Qazaqstan men Reseı: strategııalyq seriktestiktiń jańa kókjıegi
ASTANA. KAZINFORM — Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń «Izvestııa» gazetine maqalasy shyqty.
Qazaqstan men Reseıdiń qarym-qatynasy – berik ári myzǵymas dostyqtyń shynaıy kórinisi. Eki eldiń strategııalyq seriktestigi men odaqtastyǵy tyǵyz astasyp jatqan tarıhı jáne mádenı baılanystarǵa, sondaı-aq, qos halyqtyń bolashaǵyna qatysty ortaq jaýapkershilikke negizdelgen.
Buryn-sońdy bolmaǵan jahandyq syn-qaterlerge qaramastan, bizdiń elderimiz tatý kórshilik pen san salaly yntymaqtastyqtyń úlgisin kórsetip keledi. Bul yntymaqtastyqqa ortaq múdde, ózara syılastyq, eń joǵary deńgeıdegi syndarly saıası dıalog arqaý bolyp otyr.
Reseı Prezıdenti Vladımır Vladımırovıch Pýtın ekeýmiz únemi habarlasyp otyramyz. Bir-birimizge degen qurmetke negizdelgen bizdiń qarym-qatynasymyz emen-jarqyndyǵymen jáne iskerlik sıpatymen erekshelenedi. Mundaı tyǵyz baılanys týyndaǵan máselelerdi jedel sheshýge jáne memleketterimizdiń arasyndaǵy shynaıy dostyq qatynasty nyǵaıta túsýge múmkindik beredi. Sońǵy bir jyldyń ózinde Reseı Prezıdenti ekeýimiz tolyqqandy formatta tórt kelissóz júrgizdik. Halyqaralyq is-sharalar aıasynda birneshe márte kezdestik, telefonmen de jıi sóılestik.
Qazaqstan men Reseıdiń saýda-ekonomıka salasyndaǵy yqpaldastyǵy turaqty túrde damyp keledi. Buǵan eki eldiń úkimetteri men bıznes ókilderiniń kúsh-jigerin jumyldyrǵanynyń arqasynda qol jetkizdik.
Qazir Qazaqstanda Reseıdiń 23 myń kompanııasy tabysty jumys istep jatyr. Onyń 4 myńy sońǵy bir jyldyń ishinde quryldy. Bizdiń yntymaqtastyǵymyzdyń qarqyny joǵary ekeni osydan-aq aıqyn kórinedi.
Ekijaqty ınvestıtsııa kólemi de ulǵaıa tústi. 2023 jyly Reseı kompanııalary Qazaqstanǵa 3 mıllıard dollardan astam ınvestıtsııa saldy. Qazaqstan da Reseı ekonomıkasyna osynsha mólsherde qarjy quıdy. Elderimiz bıznes júrgizýge qolaıly orta qalyptastyryp, ınvestorlardy qoldaýǵa qajetti barlyq jaǵdaıdy jasap otyr.
Qazaqstan men Reseı energetıka, ónerkásip, kólik-logıstıka, aýyl sharýashylyǵy jáne basqa da kóptegen salada birlesip, aýqymdy jumys júrgizip keledi. Osyǵan deıin jalpy quny 18 mıllıard dollardan asatyn 90-nan astam joba iske qosyldy. Qazir de bolashaǵy zor 49 joba júzege asyrylyp jatyr.
Osy mańyzdy jobalardyń ishinen Qazaqstanda 3 jylý elektr ortalyǵynyń qurylysy bastalǵanyn jáne Ekibastuz GRES-in jańǵyrtý jumystaryn atap ótýge bolady. Bul qatarda elimizdiń birqatar aımaǵyn gazben qamtamasyz etýge, sondaı-aq, ońtústik jáne shyǵys baǵytqa tasymaldanatyn Reseı energetıka resýrstarynyń kólemin arttyrýǵa qatysty aýqymdy bastamalar da bar.
Astana men Máskeý Eýrazııa ekonomıkalyq odaǵy aıasynda tabysty jumys istep jatyr. Qazir bul qurylym Eýrazııa keńistigindegi ekonomıkalyq yqpaldastyqtyń mańyzdy tetigine aınaldy jáne halyqaralyq deńgeıde abyroı-bedelge ıe boldy.
Bıyl Eýrazııa ekonomıkalyq odaǵyn qurý týraly shartqa 10 jyl toldy. Qazaqstan men Reseı jahandyq básekege qabiletin arttyrý úshin áýel bastan jan-jaqty yqpaldastyq pen baılanysty dáıekti túrde nyǵaıtýǵa umtyldy. Sol sebepti, birlestik qurý týraly bastama kóterip, osy uıymnyń negizin qalady. Sodan beri Eýrazııa ekonomıkalyq odaǵy oǵan múshe memleketterdiń ekonomıkalyq saıasatyn ıntegratsııalaý jáne ózara saýda-sattyqty damytý úderisi tabysty júzege asyp jatqan asa mańyzdy platforma retinde óziniń tıimdiligin kórsetti.
Reseı Prezıdenti Vladımır Vladımırovıch Pýtınniń Qazaqstanǵa memlekettik sapary qazaq-orys qatynasynyń tarıhyndaǵy asa mańyzdy oqıǵa bolmaq. Joǵary memleketaralyq mártebesi bar bul sapar elderimiz arasyndaǵy strategııalyq seriktestiktiń mán-mańyzy aıryqsha ekenin kórsetedi.
Astanada ótetin kezdesýde Reseı Prezıdentimen birge saýda-ekonomıka, kólik-logıstıka, otyn-energetıka, ǵylym jáne tehnıka salalaryndaǵy yntymaqtastyqqa qatysty aýqymdy máselelerdi talqylaımyz. Halyqaralyq uıymdar men ıntegratsııalyq qurylymdar aıasyndaǵy ózara yqpaldastyq barysyn pysyqtaýdy josparlap otyrmyz. Sondaı-aq, qazir, ókinishke qaraı, qatty ýshyǵyp turǵan álemdegi ahýalǵa qatysty pikir almasamyz.
Biz, Qazaqstan halqy, elderimizdi álemdegi qurlyq arqyly ótetin eń uzyn shekara qosyp turǵanyn árdaıym este ustaımyz. Ony máńgi dostyq pen naǵyz tatý kórshiliktiń shekarasy dep sanaımyz. Eki jaqtyń shekara mańyndaǵy aýdandarynda 32 mıllıonǵa jýyq adam turady. Bul da aıryqsha mańyzdy. Eki eldiń aımaqtary bizdiń memleketaralyq qatynastarymyzdy nyǵaıtýǵa eleýli úles qosyp otyr. Sondyqtan memleket basshylarynyń Óńiraralyq yntymaqtastyqtyń HH forýmyna birge qatysýy osy sapar barysyndaǵy mańyzdy shara bolmaq.
Aldaǵy sapar ınvestıtsııa jáne saýda salasyndaǵy yntymaqtastyqty jandandyrýǵa zor serpin berip, qos halyqtyń ıgiligine arnalǵan birlesken jobalardy bastaýǵa septigin tıgizedi dep senemin.
Elderimiz Uly Jeńistiń 80 jyldyǵyn laıyqty atap ótýge daıyndalyp jatyr. Ortaq tarıhqa degen qurmet árdaıym Qazaqstan men Reseı yntymaqtastyǵyna arqaý bolary sózsiz.
HH ǵasyrda bizdiń halyqtarymyz adamzat tarıhyndaǵy eń surapyl soǵysta fashızmdi jeńip, aýyr synaqty birge eńserdi. Qazaqstandyqtar qan maıdanda jan aıamaı soǵysty. Qazaqstan armııany kerek-jaraqpen jáne azyq-túlikpen qamtamasyz etip, senimdi strategııalyq tyl boldy. Evakýatsııa kezinde júzdegen myń otbasy qazaq jerinen pana tapty.
«Eshkim de, eshteńe de umytylmaıdy» degen sóz qazaqstandyqtar úshin jalań uran emes. Bul uǵym maıdangerler men tyl eńbekkerleriniń qaıtalanbas erligi el jadynda máńgi saqtalatynyn bildiredi.
Eki el arasyndaǵy mádenı-gýmanıtarlyq baılanys ta qarqyndy damyp keledi. Kópshilik kóńilinen shyǵatyn mádenıet kúnderi, festıvalder men kórmeler turaqty ótkizilip turady.
Byltyr elimizde «orys maýsymy» degen ataýmen aýqymdy is-sharalar uıymdastyryldy. Al bıyl Máskeýde Astananyń mádenıet kúnderi ótti. Ondaǵy eń negizgi oqıǵa retinde «Abaı» operasynyń Úlken teatrda qoıylǵanyn aıtýǵa bolady. Sondaı-aq, Reseıdiń basty murajaılary – Tretıakov galereıasynda jáne Ermıtajda Qazaqstannyń kórmesi ashylady.
Qazaqstan komandasy Reseıdiń Qazan qalasynda ótken «Bolashaq oıyndaryna» qatysty. Al, Astanadaǵy Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndarynda Reseı sportshylary óner kórsetti. Bul – mádenı-gýmanıtarlyq qarym-qatynasty jańa formatta órbitý mańyzdy ekeniniń belgisi. Biz osy ıgi dástúrdi jalǵastyryp, Reseı bastamasymen qolǵa alynǵan «Bolashaq oıyndarynyń» kezekti saıysyn 2026 jyly Qazaqstanda ótkizemiz.
Bilim salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń da mazmuny tolyǵa tústi. Biz elimizdiń ońtústik aımaqtarynda Reseı mektepterin ashýdy josparlap otyrmyz. Sol sııaqty bizben irgeles jatqan Reseı qalalarynda Qazaqstan mektepteri ashylady dep senemiz.
Qazir Reseıdiń oqý oryndarynda Qazaqstannan barǵan 60 myńǵa jýyq stýdent bilim alyp júr. Astanada Máskeý memlekettik halyqaralyq qatynastar ınstıtýtynyń fılıalyn, al Ombyda ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń ókildigin ashý josparymyzda bar. Elimizde 3500-den astam mektep Pýshkın tilinde bilim beredi, telearnalar men radıostantsııalar habar taratady, gazetter men jýrnaldar shyǵady. Barlyq derlik óńirde kórermenniń kózaıymy bolyp júrgen orys drama teatrlary bar.
Bizdiń el Táýelsiz memleketter dostastyǵy aıasynda Orys tiline qatysty halyqaralyq uıym qurý týraly bastama kóterdi. Uıym orys tilin qoldaý jáne ony nasıhattaý úshin TMD elderi arasyndaǵy baılanysty damytý máselesimen aınalysatyn bolady. Bul qadam halyqtarymyzdyń arasyndaǵy dostyqty, tatý kórshilikti, etnosaralyq kelisimdi, ózara túsinistik pen senimdi nyǵaıta túsedi dep senemin.
Qazaqstan men Reseı kóp polıarly álem, beıbit dıalog, barlyq memleketterdiń egemendigin qurmetteý syndy ıdeıalardy dáriptep, halyqaralyq arenada ózara tabysty qarym-qatynas jasap otyr.
Eki eldiń jahandyq jáne aımaqtyq deńgeıdegi kóptegen máselege qatysty ustanymy úndes. Táýelsiz memleketter dostastyǵy, Ujymdyq qaýipsizdik týraly shart uıymy, Shanhaı yntymaqtastyq uıymy, Azııadaǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary jónindegi keńes jáne basqa da ıntegratsııalyq birlestikter aıasyndaǵy tyǵyz yqpaldastyq – sonyń aıqyn dáleli.
Bıyl shilde aıynda Astanada Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń sammıti ótti. Onda «Ádil álem, kelisim jáne damý jolyndaǵy jahandyq birlik» týraly deklaratsııa qabyldandy. Bul qujat uıymnyń Eýrazııada jańa, birtutas jáne bólinbes qaýipsizdik arhıtektýrasyn qurýǵa yqpal ete alatynyn aıǵaqtaıdy.
Qazan aıynda Máskeý qalasynda TMD-ǵa múshe elderdiń memleket basshylary keńesi otyrysynyń ótkizilýi bıylǵy mańyzdy oqıǵanyń biri boldy. Basqosýda taraptar ózara tıimdi ári jan-jaqty yqpaldastyqty damytýǵa múddeli ekenin atap kórsetti.
Bıyl Qazaqstan Ujymdyq qaýipsizdik týraly shart uıymyna tóraǵalyq etip otyr. Astanada ótetin aldaǵy sammıt aımaqtaǵy qaýipsizdik pen turaqtylyqty nyǵaıta túsetin basty oqıǵa bolmaq. Elimiz ujymdyq qaýipsizdikti beıbit jolmen qamtamasyz etý jáne uıymǵa múshe memleketter arasyndaǵy dostyq qarym-qatynasty saqtaý jolynda kúsh biriktirýdi barynsha qoldap otyr.
Sondaı-aq, BRIKS uıymynyń Qazan qalasyndaǵy tarıhı sammıti óte nátıjeli bolǵanyn atap ótkim keledi. Bul forým Vladımır Vladımırovıch Pýtınniń erik-jigeri men abyroı bedeliniń jáne álem jurtynyń 45 paıyzynyń múddesin qorǵaıtyn birlestikke Reseıdiń tıimdi tóraǵalyq etýiniń arqasynda ótti.
* * *
Sóz sońynda, bıyl eki jaqty qarym-qatynasymyz úshin jemisti jyl boldy dep senimmen aıtýǵa bolady. Sonymen birge, 2025 jyly kóptegen birlesken bastamalar men ortaq jobalardy júzege asyrýǵa mol múmkindik bar. Sonyń bári eki el azamattarynyń ıgiligine aınalady dep senemin.
Qazaqstan men Reseı tatý kórshilik pen odaqtastyq rýhyna negizdelgen rııasyz dostyqty nyǵaıtty jáne eń bastysy, ózara senimdi qarym-qatynas ornatty. Biz elderimizdiń basty múddesine saı keletin eń batyl ıdeıalardy birge júzege asyra alamyz dep oılaımyn. Al, Qazaqstanǵa keler bolsaq, biz tarıhtyń qaqtyǵysqa jáne apatqa toly kúrdeli kezeńinde Reseıdiń senimdi strategııalyq seriktesi ári odaqtasy bolyp qala beremiz.
Eske sala keteıik, buǵan deıin Prezıdenttiń shaqyrýymen Vladımır Pýtın Qazaqstanǵa memlekettik saparmen keletinin jazǵan bolatynbyz.
