaev Vatıkanǵa saparlady. Máýlen Áshimbaev jumys sapary aıasynda Rım Papasy Frantsıskpen kezdesip, Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń atynan Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń VII Sezine shaqyrý hatyn tabys etti.
Suhbat kezinde Senat spıkeri Qazaqstannyń konfessııaaralyq kelisimdi nyǵaıtýǵa jáne jahandyq dinaralyq dıalogty ilgeriletýge baǵyttalǵan bastamalary týraly aıtyp, olardyń Vatıkannyń qyzmetimen tyǵyz baılanysty ekenine nazar aýdardy.
«Etnosaralyq beıbitshilik jáne kelisim, ár azamattyń dinı kózqarasyna degen qurmet – qazaqstandyq mádenıet pen mentalıtettiń ajyramas bólshegi. Biz toleranttylyqty saqtaýǵa jáne ony dáripteýge basa mán berip kelemiz. Sol sebepti, bizdiń Tuńǵysh Prezıdentimiz Nursultan Nazarbaev 2003 jyly Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń Sezin shaqyrý týraly bastama kóterdi. Bul Forýmnyń jumysyn damytýǵa Sezd hatshylyǵynyń basshysy retinde Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev aıtarlyqtaı úles qosty», – dedi Máýlen Áshimbaev.
Kezdesýde Rım Papasy Frantsısk Qazaq eliniń jahandyq dinaralyq dıalogti damytýǵa aıtarlyqtaı ról qosyp otyrǵanyn atap ótti. Senat tóraǵasy Vatıkannyń Memlekettik hatshysy Petro Parolınmen de kezdesip, Qazaqstan men Vatıkan arasyndaǵy yntymaqtastyq máselelerin sóz etti. Sonymen birge ol Papa keńesiniń dinaralyq dıalog jónindegi prezıdenti kardınal Mıgel Anhel Aıýso Gıksotpen júzdesti.
2022 jyldyń 1 shildesinde Premer-Mınıstrdiń orynbasary – Syrtqy ister mınıstri Muhtar Tileýberdi Vatıkan memleketine jasaǵan resmı saparynyń ekinshi kúninde Qasıetti Taqtyń memlekettermen qatynastar jónindegi hatshysy (Syrtqy ister mınıstri) arhıepıskop Pol Rıchard Gallahermen kezdesý ótkizdi. Kelissózder barysynda eki syrtqy saıası vedomstvo basshylary Qazaqstan Respýblıkasy men Qasıetti Taq arasyndaǵy dıplomatııalyq qatynastardyń ornaǵanyna 30 jyl tolýyna oraı Syrtqy ister mınıstrleriniń birlesken málimdemesine qol qoıdy.
Osy sapar aıasynda Bilim jáne ǵylym mınıstrligi janyndaǵy R. Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýtynyń bas dırektory, professor Dúken Másimhanuly men Vatıkan Apostol muraǵaty jáne Vatıkan Apostol kitaphanasy men arhıviniń basshysy Hoseı Tolentıno eki mekeme arasynda ǵylymı jáne mádenı salalarda ózara is-qımyldy ornatý maqsatynda nıetter týraly memorandýmǵa qol qoıdy. Shyǵystaný ınstıtýty Vatıkan muraǵattarynan Túrki álemi men Eýropanyń ózara qarym-qatynasy týraly latyn, erte nemis jáne skandınav tilderindegi buryn jarııalanbaǵan derekkózderdi izdestirýge, sondaı-aq Altyn Ordanyń shynaıy tarıhyn qalpyna keltirý úshin muraǵat materıaldaryn zerdeleýge nıet tanytty.
2022 jyldyń 17 qazanynda Qazaqstan men Vatıkan ekijaqty yntymaqtastyq tarıhyndaǵy mańyzdy kún – dıplomatııalyq qatynastardyń ornaǵanyna 30 jyl tolýyn atap ótti. Osy 30 jyldyń ishinde Qazaqstan men Qasıetti Taq ózara qurmet pen ortaq basymdyqtardyń berik baılanystaryna negizdelgen dostyq baılanystar men san qyrly yntymaqtastyqty damyta aldy.
2022 jyly Qazaqstan-Vatıkan yntymaqtastyǵynyń sharttyq-quqyqtyq bazasy edáýir keńeıdi. Atap aıtqanda, Qazaqstannyń ýnıversıtettik medıtsınalyq ortalyǵy men «Bambıno Djezý» aýrýhanasy arasyndaǵy yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa, sondaı-aq yntymaqtastyqty odan ári tereńdetýge baǵyttalǵan 1998 jylǵy Qatynastar týraly kelisimge Qosymsha kelisimge qol qoıyldy.
2022 jyldyń 13-14 qyrkúıeginde Rım Papasy Frantsısk Qazaqstanǵa memlekettik saparmen keldi. Sol kúni Rım Papasy Aqordada Qazaqstan Prezıdentimen kezdesý ótkizdi. Qasym-Jomart Toqaev Qurmetti qonaqqa zor iltıpat bildirip, Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń VII sezine qatysý týraly shaqyrýdy qabyl alǵany úshin Rım Papasyna alǵys aıtty.
14 qyrkúıekte ótken Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń VII sezinde Rım Papasy Frantsısk uly aqyn Abaı adamzat aldynda mańyzy joıylmaıtyn máselelerdi kótergenin atap ótti.
«Eń mańyzdy suraqtarǵa jaýap tabýymyz kerek. Biz rýhanııatty nasıhattaýymyz qajet. Abaı jazǵandaı, óziń tiri bolsań da, kókiregiń óli bolsa, aqyl tabýǵa sóz uǵa almaısyń. Sondyqtan jandy, sanany taza ustaý kerek», - dep qosty Rım Papasy.
Sol kúni Rım Papasy Frantsısk elordadaǵy EXPO halyqaralyq kórme ortalyǵynyń aýmaǵynda Messa rásimin ótkizip, qazaqstandyqtarǵa alǵys bildirdi.
«Taǵy bir ret osynaý qudaıǵa qulshylyq sharasyn jáne meniń saparymdy uıymdastyrǵany úshin eldiń azamattyq jáne dinı bıligine alǵys aıtamyn. Barshańyzǵa, ásirese Ortalyq Azııanyń ózge elderinen jáne osynaý sheksiz dalanyń ár qıyrynan kelgen jandarǵa izetimdi bildiremin. Egde jastaǵy jáne naýqas adamdarǵa, balalar men jastarǵa shyn júregimnen batamdy joldaımyn», - degen din kóshbasshysy «qasıetti kresti kóterý» rásimin oryndady. Atalǵan kreste «Qazaqstan halqyna – alǵys, adamdarǵa – beıbitshilik» degen jazý basylǵan.
Qasıetti krestiń kóterilý merekesine baǵyshtalǵan messaǵa respýblıka óńirlerinen, alys jáne jaqyn shetelderden myńdaǵan qajy qatysty. Rýmynııa, Germanııa, Polsha, Reseı, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Mońǵolııa, Ázerbaıjan, Grýzııa, Túrikmenstan, Belarýs, Tájikstannan da dindarlar keldi.
Aıta keteıik, búginde Qazaqstanda rım-katolık shirkeýiniń 93 birlestigi jumys isteıdi.
