«Qazaqfılm» basshysy: Kórermender qazaq kınosyn kórgisi keledi
- Qurmetti Baqyt Ǵafýuly, bul «Qazaqfılm» kınostýdııasyna basshy bolyp kelgeli sizdiń baspasózga bergen alǵashqy suhbatyńyz ba?
- Iá, keıbir BAQ ókilderi meniń «únsizdigimdi» aıtyp jatty, biraq onyń obektıvti sebepteri bar.
Aldymen, kıno óndirisiniń qazirgi úrdisin egjeı-tegjeıli túsinip baryp, sodan keıin keleshek josparymmen bólisýdi jón sanadym. Árıne, ýaqyt qajet boldy, respýblıka kınoındýstrııasynyń kósh basynda turǵannan keıin «Qazaqfılm» jumysy óte aýqymdy. Ereksheligimiz jaıly aıtyp bastaryńyzdy qatyrǵym kelmeıdi, negizinen bul kóp beıindi óndiris - ózine tán shyǵarmashylyq jáne tehnologııalyq úrdisteri bar kınofabrıka dese bolady.
Sońǵy jyldary kınostýdııa Memleket basshysynyń qamqorlyǵynyń arqasynda aıaǵynan tik tura bastady, barsha jurt «Qazaqfılmniń» órkendeı bastaǵanyn baıqady. Qajetti apparatýra satyp alynyp, ǵımarattarǵa jóndeý júrgizildi, kıno jobalardy qarjylandyrý ulǵaıdy, bul otandyq kınonyń halyqaralyq arenada qaıta alǵa jyljýyna múmkindik berdi, kıno festıvaldarda júldeli oryndar ıelene bastady. Ózderińiz bilesizder, joǵary sapaly zamanaýı apparatýra, túsirilim, montajdaý alańdarymen jabdyqtalǵan qajetti ǵımarat bolmasa sapaly fılm túsirý múmkin emes.
- Esińizde bolar, bıylǵy mamyr aıynyń basynda ótken Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Memleket basshysy «Qazaqfılm» bıýdjetin paıdalaný tıimdiligine qatysty syn aıtty. Ony joıý úshin qandaı sharalar qabyldanýda?
- Memleket basshysynyń oryndy synyn eskerip, kınostýdııa qyzmetinde biz qurylym men shtattyq kesteni qaıta qarastyryp jatyrmyz. Bizge kınostýdııaǵa jan júregimen berilgen, onyń taǵdyryna alańdaıtyn shyǵarmashyl, kásibı mamandar qajet.
Árıne, bizdiń bıýdjet el ishindegi jaǵdaılarǵa, álemde oryn alyp jatqan oqıǵalarǵa baılanysty túzetilip jatyr. 2015 jylǵy bıýdjettiń sekvestrlengeni belgili. Daǵdarys kezeńinde kınoǵa qaraı qadam jasaý ońaı emes. Biraq, Memleket basshysy aıtqandaı, biz búgin daǵdarystan keıin qalaı ómir súretinimizdi oılaýymyz qajet. Osy qıyndyqtarǵa qaramastan, memleket kıno salasyna qoldaý kórsetýde. Biz muny daǵdarystan keıingi keleshegimizge ınvestıtsııa retinde qabyldaımyz.
Josparlarymyzǵa keler bolsaq, bul jańa jobalar: «Qazaq eli» (rejısser - Rústem Ábdirashev) tarıhı kóp serııaly televızııalyq kórkem fılmi, «Anaǵa aparar jol» (rejısser - Aqan Sataev) fılmi. Jýyrda Astana men Almatyda Satybaldy Narymbetovtiń «Amanat» jáne Doshan Joljaqsynovtyń «Qunanbaı» tarıhı kınolentalarynyń premerasy ótti. Olar kúzde keńinen prokatqa shyǵady. Jyl sońyna deıin ekranǵa taǵy úsh-tórt premera usynamyz. Qalǵany kelesi jylǵa qalady. Qarqyndy ustap turýǵa tyrysyp jatyrmyz.
- Sizdiń pikirińizshe, qazaq kınosynyń damýyna ne kedergi?
- Kórermen qazaq kınosyn kórgisi keledi. Bizdiń kınostýdııamyzdaǵy eń úzdik fılmderdiń kórermen kóńilinen shyǵýynyń basty sebebi osy. Kórermen otandyq ónimdi kórý úshin bizdiń rejısserlerimizge keshirimmen qaraıdy, olardyń jumystaryndaǵy «usaq dúnıelerdi» eskermeı, baǵalaýǵa tyrysady. Bul ókinishke oraı, olardyń kartınalarynyń tolyqqandy kórkem týyndyǵa aınalýyna kedergi bolýda.
Qazaqstandyq kınony joǵary kórkem týyndy jasaýdan buryn, kóbine avtorlyq kózqaras izdeýge baǵyttalǵan «festıvaldyq» dep sanaıdy. Biz árıne kóp janrly kınony jaqtaımyz, alaıda memlekettiń qarajaty qoǵamǵa qyzmet etýi kerek. Bizdiń fılmderimiz qazaqstandyq aýdıtorııa múddelerine, diline, qundylyqtaryna negizdelýi tıis. Bul týraly mınıstr kınematografııa boıynsha kórkemdik keńestiń birinshi otyrysynda aıtqan bolatyn. Árıne, mınıstr durys aıtady. Meniń oıymsha, bul problemanyń negizi tolyqqandy qazaqstandyq kınosynshylardyń joqtyǵynda. Zamanaýı kınoǵa baǵyt-baǵdar bolatyn qundylyqtar múldem joq. Bul problema bizdiń kınematografqa ǵana emes, bizdiń damýymyzǵa kóp áser etetin reseılik kınoǵa da tán. Abyroı bolǵanda, ádebıettegi detektıvter, erotıkalyq romandar dáýirin eńserdik, alaıda bul «kommertsııalyq» ónimdi reseılik arnalar kórsetýdi jalǵastyrýda, ony Reseıge qaraǵanda, Qazaqstan kóbirek kóretini de shyndyq.
«Qyz Jibek» fılmi ekranǵa shyqqan ýaqyttan beri ulttyq sana-sezimdi tolyqqandy jetkizetin týyndy shyǵa qoıǵan joq. Kınematografta óziniń ulttyq beınesin izdeý - turaqty úrdis. Kúrdeliligi - kópshiliktiń qoldaýymen utyp ketetin arbaýdyń yqpalyna jıi túsetindiginde. Jańadan túsirilgen fılmderge qatysty kórermender arasynda keraǵar pikir qalyptasyp jatady, bul qalypty jaǵdaı. Kezinde «Qyz Jibekti» kıno jumysy emes, «opera» retinde qabyldaǵanyn da kópshilik qazir bile bermeıdi. Mamandar tıisti baǵasyn áli bermegen barlyq jańa týyndylar synǵa túsip jatady. Osy kezde myqty kıno synshysy asa qajet. Eger synshy bolmasa, pikirler «unaıdy, unamaıdy» degen deńgeıge túsip ketedi. Bizde operatorlyq jumys nemese montaj sheberliginiń deńgeıi boıynsha ǵana emes, tabıǵı darynymen, óziniń energetıkasymen qýat beretin, sezim, oı dramatýrgııasymen, eń kókteıtesti máselelerge talmaı jaýap izdeıtin rýhanı qanyq keńistik deńgeıi boıynsha fılmderdi talqylaýda kásibı kıno synshylary joqtyń qasy. Bul týraly aıtý yńǵaısyz bolsa da shyndyq osy...
- Іri otandyq kınostýdııa aldynda qandaı jańa mindetter tur?
- Kınostýdııanyń jańa basshysy retinde 2015 jylǵa arnalǵan taqyryptyq jospardy iske asyrý jumystaryn jalǵastyrmaqpyn. Keleshek jobalardyń tujyrymdamalaryn, stsenarıılerin, rejısserlik eksplıkatsııalardy, dramatýrgııalyq qadamdardy ıgerý, aldyńǵy jumystardy qarap shyǵý da biraz ýaqytty alýda. Bul kıno ónerinde ózin kórsete bilgen avtorlardyń shyǵarmashylyq áleýetin anyqtaý úshin asa qajet.
Jobalardyń josparly qarjylandyrylýy maǵan da, kórkemdik keńestegi áriptesterime de álsiz stsenarıılerden bas tartýǵa múmkindik bermeıdi. Olardy pysyqtap, qajetti deńgeıine deıin jetkizemiz nemese avtorlardyń ózderi jobalaryn laıyqty deńgeıge jetkizip ózgertkenge deıin ustap turamyz.
Derekti kıno máselesin de retke keltirýmiz qajet. Munda jaǵdaıdy jańa avtorlardy (stsenarıst, rejısser) tartý arqyly túzetýge tyrysyp jatyrmyz. Bul úshin saraptamalyq komıssııa quryldy, oǵan sol sala mamandary, belgili kınorejısserlar tartyldy. Olar usynylǵan jumystardyń artyqshylyǵy men kemshiligine obektıvti baǵa beredi.
Qymbatqa túsetin anımatsııa da qarjydan qaǵylyp otyr. Oǵan oıyn, derekti kınolardan qalǵan qarajat sýbsıdııalanady. Al shyǵyndardy eseptesek, aqsha artylatyn túri joq. Osydan keıin bizde tolyqqandy anımatsııa qaıdan bolady. Búginde «Muzbalaq» jobasynan tolyq metrajdy mýltfılm túsirý (Reseıde bul kiris túsirýde) josparlanýda. Ázirlengen 25-mınýttyq materıal qundy týyndyǵa berik baza bolady. «Kogda ojıvaıýt legendy» serıalyn sapaly deńgeıde jalǵastyrý qolǵa alynýda.
Kınoprokat problemasy, kıno týraly zańnyń joqtyǵy kún tártibinen túsken emes. Halyqaralyq kınonaryqqa shyǵý úshin kórshi Reseı, Qytaı kınostýdııalarymen birlesken jobalardy iske qosý perspektıvaly bolar edi. Bizde bul jaǵynan atqarylǵan jumys az. Alaıda bul isti tezdetip qolǵa alsaq, quba-qup bolar edi.
- Mereıtoılyq jyldyń basty jobasy - Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵy jaıly aıtyp berseńiz?
- Búginde Prezıdent ıdeıasyna negizdelgen Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna arnalǵan jobaǵa basa nazar aýdarylýda. Memleket basshysy jańa urpaqqa qazaq memlekettiliginiń tarıhı qalyptasý jolyn joǵary sapada usyný qajet dep sanaıdy. «Qazaq eli» 10 serııaly mega-jobasy el tarıhyn zerdeleýdiń kórkem quraly ǵana bolyp qoımaı, jastardyń Uly dalaǵa degen qyzyǵýshylyǵyn oıatýy tıis. Bastysy - ár azamatqa óz eliniń taǵdyryna beı-jaı qaramaı, álemde eline degen oń kózqarastyń qalyptasýy úshin oǵan óziniń jeke jaýapkershiligin sezindirý.
Ózderińiz kórip otyrǵandaı, kınostýdııa ındýstrııasynyń strategııasy - jańa jobalardy ómirge ákelý, fılm óndirisine jańa kúsh tartý. 2016 jylǵa arnalǵan fılmder ónidirisiniń taqyryptyq josparyn «Qazaqfılmniń» jańa tujyrymdamasyna sáıkestendirip jasaımyz, sonda bizdiń ónim basty ólshem - ýaqyt pen kórermen talabyna jaýap beretin bolady.
- Áńgimeńizge rahmet !
