Qazaqstan ǵarysh apparattaryn qurastyryp, shyǵara alady - Vıktor Lefter
- Vıktor Dmıtrıevıch, ótken 2017 jyl siz basqaratyn ujym úshin qalaı boldy?
-Eshqandaı jyl ońaı bolmaıdy. Árdaıym aýyr jumystyń ótinde bolamyz, sebebi bizdiń et jaqyn eki baýyrymyz ǵaryshta ushyp júr, olar - KazSat-2 men KazSat-3. 39 myń shaqyrym qashyqtyqtaǵy qaýipti ortada júrgen apparattarymyzdyń qandaı jaǵdaıǵa ushyrap qalatynyn bir qudaıdyń ózi biledi. Sondyqtan bizge qoıylatyn talap ta óte aýyr - elimizdiń barlyq qurylymdaryn kedergisiz ǵaryshtyq baılanyspen qamtamasyz etý. Bul óte myńyzdy jáne jaýapty memlekettik mindet.
2017 jyly ótpeli kezeń boldy biz úshin. 2017 jyly shyǵyndardy aqtap, paıda taba bastadyq. 2017 jyldyń aıaǵynda otandyq telehabar taratý jumystary qazaqstandyq spýtnıkke kóshti. Aldaǵy ýaqytta Qazaqstandy ǵana emes mańaıdaǵy memleketterdi de sapaly baılanyspen qamtamasyz etemiz dep oılaımyn.
-Bıyl Almaty oblysynda qurylǵan «Kókterek» ǵarysh aparattaryn jer betinen basqaratyn qosalqy keshenniń qurylǵanyna bes jyl bolady. Jumys qalaı júrip jatyr?
-Tabıǵat bizge qandaı minez kórsetetinin aldyn-ala bilmeıtinimizdi esepke alatyn bolsaq, jerdegi keshendi rezervteý jumystary óte mańyzdy. Neshe túrli jaǵdaı bolýy múmkin. Buǵan qańtarda bolǵan qatty aıazdar men borandardy mysalǵa keltirýge bolady. Biraq soǵan qaramastan kedergisiz baılanys úzilmeýi kerek. Sondyqtan bizge «Aqkól» ortalyǵyndaǵydaı sapaly rezervtik ortalyq qurý qajettiligi týyndady.
Biz Almatyǵa qyzmetkerlerimizdi tolyq qurammen ornalastyra almaımyz. Sondyqtan mynandaı sheshim qabyldadyq. Almatyda ornalasqan qurylǵylar bar kúshimen jumys istep turady, qajet bolǵan jaǵdaıda «Aqkóldegi» qyzmetkerlerimizdi «Kókterekke» qajetti mólsherde jibere alamyz. Biz buǵan deıingi rezervtik jumystardy Reseı júıeleri arqyly jasap, olarǵa aqsha tólep keldik. Olardyń jumystary kóńilimizge qonǵan joq, qanshama daýly máseleler oryn aldy.
Bul jobany Qazaqstan úshin sátti boldy dep aıta alamyn. Bir ǵana nárseni atap óteıin. 34 mlrd teńge ózimizde qaldy. Joba jasalmaǵan jaǵdaıda atalǵan qarjy sheteldik operatordyń qaltasyna ketip, ózge eldiń ǵylym salasyn damytýǵa jumsalar edi.
- 2019 jyly ortalyqqa 15 jyl tolady. Ujymda qandaı mamandar jumys istep jatyr?
-Ǵarysh baılanysy -kúrdeli tehnıkalyq protsess dep aıtýǵa bolady. Sol sebepten de bizdiń mamandar arnaıy oqýlardan ótken. Bizdegi ár qyzmetkerge senim artýǵa bolady. Olardyń moıyndarynda úlken jaýapkershilik tur, sál ǵana qateliktiń ózi orny tolmas oqıǵalarǵa ákelýi múmkin. Alǵashqy kúnnen bastap ǵarysh apparattaryn bizdiń mamandar basqarady. Ortalyq qyzmetkerlerin oqytyp-úıretýge Italııa men Reseıdiń mamandary úlken kómek kórsetkenin de aıta ketýimiz kerek.
-Qazaqstan spýtnıktik baılanysty óz kúshimen qura ala ma?
-Buǵan tolyqtaı senimdimin, biraq bul máselege naqty ustanymdarmen kelý kerek. Astana qalasynda bizde ǵarysh apparattaryn qurastyryp, synaqtan ótkizý keshenin salyp jatqan «Qazaqstan Ǵarysh Sapary» kompanııasy bar. Astanada sonymen qatar ǵarysh tehnıkalaryn qurastyrýshy-ınjenerler jeterlik. Sondyqtan Qazaqstan ǵarysh apparattaryn qurastyryp shyǵara alady dep tolyq senimmen aıta alamyn. Nege deısiz ǵoı? Sebebi bizde Baıqońyr ǵarysh aılaǵy bar.
-Qazaqstandaǵy spýtnıktiń baılanys salasy tobynyń ulǵaıtylyp jatqanyn bilemiz. Kelesi spýtnıkti Kazsat-4 dep ataýdyń ornyna nege Kazsat 2R ataǵan, «4» sany qaıda joǵalyp ketti?
-Atalǵan jumys boıynsha memlekettik organdar bizge úlken qoldaý kórsetip otyr. Aldaǵy josparlarymyz qandaı deseńiz aıtaıyn, «sheshingen sýdan taıynbas» degendeı, bizge endi tek qana alǵa jyljý kerek. Elimizdiń operatorlary túgeldeı bizge qarap otyr dep aıtýǵa bolady. Biz endi: «Aǵaıyn, toqtaıtyn boldyq» dep aıta almaımyz ǵoı. Munyń barlyǵy memleketimizdiń maqsat-múddesimen baılanysyp jatyr. Aýyldardyń barlyǵyna televıdenıe kabelin tartý múmkin emes, al ǵarysh arqyly Qazaqstan men qosa mańaıdaǵy memleketterdi Mońǵolııa, Qytaı, Reseıdegi qazaq dıasporasyna qazaq telearnalaryn kórýge múmkindik beremiz.
Endi «4» sanyna kelsek, bul sannyń tarıhymen baılanysty jaǵymsyz dúnıeler bar. «4» sany bar apparattar ár jyldary ár túrli appattyq jaǵdaılarǵa tap bolǵan. Jalpy ǵarysh salasy yrym men tylysym degen dúnıelerge kóp mán beredi. Sebebi kóp kúsh pen qarajat salynatyn dúnıeniń suraýy da salmaqty.
-Ǵarysh apparattary sizdiń balańyzdaı bolyp ketken shyǵar. Joǵalyp ketken Kazsat -1 týraly ne oılaısyz?
-Iá, biz táýlik boıy baılanysyp otyratyn ǵarysh apparattary balamyzdaı bolyp ketken. Keıde kádimgi otbasy sııaqty sezimder de bolady. Bárimizdiń maqsatymyz bir bolǵandyqtan spýtnıkterimizge jany bar dúnıe retinde qaraımyz. Árıne ońaı emes, alǵashqy spýtnık joǵalyp ketkende búkil ujymnyń saly sýǵa ketkendeı boldy. Biraq bul bizge úlken sabaq bolyp, qyzmetkerlerimizdi shyńdaı tústi.
-Siz ózińizdi ǵarysh salasynda jumys isteý mańdaıyńyzǵa jazǵan taǵdyr retinde qaraısyz ba?
-Naqty jaýap berý qıyndaý. Bala kezimde apattyq jaǵdaıda jerge qonǵan ushaqqa kýáger boldym. Mańaıdyń bári qaptaǵan áskerı adamdar men porshıýttar. 60-shy jyldarda bolǵan osy oqıǵa maǵan qatta áser etken edi. Biraq taǵdyr osy salada jumys isteýge jazypty. Ǵarysh - ol ońaı sala emes. Bizdegi talap óte joǵary 39 myń shaqyrym qashyqtyqtaǵy qaýipti ortada júrgen apparattan táýlik boıy úzdiksiz sıgnal alyp otyrýyń kerek. Bul bir qurylǵyny 15 jyl boıy toqtan sýyrmaı jumys istetýmen teń. Apparattyń jumys isteý ýaqyty 15 jyl.
-Sizder qazir jumys istep otyrǵan ǵımaratta buryn perzenthana ornalasqan eken. Sizdiń sol perzenthanada dúnıege kelgenińiz ras pa?
- Osy jerde dúnıege kelgenim ras. Men ǵana emes, birqatar qyzmettesterim osy Aqmoladaǵy eski ǵımarattyń ishinde týylǵan eken. Kez kelgen adam óz dúnıe esigin ashqan úıde jumys istep otyrǵan joq qoı. Al biz maqtanamyz.
-Sońǵy suraq. Ómirlik ustanymyńyz qandaı?
-Keıin sóz kelmes úshin, júrgizip jatqan jumysyńa myǵym bolý. Jasa, kórset, sodan keıin maqtan! Men ózimniń ujymymmen maqtanamyn, olar birtutas jumylǵan judyryqtaı. Biz qazir tarıhı mıısııamyzdy oryndap jatyrmyz. Ol - Qazaqstan Respýblıkasyn ǵaryshtyq baılanyspen qamtamasyz etý mıısııasy.
-Áńgimeńizge rahmet, jumystaryńyzǵa sáttilik tileımin.
