Qazaqsha jasandy ıntellektige suranys zor — qyzylordalyq jas ónertapqysh
QYZYLORDA. KAZINFORM — Qyzylordalyq jas ónertapqysh Asyljan Abdýllaev jasandy ıntellektini qazaq tilinde sóıletti. Onyń atalǵan jobasy kópshilik arasynda joǵary baǵasyn alyp otyr. Osyndaı mańyzdy baǵdarlamalardy oıdaǵydaı júzege asyryp júrgen Asyljan Abdýllaevty áńgimege tartqan edik.
— Aldymen óziń jaıly aıta ketseń. Qaı jerde dúnıege keldiń? Bul sala seni qandaı ereksheligimen qyzyqtyrady?
— Qyzylorda oblysy Syrdarııa aýdanynda dúnıege keldim. Bala kezimnen ІT salasyna erekshe qyzyǵamyn. Qazir álemde jańashyl jobalar júzege asyp jatyr. Qanshama tehnologııa ómirimizge endi. Kezinde adamzat balasynyń qııalyna kelmeıtin túrli dúnıe qazir bizdi esh tańǵaldyra qoımaıdy. Sondyqtan qazir jastar arasynda atalǵan salaǵa erekshe qyzyǵýshylyq basym. Mundaı ónertapqysh jastar elimizdiń barlyq óńirinde kezdesedi. Olardyń qatarynda qyzylordalyq azamattar da bar. Aldaǵy ýaqytta talaı jańashyl ister júzege asady degen oıdamyn. Qazir 16 jastamyn, jasandy ıntellektini qazaq tilinde sóıletken jobam bilikti mamandar tarapynan joǵary baǵa alǵany qýantady.
— Búginde jasandy ıntellekt óte qarqyndy damyp jatyr. Sen ony qazaqsha sóıletý maqsatynda jobany júzege asyrdyń. Bul ıdeıa qaıdan keldi?
— Jasandy ıntellekt sózin alǵash ret 1956 jyly Dartmýt ýnıversıtetinde ótken konferentsııada Djon Makkartı qoldanǵan. Makkartıdiń aıtýynsha, jasandy ıntellektini zertteýshiler naqty problemany sheshý úshin adamdarda baıqalmaıtyn ıntellektini zertteýine bolady. Óziniń anyqtamasyn túsindirý barysynda ol «Ázirshe biz bútindeı qandaı esepteýish protsedýralardy ıntellektýaldy dep aıta alatynymyzdy bilmeımiz. Sol sebepti ıntellekt sózin álemde maqsatqa jetý úshin qoldanylatyn ádisterdiń esepteýish bóligi dep qana túsinip júrmiz» degen edi. Shyndyǵynda, jasandy ıntellekt Djon Makkartıge deıin de qoldanylǵan. Tek oǵan dál osy ataý berilmegen bolatyn.
Qazirge deıin bul baǵytta aǵylshyn jáne orys tilinde jasalǵan jasandy ıntellekt bazasy óte kóp ekenin aıta ketelik. Ókinishtisi, qazaqshasyn tabý qıyn. Sondyqtan nege osy jobany jasamasqa degen oıǵa keldim. Sol baǵytta talaptanyp kórdim. Men osy kezge deıin ІT baǵyttaǵy birneshe baıqaýǵa qatysyp, tájirıbe jınadym. Ózim qatarly jigitterdiń jobasynan artyqshylyǵy men kemshiligin qaraı otyryp, osy ıdeıany ári qaraı damytqym keldi. Osylaısha QazaqGPT-diń alǵashqy prototıpi paıda boldy.
— ІT salasy arqyly ómirdi jeńildetýge bolady degen pikir bar. Bul jobanyń paıdasy qandaı?
— Bul joba árkimge ártúrli paıda ákeledi. Ony qoldana bilý qajet. Artyqshylyǵy, amerıkalyq prototıpterge qaraǵanda 50 mıllıardqa aýqymdy. Qazirdiń ózinde 2000-nan astam adam atalǵan botymdy Telegram arqyly paıdalanyp kórdi.
Joba sýret salyp, sóıleı de alady. Eger qalasańyz ǵylymı joba jasap beredi. ıAǵnı, adamdardyń ómirin jeńildetip, olardy odan ári fýnktsıonaldy etedi. Oqýshylar da, stýdentter de ózine kerek aqparatty qazaq tilinde ala alady. Árıne, qazir ony damytyp jatyrmyn. Tutastaı barlyq sala bar dep aıta almaımyn. Ázirge bot retinde jumys istep tur. Aldaǵy eki aı ishinde onyń baǵdarlamasyn (mobıldi qosymshasyn) jasap shyǵarý oıda bar.
— Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbektiń qabyldaýynda bolǵan ekensiń. Mınıstr joba jaıly qandaı pikir aıtty?
— Negizi jobamdy Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek, tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Baǵdat Mýsın kórip shyqty. Jobany stýdent emes, mektep oqýshysy jasaǵanyna qatty tańǵaldy jáne jyly sózder aıtty. Men úshin bul úlken motıvatsııa boldy.
— Estýimizshe, seniń QazaqGPT amerıkalyq sarapshylardyń oń baǵasyn alǵan kórinedi. Bul múmkindikke qalaı qolyń jetti?
— Iá, Enactus halyqaralyq uıymynyń arqasynda Rendall Brýıns atty amerıkalyq fılosofııa ǵylymdarynyń doktory ári osy uıymnyń strategııalyq keńesshisimen kezdestim. Bul kezdesýden óte keremet áser aldym. Ol bolashaqta AQSh-qa kelýge usynys aıtty. Jobamdy qýana qabyldap, joǵary baǵasyn berdi. Jaqynda jasandy ıntellekt boıynsha AQSh-ta ótetin baıqaýǵa ótinim qaldyrǵan edim. Іrikteýden ótip, jartylaı fınalǵa joldama aldym.
— Aýyl balasy ekensiń, seniń ІT salaǵa qyzyǵýshylyǵyńdy arttyrýǵa kim yqpal etti?
— Iá, ІT salasynda shekara joq. Aýylda otyryp ta, óziń qalaǵan jobany iske asyra alasyń. Árıne, kóp baıqaýǵa qatysý meni shyńdady. Bul salada ustaz retinde aqylyn aıtyp, aǵamdaı bolyp ketken Nurlan Qulmyrzaev, Sábıt Ibadýlla, Temirlan Ábjanov syndy azamattarǵa raqmet aıtamyn. Olardan áli de úırenerim kóp.
— ІT baǵyt boıynsha keleshekte qandaı ıdeıalardy iske asyrǵyń keledi?
— Qazirgi tańda 6 jobany aıaqtadym. Endigi jobam ekologııa baǵytynda bolmaq. Sol jobany júzege asyryp júrgen komanda músheleri ol boıynsha Frantsııa astanasy Parıj qalasynda ótken baıqaýdan altyn medal alyp keldi. Osy jobamen aldaǵy ýaqytta biraz josparymyz bar. Qazirgi tańda 3 ýnıversıtet grantyn usynyp otyr. Elime paıdaly qyzmet etetindeı sapaly bilim alǵym keledi.
— Suhbatyńa raqmet!
