Qazaqstan-Ońtústik Koreıa: saıasat pen ekonomıkadaǵy jańa tegeýrin
QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýty Ońtústik Koreıanyń Eýrazııalyq saıasatty zertteý ınstıtýtymen birlesip, eki el qarym-qatynasyn damytý týraly semınar ótkizdi. Basqosýǵa Koreıa Respýblıkasynyń Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi Chjo Te-ık, sondaı-aq Ońtústik Koreıanyń taldaý ortalyqtary men ınstıtýttarynyń ókilderi qatysty. Semınarda qandaı bastamalar tilge tıek bolǵanyn Kazinform tilshisiniń sholýynan oqyńyz.
Jahandyq qaterlerge qarsy birlesken sheshim
Atalǵan jıynda alǵashqy bolyp sóz alǵan QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI dırektory Erkin Tuqymov Ońtústik Koreıanyń damý baǵyty qyzyqtyratynyn atap ótti. Onyń sózinshe, Qazaqstan tabysty ekonomıkalyq jáne tehnologııalyq damýdy, jasandy ıntellekt, robototehnıka, bıotehnologııa, adamı jáne ınnovatsııalyq damýdyń jahandyq trendterin usynyp otyrǵan Ońtústik Koreıanyń tájirıbesin ıgerýge múddeli.
– Sarapshylyq qaýymdastyqtyń taıaý bolashaqtaǵy basty mindeti retinde men Ońtústik Koreıanyń Qazaqstan ekonomıkasyn jańǵyrtýǵa, ásirese shıkizattyq emes sektorlaryn damytýǵa qatysý múmkindikterine tereńdetilgen zertteý júrgizýdi usynamyn. Aǵymdaǵy jyly Koreıa men Ortalyq Azııa arasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan Ońtústik Koreıanyń «K-SILK ROAD» bastamasy iske qosyldy. Ony biz arnaıy sala mamandary men sarapshylardy tarta otyryp, jan-jaqty zerdeleýimiz kerek. Sondaı-aq Qazaqstan men Koreıanyń arasyndaǵy jańa ózara tıimdi jobalarynyń deldaly bola alatyn taldaý ortalyqtary arasynda seriktestik ornatýdy jón sanaımyn, – dedi Erkin Tuqymov.
Sondaı-aq QSZI dırektory 2025 jyly ótetin «Ortalyq Azııa – Ońtústik Koreıa» sammıti qarsańynda sammıt úshin naqty usynystar ázirleý maqsatynda sarapshylyq kezdesý uıymdastyrýdy usyndy.
Óz kezeginde Elshi Chjo Te-ık Koreıanyń Ortalyq Azııamen saýdasynyń 60 paıyzdan astamyn Qazaqstan alyp turǵanyn, aımaqtaǵy eń mańyzdy saýda seriktes ekenin atap ótti. Sońǵy 32 jylda Qazaqstanǵa baǵyttalǵan koreılik ınvestıtsııa 4,3 mlrd dollardan asqan. Qazaqstanda 370-ten astam koreıalyq kompanııa jumys isteýde.
– Koreıa men Ortalyq Azııa arasyndaǵy «K-SILK ROAD» yntymaqtastyq bastamasynyń jarııalanǵanyna bes aıǵa jýyq ýaqyt ótti. Sondyqtan bul semınar bizge kóptegen perspektıvaly baǵyttar boıynsha ekijaqty qarym-qatynastardy odan ári damytýdy talqylaýǵa der kezinde múmkindik beredi, – dedi Koreıa Elshisi.
Semınarda taraptar Qazaqstan-Koreıa yntymaqtastyǵynyń ekonomıkalyq jáne gýmanıtarlyq baılanystardy damytý jáne nyǵaıtý, jahandyq syn-qaterlerdi birlesip sheshý isinde orasan zor áleýeti bar degen sheshimge keldi. Sondyqtan ótkizilgen semınardy ortaq maqsattar men mindetterdi júzege asyrý jolyndaǵy mańyzdy qadam dep baǵalaýǵa bolady.
Ekijaqty damý barlyq salany qamtýda
Budan soń basqosýda sarapshylar baıandama oqyp, eki el qarym-qatynasynyń negizgi baǵyttaryna toqtaldy. Máselen, QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI-dyń Jahandyq ekonomıka jáne turaqty damý bóliminiń basshysy Erlan Jaqypovtyń aıtýynsha, Qazaqstan men Ońtústik Koreıa arasynda jalpy quny 5,2 mlrd dollardy quraıtyn ınvestıtsııalyq jobalar iske asyrylýda. 3,4 mlrd dollarǵa baǵalanǵan 30 joba aıaqtalyp úlgerse, 2 mlrd dollarǵa 10 joba iske asyrylýda. Buǵan qosa 165 mln dollarǵa baǵalanyp turǵan 12 perspektıvaly joba bar. Ásirese, qazir eki tarap avtomobıl saýdasy men birlesken avtoóndiris te qarqyndy damyp jatqany aıtyldy.
Al QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI-dyń Azııalyq zertteýler bóliminiń basshysy Aıdar Qurmashevtyń aıtýynsha, qazaq pen koreı halqynyń ortaq ulttyq qyzyǵýshylyqtary, ekonomıkalyq jáne áleýmettik baılanystary tereń. Budan bólek, Qazaqstannyń demografııalyq ósimi óte joǵary, Ortalyq Azııa kelesheginde orny erekshe. Jastardan quralǵan jumys kúshi jeterlik, sondyqtan eldiń ekonomıkalyq jáne áleýmettik turaqtylyǵyn saqtaýǵa negiz bar.
– Tsıfrlyq tehnologııalardy jyldam engizý, ýrbanızatsııa jáne óńirlik utqyrlyqtyń damýy Qazaqstannyń álemdik arenadaǵy rólin ózgertedi. Bul transformatsııa aýyldyq jerlerdegi dástúrli jumyspen qamtýǵa negizdelmegen, halyq jańa múmkindikter men mádenı qarym-qatynastardy bet aldy.
Qazaqstandyq jastar óńir ishinde de, halyqaralyq deńgeıde de óte utqyr. Olar kóbinese saıahattap, shetelde oqyp, eline jańa daǵdylar men ıdeıalar ákeledi. Olar osylaısha bizdiń jergilikti ekonomıkamyzdy jáne qoǵamdy kótermeleıdi. Olardyń ózgeristerge ashyqtyǵy ulttyq biregeılik sezimimen úılesken, keńestik muraǵa baılanystyrylmaǵan, anyq ulttyq baıanǵa degen suranystan týǵan, – dep oıyn aıshyqtady Aıdar Qurmashev.
Qazir Qazaqstan IT salasy, jasandy ıntelekt, jańa tehnologııalar boıynsha jobalardy Ońtústik Koreıamen birlese atqarýǵa umtylýda. Buǵan qosa energetıka salasynda da sabaq alýǵa nıetti. Óıtkeni Azııa jer júziniń jartysyn alyp jatyr dep qarastyrsaq, qurlyqta jetekshi ekonomıkaǵa Qytaı, Japonııa jáne Ońtústik Koreıa ıe bolyp otyr.
Sondaı-aq sarapshy eki eldiń mádenı baılanystary da úılesim taýyp jatqanyn baıandady.
– 2004 jyldan bastap qazaq tili Ońtústik Koreıanyń Hankýk ýnıversıtetinde oqytylady. Seýlde Abaı Qunanbaıulynyń eskertkishin ornatý Ońtústik Koreıanyń qazaq murasy úshin alǵysyn bildiretin taǵy bir kezeń boldy.
Qazir Ońtústik Koreıada etnıkalyq káristerdi qosa alǵanda, 40 myńnan astam qazaqstandyq turady. Qazaqstanda 120 myńnan astam etnıkalyq koreı ómir súrýde. Bul qoǵamdastyq ózara túsinistikke jáne bilim almasýǵa yqpal ete otyryp, ulttar arasyndaǵy mádenı kópir rólin atqarady. Azamattarymyzdyń qarym-qatynasy eki el dostyǵyn nyǵaıtty jáne neǵurlym tyǵyz áleýmettik baılanystardyń irgetasy boldy.
Meniń oıymsha, dıaspora arasynda ǵylymı jáne sarapshy toptarmen júıeli yntymaqtastyq ornatý múmkindigin qarastyrý kerek. Birlesken zertteýler, ınnovatsııalyq jobalardy ázirleý, bilim men tájirıbe almasý, sondaı-aq álemdik ǵylymı qoǵamdastyqpen baılanystardy tereńdetý yntymaqtastyqtyń nátıjesi bolýǵa tıis, – dep qorytyndylady sózin Aıdar Qurmashev.
Basqosýdy túıinder bolsaq, Qazaqstannyń Ońtústik Koreıamen qarym-qatynasy ortaq qundylyqtar men túrli saladaǵy basymdyqtarǵa negizdelýde. Eki el de bul yntymaqtastyqty tıimdi paıdalana alyp otyr. Jańa tehnologııalardy ıgerýde, jasyl energetıkada, mádenı baılanystarda, óńirlik ıntegratsııada nazar aýdarar tus kóp. Eki eldiń seriktestigi bútin Ortalyq Azııada turaqty ósim men ınnovatsııalardyń bastaýshysy bola alady. Qazaqstan men Ońtústik Koreıa keleshekte ekonomıkany negizge ala otyryp, ortaq ustanymdy qalyptastyra beretinin baıqaý qıyn emes.
