Qazaqstan azamattaryna da jerdi jekemenshikke berýge qarsymyn – Murat Ábenov
«Sheteldikterge qatysty másele boıynsha Prezıdent barlyq jaýapkershilikti moınyna aldy. Jer sheteldikterge jalǵa da berilmeıdi, satylmaıdy da. Bárimiz qoldaımyz. Sol arqyly komıssııanyń bir úlken jumysy sheshildi dep oılaımyn. Taǵy bir másele - bizdiń azamattarǵa jekemenshikke aýyl sharýashylyǵy jerlerin berý. Bul negizgi máselelerdiń biri. Jeke ózim aýyl sharýashylyǵy jerlerin jekemenshikke berýge qarsymyn. Qarsy bolatyn sebebim, azamattardyń 99 paıyzy aýyl sharýashylyǵy jerin ıelenbegen. Kezinde jer bólingende basy-qasynda bolmaǵan, oǵan qyzyqpaǵan. Sol azamattardyń 99 paıyzy jer máselesine aralasýy tıis», - dedi komıssııanyń birinshi otyrysynda Murat Ábenov.
Sonymen qatar ol jalǵa jer berý naryǵyn damytý qajettigin atap ótti.
«Kóp elde jerdi jalǵa berý naryǵy bar. Jyldan-jylǵa baǵasyn belgilep otyrady jáne azamattar jalǵa berý arqyly tabys taýyp otyr. Menińshe bul kóp memlekette qoldanystaǵy tıimdi júıe. Bizge de sony paıdalanýǵa bolady», - dedi ol.
Osylaı deı kele, Jer reformasy jónindegi komıssııanyń múshesi óziniń 5 usynysyn aıtty.
1. Aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerdi jeke menshikke berýge qarsymyn
Negizdeme: Bul jer komıssııasy jumysynyń eń mańyzdy máselesi! Biz ózimiz, balalarymyz ben nemerelerimiz, bolashaq urpaqtarymyz óz Qazaq elimizdiń jerin paıdalanýǵa quqyǵymyz bola ma? Oǵan kazir osy Komıssııa jaýap berý kerek! Ále kesh emes durys sheshim jasaýǵa! Aýyl sharýashylyǵy jerleriniń tek 0,6% - y ǵana jeke menshikke berilgenin kópshilik bile bermeıdi. Qazirgi ýaqytta barlyq aýyl sharýashylyǵy alqaptarynyń 99% - dan astamy áli de memlekettik menshikte. Negizgi turymdy suraq - qazirgi talqylanyp bastaǵan Zańdar men qazirgi bılik organdary ony tolyǵymen jeke menshikke bere me? Bizdiń kelesi urpaqtarymyz bizge ata-babalarymyz qaldyrǵan jerdi paıdalanǵany úshin basqalardan ruqsat suraýǵa týra kelmeıdi me? Mıllıondaǵan gektar jeke jeri bolatyn «latıfýndıster» paıda bola ma? Olardyń muragerleri, jer telimderdi alýǵa múmkindiginen aıyrylǵan qazaqstandyqtardyń urpaqtaryna jalǵa bereip, sol kóldeneń tabyspen eńbek jasamaı aq «rante» bola ma? Dál qazir bizdiń emes , bolashaq urpaqtyń jerge quqyǵy sheshilýde. Sol sebepten men jerdi jekege berúdi , onyn ishinde Qazaqstan azamattaryna da múldem qarsymyn. Jer barlyǵynyń teń ıeliginde , halyqtyń menshiginde bolý kerek.
2. Jer máselelerin sheshken kezde jeri bar jáne onda jumys isteıtinderdiń ǵana emes, barlyq azamattardyń pikirin eskerý qajet
Negizdeme: Aýyl sharýashylyǵy jerlerin jeke menshikke jalǵa berý jáne satý Táýelsizdik alǵannan keıin bastaldy. Memlekettiliktiń qalyptasýynyń alǵashqy jyldary, ekonomıkalyq turaqsyzdyq, el ekonomıkasyn qaıta qurý aıasynda kóptegen azamattar turǵylyqty jerin, qyzmet aıasyn ózgertýge, úılerin satýǵa, jerdi ıgerýge jaǵdaıy bolmaı, paılarynan bas tartýǵa , tegin berip ketýge májbúr boldy. QR azamattarynyń kópshiligi aýyl sharýashylyǵy qurylymdaryn jekeshelendirýge qatyspady -a ýyldyq jerlerde turyp, áleýmettik, bilim, mádenıet, densaýlyq salalarynda qyzmet istedi nemese jumyssyz boldy. Sondyqtan Qazaqstan azamattarynyń 99% - dan astamynyń menshiginde de, jalǵa alynǵan da aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerler joq. Barlyǵy 19 mln halyqtyń 100 myńǵa jýyǵy menshiginde nemese 49 jylǵa jalǵa alynǵan jer telimderi bar. ıAǵnı Qazaqstanda turatyndardyń tek 0,5% - y ǵana aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jer telimderine ıe. Halyqtyń 1 paıyzynan azy búkil jerdiń taǵdyryn basqa 99% atynan sheshpeýi kerek. Sol sebepten «jer máselesin , jermen aınalysatyndar , mamandar sheshý kerek» - degen pikirmen kelispeımin. Múmkin biz qazir jerdin mamany emes shyǵarmyz, biraq bizdiń nemere shóberelerimiz jermen aınalasýy múmkin. Barlyǵymyz birge sheshýimiz kerek.
3. Aýyl sharýashylyǵy jerlerdi tek jalǵa berýdi usynamyn. ony tek memleket atynan tikeleı jalǵa alatynǵa berý kerek
Negizdeme: jerge jeke menshik quqyǵyn talap etetinderdiń aıtatyn ýáji - jerdi tek kommertsııalyq aınalymǵa engizý arqyly naryqtyq quny paıda bolady, jáne ınvestorlar úshin paıda tabý múmkinshiligi ósedi dep óz oıyn dáleldep júr. Biraq ol jalǵyz ǵana naryqtyq qural emes. Mysaly eger biz zańmen Qazaqstanda jerdi belgili qzaqtaý merzimge jalǵa berý naryǵyn quratyn bolsaq, onda jeke menshikke satpaı, jer qatynastary salasynda naryqtyq qatynastar qurýǵa jetkilikti qural. Bul jaǵdaıda jalǵa berý jer ýchaskeleriniń túrine baılanysty ártúrli merzimderdi , ártúrli baǵalar men sharttardy qamtýy kerek. Sharttardy oryndaý kezinde aldyn-ala synaq kezeńinen bastap , ary qaraı sozýǵa bolady. Eń uzaq merzimi 49 jylǵa deıin.
Biraq memlekettik organdar buny ashyq , járııa túrinde, ádil ótkizý júıesin ortnatý kerek.
4. Jerdi memleketten jalǵa alýshynyń ary qaraı basqalarǵa sýbarendaǵa berýine tyıym salý kerekNegizdeme: jerdi jalǵa berýdiń negizgi maqsaty ony bosqa jatqyzbaı óńdeýge jáne tıimdi paıdalanýǵa yntalandyrý bolýy kerek. Jerge salynatyn salyqtar sapaly ónim alýǵa, jańa tehnologııalar engizýge jáne jumys oryndaryn ashýǵa ıtermeleýi tıis. Eger Jalǵa alýshy jerdi tıimdi paıdalana almasa, ony memleketke qaıtarýǵa mindetti. Ony ári qaraı kelesi paıdalanýshyǵa jalǵa berý tek memlekettiń quzyrynda, barlyq jaǵdaılarda birdeı bolýy kerek. Tıimsiz jalǵa alýshy ony óz qalaýy boıynsha qosalqy jalǵa - sýbarendaǵa berýge quqyly bolmaýy kerek. Bul shekteýdi eńgizsek Qazaqstanda «latıfýndıster – rante» paıda bolýyna jol bermeıdi. Bolmasa olar úlken jer ýchaskelerin ıemdenip, memleket pen jerdi paıdalanýshy arasyndaǵy deldal retinde sýbarendaǵa berip, dym áreket jasamaı paıda tabatyn bolady. Bul ekonomıka úshin tıimdi emes , óıtkeni ónimniń baǵasy deldal-jalǵa alýshynyń qosymsha paıdasy esebi qosylady. Jerdi paıdanalǵysy kelgen azamattar oǵan qoly jetpeıdi. Sybaılastyq jemqorlyqqa dol ashylady. Jerdi kóptep bir qoǵa berip , qalǵan azamattardy sol jeke adamǵa táýeldi qylady. Oǵan jol bermeý kerek.
5. Ákimdikter jer kodeksi talaptarynyń oryndalýyn baqylamaýy tıis. Bul fýnktsııa tsıfrlandyrý jáne avtomattandyrý negizinde prezıdentke tikeleı baǵynatyn ortalyq organdarda ǵana bolýy kerek
Negizdeme: Jer resýrstaryn basqarý-Jer resýrstaryn esepke alý, bólý jáne baqylaý máseleleri Sybaılas jemqorlyq kóp taraǵan salalarynyń biri. Birinshi Jer komıssııasynan ótken 5 jyl ishinde biz qandaı ýchaskelerge qandaı adam ıelik etetinin, jerdiń qandaı kúıde ekenin, ony qalaı tıimdi paıdalanatynyn, bul ýchaskeler nasharlaǵanyn anyqtaı aldyq pa? JOQ! Qoldanystaǵy zańnama boıynsha bul aqparat jergilikti organdardyń saıttarynda bolýy kerek. Ol da joq. Nelikten? Jergilikti deńgeıde mılıondaǵan gektarǵa deıin jeri bar, bıýdjetten júzdegen mıllıon sýbsıdııa alatyn bılikke jaqyn qarjylyq óndiris toptary bar. Ákimdikter olarǵa jerdi ózderi beredi, sýbsıdııalar boıynsha ózderi sheshedi, ózderi baqylaıdy. Sondyqtan , ıeleri týraly aqparat qol jetimdi bolýy olarǵa paıdaly emes. Olaı bolǵasyn jerdiń ashyq kosmomonıtorıgine kedergi keltiredi, óıtkeni osy málimetter negizinde qansha jer egilgenin ǵana emes, sonymen qatar topyraqtyń, eginniń jáne jaǵdaıyn kóre alýǵa bolady. Bul salyq jınaýǵa jáne ónim baǵasyn boljaýǵa kómektesedi. Sol sebepterden oǵan jergilikti ákimderdiń qasyndaǵy sabaılastyq toptar qarsylyq jasaıdy. Eń tıimdisi jerdi baqylaý jónindegi fýnktsııalardy ortalyq organǵa berip, ony eń Áleýmettik jáne ekonomıkalyq mańyzdyǵvn eskerip tikeleı QR Prezıdentine baǵyndyrý kerek.
