Qazaqstan Eltańbasy álemde 8-orynda – Jandarbek Málibekov

ASTANA. KAZINFORM — Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Eltańbasy álemde geraldıkalyq kórinisi men maǵynasy jaǵynan 8-orynda. Bul týraly Kazinform tilshisine bergen suhbatynda Jandarbek Málibekov málimdedi.

QR Memlekettik Eltańbasynyń avtory 1992 jyldan beri birneshe ret jetildirilip, ózgertilgenin aıtady.

– Eń áýeli halqymdy, elimdi Rámizder kúnimen quttyqtaǵym keledi. Bizdiń rámizderimizdiń jumys istep kele jatqanyna 30 jyldan astam ýaqyt boldy. Biz alǵash 1992 jyly konkýrstyq jumysty tapsyrdyq. Biraq ol kezde Eltańbanyń naqty standarty jasalynbaǵan edi. 2007 jyly biz standarttyq úlgisin jasadyq. Ol kezde Eltańbadaǵy «Qazaqstan» jazýy kırıllıtsa áripterimen jazylǵan bolatyn. 2014 jylǵa deıin biz Eltańbany jetildirip, standarttyq úlgisin jasap, ony kitap qylyp shyǵaryp, zań júzinde bekittik. 2014 jyldan bastap latyn árpin engizý týraly zań shyqqannan keıin Prezıdent Eltańbadaǵy jazýdy da «Qazaqstan» dep latyn áripterimen jazý týraly tapsyrma berdi. Sol boıynsha 2019 jyly qazir qoldanysta júrgen, latyn árpindegi jetildirilgen, altyndalǵan QR Memlekettik Eltańbasyn jasap shyqtyq. Adamdar Eltańbany jasap, tapsyrǵannan keıin sol boıynsha qaldy dep oılaıdy. Joq, ol 30 jyl boıy jetildirilip, jańaryp, sapasy jaqsaryp kele jatyr, – deıdi arhıtektor.

Dese de, memlekettik rámizderdi óndirýshi kásiporyndardyń jumysyna Jandarbek Málibekovtiń kóńili tolmaıtyn kórinedi.

– Qazir shyǵarylyp jatqan Eltańbalar da jaman emes, biraq sapasy keremet dep aıta almaımyn. Óıtkeni, Eltańbany jasap shyǵaratyn kásiporyndar standarttardy tolyq saqtamaıdy. Biz Memlekettik rámizdi qurmetteýimiz kerek. Óıtkeni, biz osy úshin kúrestik. Oǵan qosa Memlekettik rámizderdi shetelden istep ákelýdi de toqtatý kerek dep oılaımyn. Qazaqstannyń óz rámizin ózi daıyndaýǵa tolyqtaı múmkinshiligi bar. Árıne, rámizderimizdi óte joǵary deńgeıde, sapaly qylyp shyǵarýǵa bolady, – deıdi sýretshi.

Sáýletshi QR Memlekettik Eltańbasy álemdegi eń úzdik memlekettik rámizderdiń biri ekenin jetkizdi.

– Dúnıejúzinde geraldıka degen uǵym bar. Bul – óz aldyna bir baǵyt. Qazir osy geraldıka boıynsha arnaıy komıtet te ashyldy. Arheologııalyq jumystar, oıý-órnekter, ordender men medaldarymyzdyń bári osy geraldıka arqyly ótedi. Sondyqtan Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Eltańbasy – alǵashqy geraldıkalyq tásilmen jasalǵan, erekshe kórneki jáne sımvoldyq máni joǵary memlekettik rámiz. Ol maǵynasy men geraldıkalyq kórinisi jaǵynan 194 eldiń ishinde 8-oryn alady, – deıdi Jandarbek Málibekov.

Eltańba avtory 6 jyl buryn Aqordada Prezıdenttiń shtandartyn da jasaǵan.

– 2019 jyldary Aqordanyń ishki saıasaty boıynsha Prezıdent shtandartyn jasadyq. Kúndelikti televızorda kórip júrgen Prezıdenttiń artynda turǵan tý men Eltańba kók mataǵa altyndalǵan shtandart úlgisimen jasaldy. Ony kez kelgen adam jasaı bermeıdi. Ózindik qıynshylyqtary bar. Óıtkeni, altyn jippen tikken kezde Eltańbadaǵy árbir elementtiń barlyq qyrlary tolyq ári anyq beınelenýi úshin ártúrli tigistermen tigiledi. Sondyqtan ol da óz aldyna zertteýdi qajet etedi. Osy zertteý úshin 1 jylǵa jaqyn jumys istegen azamattar da bar. Ol azamattardyń da eńbegi baǵalaný kerek, – deıdi sáýletshi.

Maman Memlekettik rámizderdi nasıhattaý máselesine qatysty da pikir bildirdi.

– Biz 4 maýsym jaqyndaǵanda ǵana Rámizder týraly oılana bastaımyz. Jalpy barlyq mereke óz ataýly kúni ǵana eske túsedi ǵoı. Biraq Memlekettik rámizge basqasha qaraý kerek dep oılaımyn. Bizdiń 5 myń jyldyq tarıhymyz bar. Sol 5 myń jyldyq tarıhty bilý úshin balalarǵa, jasóspirimderge, jastarǵa, eresekterge – árqaısysyna laıyqty, ártúrli formatta nasıhattalýy kerek. Sondyqtan Eltańbany mýltfılm, kıno, kitap nemese basqa baǵytta bolsyn dáriptep, nasıhattaıtyn memlekettik deńgeıdegi jumystar atqarylýy kerek dep oılaımyn. Biz týymyz qansha kóterilgen saıyn – bizdiń mártebemiz de kóteriledi ǵoı. Dál sol sekildi Eltańbamyzdyń da mártebesi dúnıejúzi boıynsha – sapasy, maǵynasy, fılosofııalyq uǵymy jaǵynan bolsyn – áli de dáriptelip, nasıhattalýy kerek, – deıdi ol.

Jandarbek Málibekov Eltańbadaǵy ár elementtiń sımvolıkalyq máni baryn aıtady. Olardyń maǵynasyn túsiný úshin tarıhqa tereń boılaý kerek. Avtor Eltańbada qazaq dalasynyń 5 myń jyldyq ótkenin, búgini men bolashaǵyn beınelegen.

– Mysaly, bizge tulparlardyń kelýi Botaı mádenıetimen baılanysty. Botaı mádenıeti týraly biz ne bilemiz? Botaı mádenıetinde adamdar jylqyny bas bildirip, álemge jańa órkenıet ákeldi. Ol zaman bizdiń tarıhymyzda qandaı oryn alady? Eltańbanyń mánine úńilseńiz, osy derektermen tanys bolasyz. Eltańbany tanyǵanda «Myna jeri syzyq eken», «myna jeri sýret eken» dep qaramaý kerek. Mundaǵy ár elementtiń sımvolıkalyq máni bar. Oǵan qarap bizdiń tarıhymyzdy tanýǵa bolady. Bul Eltańbada bizdiń 5 myń jyldyq tarıhymyz da, táýelsizdikten keıingi jastardyń 5 myń jyldyq bolashaǵy da bar, – deıdi arhıtektor.

Avtor rámizdi jasaýda Saq dáýiriniń elementterin kóp qoldanǵan eken.

– Eltańbada Saq dáýirinen alynǵan elementter bar. Altyn adamnyń tájinde, mańdaıynda – bizdiń Eltańbamyz beınelengen. Bul qandaı mártebe?! Men Altyn adamnan kóptegen elementterdi aldym. Mysaly, bizde ań stıli degen bar. Bizdiń Eltańbamyzda bastan-aıaq ań stıli qoldanylǵan. Uly dalamyzdyń óz tarıhy, mádenıeti, ustanymdary bar. Sonyń bári bizdiń Eltańbamyzda beınelengen, – deıdi professor.

Sáýletshi Eltańbadaǵy ózge de elementterdiń mánine toqtaldy.

– Eltańbadaǵy sheńber – dúnıeniń tutastyǵyn bildiredi. Shańyraq – Otan men halyqtar dostyǵyn bildiretin uǵym. Qazaqta «dúnıeniń tepe-teńdigi» degen túsinik bar. Bul uǵym Eltańbada «Qazaqstan» degen jazýdyń ústinde beınelengen. Dúnıeniń tutastyǵy men tepe-teńdigin jastar qalaı túsinedi? Mine, osy Eltańbany nasıhattaý arqyly osy uǵymdardyń bárin halyqqa jetkizýge bolady, – deıdi QR Memlekettik Eltańbasynyń avtory.

Qazaqstan rámizderin qorlaǵandarǵa qandaı jaza qoldanylatynyn bilgińiz kelse, siltemege ótińiz.