Qazaq sportshylarynan London olımpıadasynda tolaǵaı jeńister kútemiz
Tórt jyl boıy shúmektep tókken terdiń óteýin qaıtaratyn, erdiń erligi men eldiń áleýetin kórsetetin bul baıraqty básekede oza shaýyp báıge alý qaı sportshynyń da armany. Bul arman Qazaq eli atynan synǵa túsetin sportshylarymyzdyń da kókeıine úmit otyn oıatyp, alǵa jeteleıdi. Osy kúnge deıin Qazaqstannyń ulttyq quramasy sporttyń 16 túrinen 71 lıtsenzııany enshilep otyr. Shildeniń 9-yna deıin sozylatyn lıtsenzııalyq kezeńde taǵy da 40-tan astam lıtsenzııany jeńip alý maqsaty da bar. Osy oraıda QazAqparat óz oqyrmandaryna «Qazaqtyń úkilegen úmitteri» aıdarynda London olımpıadasyna qatysyp, Qazaq eliniń namysyn qorǵaıtyn sportshylar týraly málimetter toptamasyn usynýdy bastaıdy.
Sonymen HHH jazǵy Olımpıada oıyndaryn ótkizetin London buǵan deıin de ǵalamdyq aýqymdaǵy bul sporttyq sharany 1908 jáne 1948 jyldary tabysty atqarǵan bolatyn. Jalpy jazǵy oıyndardy ótkizýge Gavana, Ystambul, Leıptsıg, London, Madrıd, Máskeý, Nıý-Iork, Parıj, Rıo-de Janeıro jáne London qalalary úmitker bolǵan edi. Degenmen, 2005 jyldyń 6 shildede ótken Halyqaralyq olımpıada komıtetiniń alqaly jıynynda London HHH jazǵy Olımpıada oıyndarynyń astanasy atandy. Al 2010 jyldyń 19 mamyrynda oıyndardyń resmı boıtumary tanystyryldy. Venlok pen Mandevıl degen ataýǵa ıe bolǵan boıtumarlarda bir ǵana kóz bar. Jempazdarǵa beriletin medaldar da belgili. Bir medaldiń dıametri shamamen 85 mm, al qalyńdyǵy 7 mm-di quraıdy. Nagradanyń salmaǵy 375-400 gramm. Bul jazǵy oıyndar tarıhyndaǵy eń iri medal. Olımpıadaǵa shamamen 2100 medal shyǵarylady. 3 túrli sanattaǵy medaldardyń negizgi betinde sáýle men oıynnyń logotıpi bar. Al qarsy betinde jeńis qudaıy Nıka men Temza ózeni beınelengen.
Olıpıada baǵdarlamasyndaǵy ózgerister
2005 jylǵy 8 shildede Halyqaralyq olımpıada komıteti bul jazǵy oıyndardyń baǵdarlamasynan beısbol men softboldy alyp tastaýǵa sheshim shyǵardy. Al olardyń ornyna golf, karate, regbı-7, rolıkti sport jáne skvosh syndy saıys túrlerin engizý usynyldy. Biraq bul usynys qajetti daýysty jınaı almady. Budan bólek bul olımpıada oıyndarynyń baǵdarlamasyna basqa da ózgerister engizildi. Máselen, 2009 jyldyń 13 tamyzynda HOK Atqarý komıteti áıelderdiń boksqa qatysýyna ruqsat berdi. Arýlar 51, 60 jáne 75 keli salmaq sanatynda 12 sportshydan sharshy alańǵa shyǵatyn boldy. Al erler boksynan 1 salmaq sanaty alynyp tastaldy. Sonymen qatar endigi ýaqytta áıelder jazǵy sport túrleriniń barlyǵyna da qatysa alady. Eskek esý jarystarynda da aıtarlyqtaı ózgerister bar. Atap aıtqanda, baıdarka esýden erler arasyndaǵy 500 metrlik jarys qashyqtyǵy 200 metrge qysqartyldy. Al kanoe esýden erler arasyndaǵy 500 metrlik jarys, 200 metrlik qashyqtyqqa baıdarka esýden áıelder jarysyna almastyryldy. 1924 jyldan beri alǵash ret tennıste aralas juptar arasyndaǵy jarys engizildi. Jelkendi sport jarysynda Tornada sanaty alynyp tastalyp, Inglıng sanaty Ellıott sanatyna aýystyryldy. Sondaı-aq gandbolda da aıtarlyqtaı ózgerister oryn aldy. Al qazirgi zamanǵy bessaıys formaty ózgerip, júgirý men myltyq atý bir jarys aıasyna toptastyryldy.
Olımpıada tarıhy
Olımpıada oıyndarynyń shyǵý tarıhyna qatysty ańyz-áńgimeler óte kóp. Degenmen olardyń ishinde Pındardyń Olımpıada oıyndarynyń jeńimpazdaryna arnaǵan óleńinde aıtylatyn ańyzdyń bási basym. Ańyzǵa qaraǵanda, jazǵy oıyndardyń negizin Gerakl Elıda patshasy Avgııdiń mal qorasyn tazalap, óziniń altynshy jeńisine jetkennen keıin qalaǵan. Baılyqqa belshesinen batqan Avgııdiń ásirese maly kóp bolǵan kórinedi. Gerakl Avgııge bir kúnniń ishinde onyń mal qorasyn tazalap berse, malynyń onnan bir bóligin berýge usynys jasaǵan. Bir kúnniń ishinde mundaı aýqymdy jumysty jasaý múmkin emestigine bek senimdi bolǵan Avgıı kelisedi. Al Gerakl mal qorasyn qorshap turǵan bir-birine qarama-qarsy dýaldardy buzyp, Alfeı ózeniniń sýyn buryp ákelip, qoradaǵy búkil mal qıyn aǵyzyp jibergen. Osydan keıin qabyrǵany qaıta qalap shyqqan Geraklge patsha eshteńe bermeı qýyp jiberedi. Ashýmen ásker jıyp, Elıdaǵa shabýyl jasaǵan Gerakl Avgııdi óltiredi. Jeńiske jetken ol áskerin jıyp, patshanyń búkil qazynasyn olımpıada qudaılaryna qurbandyqqa shalady ári Olımpıada oıyndarynyń negizin qalaıdy. Osydan bastap jazǵy olımpıada 4 jylda bir ret ótkizilip keledi.
Qorjynda 71 olımpıada lıtsenzııasy
Jalpy Qazaqstan London olımpıadasynyń 100-den astam lıtsenzııasyn utyp alýǵa úmitti. Qazirgi ýaqytqa deıin onyń 71-i qorjynda. 17 sport túrinen lıtsenzııalyq kezeńniń 9 shildede aıaqtalatyndyǵyn eskersek, Sport jáne dene tárbıesi isi agenttigi mejelep otyrǵan taǵy da 40 lıtsenzııany alýǵa múmkindik bar sııaqty. Al ázirshe, Qazaqstan qorjynynda aýyr atletıkadan 8, baıdarka men kanoede eskek esýden 4, taekvondodan 3, veloshosseden 2, baıdarka men kanoede kedergilerden eskek esip ótýden 1, sporttyq gımnastıkadan 2, kórkem gımnastıkadan 1, nysana kózdeýden 2, stendtik atýdan 1, sý polosynan 13, semserlesýden 2, áıelder kúresinen 3, jeńil atletıkadan 12, bokstan 6, erkin kúresten 6, grek-rım kúresinen 5 lıtsenzııa bar. Sondaı-aq dzıýdodan, júzýden, qazirgi zamanǵy bessaıystan, tennısten, velotrekten, úshsaıystan sportshylarymyz taıaý aralyqta lıtsenzııa utyp alar degen úmitimiz basym.
Qazaqstannyń olımpıada jeńimpazdary
Aıta keterligi, Qazaqstan Respýblıkasy óz aldyna jeke el retinde 1996 jyldan bastap jazǵy Olımpıada oıyndaryna qatysyp keledi. 1996 jyly AQSh-tyń Atlanta qalasynda ótken oıyndarda V.Jırov (boks), A.Parygın (bessaıys), ıÝ.Melnıchenko (grek-rım kúresi) altyn, A.Hrapatyı (aýyr atletıka), Belıaev (nysana kózdeý), B.Jumadilov (boks) kúmis, M.Mamyrov (erkin kúres), B.Nııazymbetov (boks), E.Ybyraıymov (boks), V.Vohmıanın (nysana kózdeý) qola medal alyp, komandalyq esepte 196 eldiń arasynan 24 orynǵa turaqtady. Sondaı-aq 2000 jyly Sıdneıde ótken jazǵy oıyndarynda B.Sattarhanov, E.Ybyraıymov (boks), O.Shıshıgına (jeńil atletıka) altyn, B.Jumadilov, M.Dildábekov (boks), A.Vınokýrov (velosport), I.Baıramýkov (erkin kúres) kúmis medal alyp, komandalyq esepte 199 eldiń ishinen 22-oryn aldy. Al 2004 jyly Grekııada ótken oıyndarda B.Artaev (boks) altyn, G.Lalıev (erkin kúres), G.Tsýrtsýmııa (grek-rım kúresi), G.Golovkın (boks) kúmis, S.Eleýov (boks), M.Manýkıan (grek-rım kúresi), D.Karpov (jeńil atletıka) qola júldeni ıemdendi. Bul jarysta Qazaqstan quramasy 202 memlekettiń arasynan 40-orynǵa taban tiredi. Qazaq sportshylary Qytaı Olımpıadasynda synǵa túsken 39 sport túriniń bári aýyr atletıka, grek-rım kúresi, erkin kúres, dzıýdo, boks, taekvondo sııaqty sanaýly ǵana túrinen 13 medal oljalady. Onyń ekeýi altyn. Altyn medal ziltemirshi Ilıa Ilın men boksshy Baqyt Sársekbaevqa buıyrdy. Irına Nekrasova (aýyr atletıka), Ashat Jitkeev (dzıýdo), Alla Vajenına (aýyr atletıka), Taımýraz Tıgıev (erkin kúres) kúmisti qanjyǵalady. Al Nurbaqyt Teńizbaev (grek-rım kúresi), Áset Mámbetov (grek-rım kúresi), Marııa Grabovetskaıa (aýyr atletıka), Elena Shalygına (erkin kúres), Marıd Mýtalımov (erkin kúres), Erkebulan Shynalıev (boks), Arman Shylmanov (taekvondo) qola medaldi mise tutty. Jalpykomandalyq esepte Qazaqstan 29-orynǵa ıe boldy.
Qysqy jáne jazǵy oıyndardaǵy qazaqstandyq sportshylarǵa qatysty qyzyq derekter
Qazaqstandyqtardyń ishinde Olımpıada medalin eń kóp ıelegen dańqty gımnasshy Nellı Kım bolatyn. Ol Monreal men Máskeý olımpıadalarynda 6 medal ıelense, onyń 5-eýi altyn. Sondaı-aq Valerıı Rezantsev, Nına Smoleeva, Nadejda Olhova, Vladımır Mýravev, Valerıı Lıýkınder Olımpıada oıyndarynyń 2 altyn medalin jeńip alǵan bolatyn. Al Vladımır Smırnov, Vladımır Vohmıanın jáne Valerıı Bannıkovter Olımpıada oıyndaryna 4 márte qatysqan. 1988 jyly KSRO qurama komandasy sapynda jazǵy oıyndarǵa qatysqan Qazaqstannyń jeńil atletteri 10 altyn, 3 kúmis jáne 6 qola medal enshilegen. Qazaqtan shyqqan tuńǵysh Olımpıada chempıony Jaqsylyq Úshkempirov. 1980 jyly Máskeýde ótken oıyndar barysynda 48 keli salmaq sanatynda grek-rım kúresinen jeńis tuǵyryna kóterildi. Qysqy Olımpıada oıyndarynda Qazaqstan qorjynyna eń kóp júlde salǵan sportshy Vladımır Smırnov. Ol 4 Olımpıada oıyndarynda 7 márte jeńimpaz atanǵan. Al Qazaqstannan shyqqan tuńǵysh olımpıada chempıony voleıbolshy Nına Smoleeva. Ol 1968 jyly Mehıko qalasynda ótken HІH Olımpıada oıyndarynda úzdik tanyldy. Áljan Jarmuhamedov 1972 jyly basketboldan Mıýnhen Olımpıadasynyń altyn medalin jeńip aldy.
