Oqýshynyń kitapty qanshalyqty jıi ashatynyn saýalnama arqyly anyqtaýǵa bolady
ASTANA. KAZINFORM — Qazaqstannyń oqýshylardyń bilim jetistigine monıtorıng jasaıtyn arnaıy quraly Halyqaralyq saraptama ortalyǵynyń sertıfıkatyna ıe boldy. Onyń bir baǵyty - mektep oqýshylary kitap betterin qanshalyqty jıi paraqtaıtynyn saýalnama arqyly anyqtaý.
Zertteýler kórsetkendeı, joǵarǵy synyp oqýshylary adamnyń minez-qulqyn ózgertýge, bıznes bastaýǵa baǵyttaıtyn kitaptardy kóptep oqıdy eken. Al, 4-6 synyptaǵylar arasynda ertegi janryndaǵy shyǵarmalar suranysqa ıe. Máselen, 5-synyp oqýshysy Raýan Orazbaev kishkentaıynan kitap oqyǵandy unatady. Ásirese, ertegilerdi súıip oqıdy. Buǵan ata-anasynyń aıtyp bergen ertegileri sebep bolǵan.
— Jeti laq týraly ertegini maǵan anam aıtyp bergen. Sodan esimde qalyp qoıdy. Sál óse kele bul ertegini kitaptan oqyp shyqtym. Óte qyzyqty. Budan basqa batyrlar týraly ertegilerdi unatamyn, — deıdi Raýan Orazbaev.
Eldegi bilim berý mekemeleri oqý saýattylyǵyn arttyrý úshin naqty sharalardy qolǵa alǵan. Astanada kún saıyn balalar sabaq bastalar aldynda 8 mınýtyn kitap oqýǵa arnaıdy. Al, keıbir mektepter aptanyń bir kúnin tek qana kitap oqıtyn kún dep belgilegen. Mundaı mektepter qatarynda Pavlodardaǵy Muzafar Álimbaev mektebi bar.
— Ár beısenbi saıyn bizde balalar kitaphanaǵa kelip, kitap oqımyz. Sodan keıin bárimiz jınalyp sol kitaptyń mazmuny men shyǵarma jelisin talqylaımyz. Aıta keteıin, ár apta saıyn kitap oqýǵa keletin synyptar aýysyp otyrady. Osylaısha biz oqý jylynyń sońyna deıin mekteptegi oqýshylardyń barlyǵyn qamtımyz dep otyrmyz. Mundaı aktsııalar balalardyń oı-órisin damytýǵa, kitapqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrýǵa septigin tıgizedi, — deıdi M. Álimbaev atyndaǵy JOBBM kitaphanashysy Lázzat Musabaeva.
Qazirgi jahandaný zamanynda kitap oqıtyndar sany az. Bul jasyryn emes. Adamdar kitap paraqtaǵannan góri, telefonǵa telmirgendi qup sanaıdy. Biraq, álemjeliniń áleýetin durys paıdalansa, sol arqyly da balanyń kitapqa degen yntasyn ashýǵa bolady.
— Tıktok arqyly balalardyń kitap oqýǵa qyzyǵýshylyǵyn oıata alamyz. Sebebi, orta býyn oqýlyqtaryndaǵy shyǵarma jelisine ádemi vıdeolardy túsirip, sol arqyly kitap oqýǵa degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrýǵa bolady. Sebebi, qazir oqýshylardyń basym bóligi qulaqpen emes, kózben qabyldaıdy. Telefonnan shyǵarma sıýjetin kórip otyryp, onyń mazmunyn este saqtap qalady. Sondyqtan kez kelgen gadjetti, kez kelgen áleýmettik jelini tıimdi paıdalaný kerek, — deıdi M. Álimbaev atyndaǵy JOBBM qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi Toǵjan Jókenova.
Qazir Qazaqstanda oqýshylardyń bilim jetistigine monıtorıng jasaıtyn arnaıy qural bar. Bul — mektep baǵdarlamasynan tys 4-9 synyp oqýshylarynyń bilim deńgeıin anyqtaıtyn júıe. Ol úsh baǵyt boıynsha zertteý júrgizedi. Onyń ishinde oqý saýattylyǵy da bar. Mektep oqýshylary kitap betterin qanshalyqty jıi paraqtaıtynyn saýalnama arqyly anyqtaýǵa bolady.
— BBJM halyqaralyq standarttarǵa sáıkes keledi. Onyń nátıjelerine senýge bolady. Onyń nátıjeleri negizinde tıisti sheshimder qabyldanyp nemese bilim mazmunyn jetildirý, mekteptiń qyzmetin ári qaraı jetildirý boıynsha qosymsha qadamdar jasaý úshin jaqsy negiz. Derekterdi qamtamasyz etetin sapaly qural, — deıdi A. Baıtursynuly atyndaǵy ulttyq zertteýler jáne bilimdi baǵalaý ortalyǵynyń tóraǵasy Maǵjan Amanǵazy.
Aıtpaqshy bul qural bıyl Halyqaralyq saraptama ortalyǵynyń synynan ótip, arnaıy sertıfıkatty ıelendi. Sarapshylardyń aıtýynsha endi ony Orta Azııa elderi de paıdalana alady.
— Qazaqstandaǵy bilim berý sapasy jyldan-jylǵa artyp keledi. Seriktese jumys istegen eki jyl ishinde bilim alýshylardyń bilim jetistigine monıtorıng jasaıtyn quraldyń múmkindigin kórdik. Orta Azııa elderinde de qoldanýǵa bolady, — deıdi RCEC halyqaralyq saraptama jáne sertıfıkattaý ǵylymı ortalyǵynyń dırektory Arnold Braýer.
Ári ár óńirde uıymdastyrylyp jatqan kitap oqý aktsııalarynyń da úlesi zor. Bıyl Jambyl oblysynda «Áýlıeata - kitap oqıtyn óńir» jyly bolyp jarııalandy. Osyǵan oraı, bir mezette 450 bala 5 kitapty talqylady.
Aıta ketsek, Pavlodardaǵy S. Toraıǵyrov atyndaǵy oblystyq kitaphanada kólemi alaqanǵa syıyp ketetindeı 150-ge tarta kitap bar. Mınıatıýrlik basylymdar oqyrmandar arasynda erekshe qyzyǵýshylyq týdyrady. Sırek kitaptar qoryndaǵy mundaı jınaqtar oqyrman qolyna berilmeıdi. Tek oqyrman zalynda alyp qaraýǵa múmkindik bar.
Sırek kitaptar bóliminiń basshysy Marına Goncharova árbir kitap ózinshe qundy deıdi. Halyqaralyq standarttarǵa sáıkes, uzyndyǵy men eni - 3 dıýım, ıaǵnı 76 mıllımetrden aspaıtyn kitaptar mınıatıýralyq basylym bolyp sanalady.
Kitap qorynyń basshysy Baqytjan Buqashevanyń aıtýynsha, kólemi shaǵyn kitaptardyń ishinde kórkem ádebıet jáne salalyq týyndylar saqtalyp otyr. Deni - qazaq jáne orys jazýshylarynyń shyǵarmalary. Eń kishisi - Omar Haıamnyń 50×70 mm ólsheminde shyǵarylǵan jınaǵy. Munda Pýshkın týraly ádebıetter katalogi da bar.
Shaǵyn kólemdi kitaptar 17-18-ǵasyrlarda asa tanymal bolǵan eken. Olar el arasynda kádesyı retinde júripti. Mazmuny men qundylyǵy jaǵynan kádimgi kitaptan eshqandaı aıyrmashylyǵy joq. Tek shaǵyn taralymmen shyǵyp otyrǵan.
Al «Otandastar qory» KeAQ men Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń respýblıkalyq qoǵamdyq birlestigi 2025 jylǵa arnalǵan «Uly Dala» halyqaralyq baıqaýyn jarııalady. Baıqaýdyń maqsaty – sheteldegi etnıkalyq qazaqtardyń arasynda qazaq tilin, dástúrleri men mádenıetin ilgeriletý jáne nasıhattaý. Sonymen qosa sheteldegi etnıkalyq qazaqtardyń kóshi-qony tarıhy men ómir joldaryn, olardyń turmys-salty men dástúrlerin, ádebıeti men ónerin jáne basqa da taqyryptardy qamtıtyn kórkem-ádebı, tarıhı shyǵarmalar men ǵylymı zertteýler jınaǵyn shyǵarý.