Qazaqstan 2020 jyly koronadaǵdaryspen qalaı kúresti – belgili saıasattanýshy arnaıy zertteýin jarııa etti
Bilim berý salasy
Andreı Chebotarevtyń zertteýine sáıkes, 2020 jyly iske asyrylǵan nemese 2021 jylǵa josparlanǵan áleýmettik sıpattaǵy sharalar pandemııa jaǵdaıynda qazaqstandyq qoǵamnyń túrli sanattary men toptaryn qoldaýdy, sondaı-aq jaǵdaıdy jaqsartýdy jáne ony tıisti salalarda qamtamasyz etetin tetikterge baǵdarlaýdy biriktiredi. Olar Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń ekinshi jáne úshinshi otyrystarynda jáne Memleket basshysynyń Joldaýynda basa aıtylǵan.
Saıasattanýshy atap ótken QR Úkimetiniń bilim berý salasyndaǵy sheshimderiniń ishinde kelesi sharalar bar:
• Pedagog mamandyǵyn tańdaǵan úmitkerlerge qoıylatyn talaptardy arttyrý maqsatynda olardyń osy mamandyqqa beıimdiligin anyqtaý úshin belgili bir pedagogıkalyq jaǵdaılardy sheshý jónindegi arnaıy emtıhan tapsyrýdy engizý. Bul atalǵan adamdardyń balalarmen qarym-qatynas jasaı bilýin, gýmanızm, shydamdylyq, ádildik, onyń ishinde erekshe bilim alý qajettilikteri bar balalarǵa beıjaı qaramaý deńgeıin anyqtaýǵa múmkindik beredi;
• 2020 jyldyń 1 qyrkúıeginen bastap bolashaq pedagogter úshin shákirtaqy mólsheri 26 myń teńgeden 42 myń teńgege deıin, al doktoranttar úshin 102 498 teńgeden 150 myń teńgege deıin artty;
• JOO oqytýshylarynyń jalaqysyn arttyrý maqsatynda joǵary jáne joǵary oqý ornynan keıingi bilim granttarynyń quny artty;
• QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń oqýlyqtardy tsıfrlyq oqý basylymdaryna kezeń-kezeńimen kóshirý josparynyń jobasy ázirlendi;
• QR BǴM 24.07.2012 jylǵy №344 «Oqýlyqtardy, oqý-ádistemelik keshender men oqý-ádistemelik quraldardy daıyndaý, saraptaý, aprobatsııalaý jáne monıtorıng júrgizý, basyp shyǵarý jónindegi jumysty uıymdastyrý qaǵıdalaryn bekitý týraly» buıryǵyna ǵylymı jáne pedagogıkalyq saraptama men aprobatsııany júrgizý sapasyna qoıylatyn talaptardy kúsheıtý bóliginde ózgerister engizildi;
• Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý uıymdarynda akademııalyq derbestikti, sonyń ishinde bilim berý baǵdarlamalaryn jasaý jáne kredıttik tehnologııany engizý boıynsha másele pysyqtaldy;
• Tolyqqandy oqý protsesine qajetti barlyq fýnktsııalar jıyntyǵy qarastyrylǵan biryńǵaı ıntegratsııalanǵan bilim berý onlaın-platformasy qamtamasyz etildi;
• 2021 jylǵy qańtardan bastap kelesi úsh jyl ishinde osy maqsattarǵa qosymsha 1,2 trln teńge bóle otyryp, pedagog qyzmetkerlerdiń jalaqysy 25%-ǵa artty;
• Turǵylyqty jerine jáne oqytý tiline qaramastan, sapaly bilim alý úshin balalarǵa teń múmkindikter jasaý boıynsha júıeli sharalar ázirlendi;
• Bilim berý salasyndaǵy qala men aýyl arasyndaǵy alshaqtyqty joıý úshin jalpy bilim beretin mektepterdi qoldaý sharalary ázirlendi;
• Azamattardyń saýattylyq deńgeıin, olardyń tsıfrlyq quzyrettiligin arttyrýǵa, beıresmı bilim berýdiń balama nusqalaryn belsendi engizýge, derbes oqytý nátıjelerin moıyndaýǵa, kásibı daǵdylaryn sertıfıkattaýǵa jáne t. b. baǵyttalǵan ómir boıy oqytý (úzdiksiz bilim berý) tujyrymdamasy ázirlendi;
• Barlyq oblysta, respýblıkalyq mańyzy bar qalalarda jáne elordada, iri aýdan ortalyqtarynda sport sektsııalaryn ashý jáne balalar úıirmeleriniń jumysy qaıta bastaldy;
• Ǵylymı qyzmeti boıynsha óńirlik ýnıversıtetterge iri bıznes tarapynan «qamqorlyqty» qabyldaý máselesi pysyqtaldy;
• Álemniń jetekshi ǵylymı ortalyqtarynda taǵylymdamadan ótý úshin ǵalymdarǵa 500 grant bólý, sondaı-aq «Jas ǵalym» jobasy boıynsha jas ǵalymdar úshin 1000 grant usynyldy.
«Dıplomatııalyq tetikter sheteldik joǵary oqý oryndarynda oqyp jatqan qazaqstandyqtarǵa kómek kórsetý úshin de qoldanyldy. Atap aıtqanda, Reseıde bilim alyp júrgen 10 myńnan astam stýdenttiń múddesi úshin Qazaqstannyń osy eldegi elshiligi ǵylym jáne joǵary bilim, aǵartý mınıstrlikteriniń jáne Reseıdiń jetekshi joǵary oqý oryndarynyń basshylyǵymen kelissózder júrgizdi. Sonyń nátıjesinde epıdemııa ahýalyna baılanysty Reseıge barýǵa múmkindigi joq qazaqstandyq stýdentterdiń qashyqtan bilim alýy týraly kelisimderge qol jetkizildi. Sonyń ishinde túlekterdiń dıplomdyq jumystaryn qashyqtan qorǵaý da qarastyrylǵan» , - deıdi saıasattanýshy óz zertteýinde.
Áleýmettik sala qalaı turaqtandyryldy?
Pandemııa jaǵdaıynda azamattar men kommertsııalyq qurylymdardyń eńbek jáne iskerlik belsendiligine májbúrli túrde shekteý qoıylǵan edi. Osyny eskere otyryp, memleket 2020 jyly tıisti jeke jáne zańdy tulǵalarǵa naqty kómek kórsetý arqyly ekonomıka men áleýmettik salany turaqtandyrýǵa baǵyttalǵan birqatar shara qabyldady. Bul jaǵdaıda shekteý sharalarynyń engizilýine baılanysty tabysynan aıyrylǵan azamattarǵa, sondaı-aq ózin-ózi jumyspen qamtyǵandarǵa nemese beıresmı jumys isteıtinderge 1 ETJ (42 500 teńge) mólsherinde aı saıynǵy tólemder berý birinshi kezektegi shara boldy. Tıisti ótinimderdi berý úshin Egov.kz («Elektrondyq úkimet») portaly, sondaı-aq arnaıy qurylǵan «42500.enbek.kz» portaly qoldanyldy. Qarastyrylyp otyrǵan qarjylyq kómekti kórsetý úshin Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan 476 mlrd teńge bólindi. Tólemder 2020 jyldyń sáýir-mamyr jáne shilde aılarynda tótenshe jaǵdaı kezinde jáne odan keıingi shekteý sharalary kezinde berildi. Bul kómekti barlyǵy 4,6 mln adam aldy.
Qarastyrylyp otyrǵan protseske túrli memlekettik emes qurylymdar da óz úlesin qosty. QR Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń bastamasymen pandemııa jaǵdaıynda halyqtyń áleýmettik osal toptaryna qaıyrymdylyq kómek kórsetý úshin qurylǵan «Birgemiz» qoǵamdyq qoryn erekshe atap ótken jón. Qorǵa 2020 jyldyń qazan aıynyń ortasyna qaraı somasy shamamen 34 mlrd teńgeni quraǵan qaıyrymdylyq túrindegi aqshalaı qarajatty otandyq bıznesmender men metsenattar usyndy. Osy qordan 50 myń teńge mólsherinde birjolǵy tólem túrinde qarjylyq kómek 2,2 mln qazaqstandyqqa nemese 650 myńnan astam otbasyǵa berildi. Sondaı-aq 320 myń otbasyǵa azyq-túlik sebetteri men birinshi kezekte qajetti taýarlar, taǵy 100 myńyna — 5 mln medıtsınalyq maska berildi.
TJ rejımi men karantındik shekteý sharalarynyń engizilýine baılanysty turaqty ataýly áleýmettik kómek alýshylarǵa ony taǵaıyndaý ýákiletti memlekettik organdarǵa júginbeı-aq jyl boıy uzartyldy. Atap aıtqanda, 2020 jylǵy IV toqsanda bul shara 130 myń otbasynyń 650 myńnan astam azamatyna qatysty boldy. Sol jyldyń 1 jeltoqsanyndaǵy jaǵdaı boıynsha 168,6 myń otbasydan 858 myńnan astam adamǵa 58,3 mlrd teńge somasynda AÁK tólendi.
Sonymen qatar sol jyldyń jeltoqsan aıynyń ortasyna qaraı 92,4 myń adam jumysynan aıyrylýyna baılanysty Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan áleýmettik tólemder aldy.
Jumyssyzdyq – ózekti problema
Eldegi epıdemıologııalyq ahýaldy turaqtandyrý aıasynda QR Úkimeti 2020 jyldyń sońyna qaraı eldiń ulttyq ekonomıkasynyń turaqtylyǵyn qalpyna keltirip, jekelegen salalarda kórsetkishterdiń ósýine qol jetkizdi. Óńdeý ónerkásibiniń kólemi 3,9%-ǵa ósti. Onyń ishinde farmatsevtıkada 47%-ǵa, mashına jasaýda 16,3%-ǵa, jeńil ónerkásipte 15%-ǵa, azyq-túlik ónimderin óndirýde 4%-ǵa artty. Qurylys jáne aýyl sharýashylyǵy salalarynda ósim kórsetkishteri tıisinshe 11,2% jáne 5,6% qurady.
Sonymen qatar pandemııa jaǵdaıynda elektrondyq saýda úlesiniń (6 p. t.) jáne qolma-qol aqshasyz tólemder kóleminiń (2 ese) óskeni baıqalady.
2020 jyldyń 11 aıynda syrtqy saýda aınalymy $77,7 mlrd qurady, onyń ishinde eksport — $43,4 mlrd, ımport — $34,4 mlrd. Óz kezeginde, bul $9 mlrd deńgeıinde oń saýda teńgerimin qamtamasyz etýge múmkindik berdi.
Saıasattanýshy Andreı Chebotarev sondaı-aq pandemııa kezinde Úkimettiń jumyspen qamtý sharalaryn qabyldaýynyń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Ǵylymı jumysta halyqty jumyspen qamtamasyz etý jáne jumyssyzdyqtyń ósýine jol bermeý maqsatynda Úkimettiń «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy», «Eńbek» jáne t. b. baǵdarlamalardy iske asyrý sheńberinde qajetti sharalardy qabyldaǵany aıtylǵan. Olardyń birinshisi aıasynda qoldaý somasy 2020 jylǵy naýryzda 300 mlrd teńgeden 2020 jylǵy shildede 1 trln teńgege deıin ulǵaıtyldy. Qazan aıynyń sońyndaǵy málimet boıynsha jumyspen qamtýdy qoldaý sharalarymen 1,2 mln adam qamtyldy, onyń ishinde: «Eńbek» — 600 myń, «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy» — 255 myń, basqa memlekettik baǵdarlamalar — 364 myń adam.
Otandyq bıznesti qoldaý
Saıasattanýshy Qazaqstanda pandemııa kezinde otandyq bızneske eleýli qoldaý kórsetilgenin jazady. Naqtyraq aıtqanda, 2020 jyldyń qańtarynan bastap tabys salyǵyn tóleýge jáne mıkro jáne shaǵyn kásipkerlik sýbektilerine qatysty tekserýge úsh jyldyq moratorıı kúshine endi. Pandemııa bastalǵan kezde oǵan qosymsha kelesi sharalar qabyldandy:
● barlyq shaǵyn jáne orta bıznes sýbektileri úshin barlyq salyqtar men áleýmettik tólemderdi tóleýdi 2020 jylǵy 1 maýsymǵa deıin keıinge shegerý;
● saýda (azyq-túlik ónimderin satý men dárihanalardy qospaǵanda), týrızm, dene shynyqtyrý jáne sport, qoǵamdyq tamaqtandyrý, qonaq úı bıznesi, saýda oıyn-saýyq ortalyqtary, kınozaldar, teatrlar men kórmeler sııaqty ekonomıkanyń neǵurlym zardap shekken salalarynda jumys isteıtin ShOB sýbektileri úshin bul merzimdi 2020 jylǵy 1 qazanǵa deıin uzartý;
● jeke kásipkerlerdi jyl sońyna deıin jeke tabys salyǵyn tóleýden bosatý;
● aýyl sharýashylyǵy ónimderin óndirýshilerdi aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerler boıynsha jer salyǵyn jáne AÓK bıologııalyq aktıvteriniń ımportyna QQS tóleýden jyl sońyna deıin bosatý;
● 2020 jylǵy 30 naýryz ben 1 qazan aralyǵyndaǵy kezeńde áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlary úshin QQS mólsherlemesin 12%-dan 8%-ǵa deıin tómendetý. Osy sharalarmen barlyǵy 700 myń kásipker qamtyldy;
● 2020 jylǵy 16 naýryzdan 15 maýsymǵa deıingi kezeńde jalpy somasy 164,8 mlrd teńgege 12 455 kásipkerlik sýbektisine ekinshi deńgeıdegi bankterdiń neıeleri boıynsha tólemderdi keıinge qaldyrý;
● 2020 jylǵy 3 tamyzdan 1 qazanǵa deıingi kezeńde 4694 kásipkerge 1 542 bank nesıesin qaıta qarjylandyrýdy jáne olardy tóleýdi keıinge qaldyrý;
● 2020 jylǵy naýryzda QR Ulttyq bankiniń iske asyrýǵa 600 mlrd teńge bóle otyryp, shaǵyn jáne orta kásipkerlik sýbektilerin jeńildikpen nesıelendirý baǵdarlamasyn qabyldaýy. Bul aqsha keıinnen tıisti kommertsııalyq qurylymdar men jeke kásipkerlerge nesıe berý úshin ekinshi deńgeıli bankterge salyndy. 18 qarashadaǵy jaǵdaı boıynsha bankter 567,4 mlrd teńge somasyna 2 311 ótinish qabyldady, 1 370 ShOB sýbektisine 455,3 mlrd teńge somasyna qaryz berildi. Osy aıda atalǵan baǵdarlamanyń qoldanylý merzimi 2021 jylǵy 31 jeltoqsanǵa deıin uzartyldy. Sonymen qatar oǵan qosymsha 200 mlrd teńge bóle otyryp, tótenshe jaǵdaı saldarynan zardap shekken agroónerkásip keshenindegi iri kásipkerlik sýbektileri men kásipkerler de taratyldy;
● 2020 jylǵy 16 naýryzdan bastap 12 aı ishinde ekonomıkanyń zardap shekken sektorlarynda ShOB-tyń barlyq qoldanystaǵy nesıeleri boıynsha jyldyǵy 6%-ǵa deıingi paıyzdyq mólsherlemelerdi memlekettik sýbsıdııalaýdy qamtamasyz etý, 2020 jyldyń sońyna deıin memlekettik organdar men kvazımemlekettik sektorǵa tıesili jyljymaıtyn múlik obektileri boıynsha ShOB sýbektileri úshin jaldaý aqysyn esepteýdi toqtata turý.
