Qazaqstan EO naryǵyna $2 mlrd asatyn 175 taýar túriniń eksportyn ulǵaıtýǵa daıyn
ASTANA. KAZINFORM – Memleket basshysy «Ortalyq Azııa – Eýropa Odaǵy» sammıtinde sóz sóıledi, dep habarlaıdy Aqordanyń baspasóz qyzmeti.
Prezıdent erekshe qonaqjaılyq kórsetken jáne sammıtti joǵary deńgeıde uıymdastyrǵan Ózbekstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Shavkat Mırzıeevke alǵys aıtty. Sonymen qatar kópjaqty yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa árdaıym nıet tanytqany úshin Eýropalyq Keńes Prezıdenti Antonıý Koshtaǵa, Eýropalyq komıssııa Prezıdenti Ýrsýla fon der Lıaıenge jáne Ortalyq Azııa elderiniń basshylaryna shynaıy rızashylyǵyn bildirdi.
Qazaqstan Prezıdenti geosaıası dúrbeleńder men jahandyq syn-qaterler beleń alǵan kezeńde Ortalyq Azııa men Eýropa Odaǵy arasyndaǵy yqpaldastyqtyń ózektiligi arta túskenine nazar aýdardy.
Qasym-Jomart Toqaev Ortalyq Azııa men Eýropa Odaǵynyń keleshektegi kún tártibine qatysty óz oıyn ortaǵa saldy.
Prezıdent, eń aldymen, saýda-ekonomıkalyq baılanystardy nyǵaıtýǵa basa mán bergen jón dep sanaıdy. Onyń aıtýynsha, Qazaqstan EO naryǵyna jalpy quny 2 mıllıard dollardan asatyn 175 taýar túriniń eksportyn ulǵaıtýǵa daıyn.
Qasym-Jomart Toqaev eýropalyq kompanııalardy osyndaı jańa jobalardy qarjylandyrý úshin «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń alańyn paıdalanýǵa shaqyrdy.
Memleket basshysy energetıka salasyn yntymaqtastyqtyń asa mańyzdy baǵyty retinde atady.
– Qazaqstan – Eýropaǵa kómirsýtegin jetkizetin senimdi seriktesterdiń biri. Eýropa Odaǵy shetelden ımporttaıtyn munaıdyń 13 paıyzǵa jýyǵy bizdiń elimizge tıesili. Onyń basym bóligi Kaspıı qubyr konsortsıýmy (KQK) arqyly tasymaldanady. Eýropa Odaǵy atalǵan konsortsıýmnyń turaqty ári uzaq merzimdi jumys isteýine qoldaý bildirip otyr. Biz muny joǵary baǵalaımyz. Degenmen shıkizat tasymaldaýdyń balama joldaryn da damytamyz. Qazaqstan jańartylatyn qýat kózderi men ekologııalyq taza otyn jobalaryn júzege asyrýǵa kiristi. Total, Eni, Svevind sekildi burynnan kele jatqan seriktesterimizben jáne basqa da eýropalyq kompanııalarmen birge jel, kún elektr stansalarynyń qýatyn arttyryp, «jasyl» sýtegi óndirisi jobasyn qolǵa aldyq. Budan bólek, Qazaqstan Ózbekstan jáne Ázerbaıjan elderimen birlesip, «jasyl» energııany Kaspıı teńizi arqyly Eýropa naryǵyna jetkizetin birtutas elektr jelisin salý boıynsha iri jobany bastady, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaevtyń pikirinshe, sırek kezdesetin mıneraldardy ıgerý salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń strategııalyq mańyzy zor.
Búginde Qazaqstanda Eýropa Odaǵy ekonomıkasyna qajetti 34 shıkizattyń 19 túri óndiriledi. Onyń qatarynda ýran, tıtan, mys, lıtıı, kobalt, volfram jáne basqa da kóptegen elementter bar. Sonymen qatar elimiz Eýropalyq qaıta qurý jáne damý bankimen aradaǵy kelisim boıynsha geologııalyq barlaý salasynda birlesken jobalardy iske asyryp, ken ıgerýdiń ozyq tájirıbesin engizip jatyr. Bul rette Prezıdent Astanada Sırek kezdesetin metaldardy zertteıtin aımaqtyq ortalyq qurýdy usyndy. Atalǵan ǵylymı mekeme kásiporyndar men ınvestorlardy ıgerýge bolatyn kenishter, tehnologııalardyń damýy týraly ózekti aqparatpen qamtamasyz etedi.
Memleket basshysy Ortalyq Azııanyń Shyǵys pen Batys arasynda tıimdi jetkizý tizbegi qalyptasqan tranzıt torabyna aınalýǵa múmkindigi bar dep sanaıdy. Byltyr Transkaspıı halyqaralyq kólik dálizimen konteıner arqyly tasymaldanǵan júk kólemi 62 paıyzǵa artyp, 4,5 mıllıon tonnany quraǵan. 2027 jylǵa qaraı júk kólemin on mıllıon tonnaǵa deıin jetkizý kózdelip otyr. Qasym-Jomart Toqaev Eýropa Odaǵynyń Ortalyq Azııa óńirindegi ornyqty kólik baılanysynyń damýyna oń septigin tıgizip otyrǵan Global Gateway strategııasyna qoldaý bildirdi.
Qazaqstan dekarbonızatsııa bastamalaryn belsendi júzege asyryp keledi. Prezıdent elimizdiń álemdegi ıadrolyq otynnyń 40 paıyzǵa jýyǵyn qamtamasyz etý arqyly taza energııa óndirisinde mańyzdy ról atqaratynyn aıtty. Ótken jyly Qazaqstanda Klımattyń ózgerýi jáne jasyl energetıka boıynsha Jobalyq keńse ashyldy.
Memleket basshysy tsıfrlyq tehnologııa men jasandy ıntellektini damytý máselesine aıryqsha toqtaldy.
– Qazaqstan atalǵan salalarǵa ınvestıtsııany arttyrdy. Jyl basynda Prezıdent janyndaǵy Jasandy ıntellekt jónindegi halyqaralyq konsýltatıvtik keńestiń negizi qalandy. Qazir elimizde 100 myń joǵary bilikti IT-maman daıarlaýdy kózdeıtin aýqymdy baǵdarlama bastaldy. Astanada Alem.ai joǵary tehnologııalar ortalyǵyn qurý jumystary júrgizilip jatyr. Ol ınnovatsııany engizýmen, startaptardy qoldaýmen jáne osy salada zertteýler júrgizýmen aınalysady. Budan bólek, biz jasandy ıntellekt salasynyń damýyn jedeldetý úshin Venchýrlik qordy iske qostyq. Eýropa Odaǵy Team Europe bastamasy arqyly Ortalyq Azııa elderine tsıfrlyq tehnologııalar salasyndaǵy yntymaqtastyqty órkendetýge kómek kórsetip keledi. Qazaqstan bul baǵytta tájirıbe almasýǵa daıyn. Osy oraıda Astana Hub bazasynda «Ortalyq Azııa – Eýropa Odaǵy» ınnovatsııalyq kampýsyn ashýdy usynamyn, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy Eýropa Odaǵy elimizdiń ǵylym jáne bilim salasyndaǵy mańyzdy seriktesi ekenin atap ótti.
– Memleketterimiz Erasmus+, Horizon Europe baǵdarlamalary jáne taǵy da basqa bastamalar aıasynda yntymaqtasa jumys istep keledi. Qazaqstanda otyzdan astam sheteldik ýnıversıtettiń bólimsheleri ashyldy. Bul elimizde akademııalyq bilimniń órken jaıýyna yqpal etedi. Biz granttar men stıpendııalar sanyn kóbeıtýge múddelimiz. Mundaı birlesken baǵdarlamalar birqatar Eýropa elderimen júzege asyrylyp jatyr. Jasandy ıntellekt, sý resýrstaryn basqarý, bıotehnologııa sekildi mańyzdy salalarda maman daıarlaýǵa basymdyq beretin «Ortalyq Azııaǵa arnalǵan Erasmus+» baǵdarlamasyn ázirleýdi usynamyz, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy ornyqty damýdyń basty kepili sanalatyn halyqaralyq qaýipsizdik pen turaqtylyqtyń mańyzyna toqtaldy. Onyń aıtýynsha, Qazaqstan teńgerimdi syrtqy saıasatty berik ustanady jáne barlyq múddeli memlekettermen, negizgi halyqaralyq qurylymdarmen, sonyń ishinde Eýropa Odaǵymen yntymaqtastyqty keńeıtýge nıetti.
Prezıdent jahandyq turaqsyzdyq shıelenise túsken kezeńde álemdegi kúrdeli oqıǵalarǵa baǵa berýde barynsha baıyptylyq tanytyp, jaýapkershilikpen qaraýǵa shaqyrdy. Sondaı-aq ol barlyq eldi BUU Jarǵysy men jalpyǵa ortaq halyqaralyq quqyq qaǵıdalaryn múltiksiz saqtaý úshin barynsha kúsh-jiger jumyldyrýǵa, sondaı-aq Bas hatshy Antonıý Gýterrıshtiń qyzmetine qoldaý bildirýge úndedi. Uıymnyń qurylǵanyna 80 jyl tolǵan sátte munyń ózektiligi arta túsedi.
Qasym-Jomart Toqaev Ýkraınaǵa qatysty kelissóz protsesine qoldaý bildirdi.
– Qazaqstan kez kelgen qaqtyǵystyń beıbit jolmen sheshilýin jaqtaıdy. Sondyqtan Ýkraınaǵa qatysty kelissózderdiń bastalýyn quptaımyz. Máseleniń kúrdeli ekenin túsinemiz. Degenmen shıelenis oń sheshimin tabady dep úmittenemiz, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy BUU Bas Assambleıasy Almatyda Ortalyq Azııa men Aýǵanstan úshin ornyqty damý maqsattary jónindegi aımaqtyq ortalyqty qurý týraly qarardy biraýyzdan qabyldaǵanyn aıtyp, jıyn qatysýshylaryna Qazaqstannyń bastamasyn qoldaǵanyna rızashylyq bildirdi. Onyń pikirinshe, Ortalyq Uıymnyń 2030 jylǵa deıingi kún tártibin ilgeriletýge, óńirdegi ózekti áleýmettik, ekonomıkalyq jáne ekologııalyq máselelerdi sheshýge eleýli úles qosady.
Sammıtte sondaı-aq Ózbekstan Prezıdenti Shavkat Mırzıeev, Eýropalyq Keńes Prezıdenti Antonıý Koshta, Eýropalyq komıssııa Prezıdenti Ýrsýla fon der Lıaıen, Qyrǵyzstan Prezıdenti Sadyr Japarov, Tájikstan Prezıdenti Emomalı Rahmon, Túrikmenstan Prezıdenti Serdar Berdimuhamedov, Eýropa qaıta qurý jáne damý bankiniń prezıdenti Odıl Reno-Basso sóz sóıledi.
Osyǵan deıin Memleket basshysynyń «Ortalyq Azııa – Eýropa Odaǵy» sammıtine qatysý úshin «Kongress-ortalyqqa» kelgenin habarladyq.
