"Qazaq ortalyqtandyrylǵan memleket retinde Reseıden buryn qalyptasqan"-respýblıkalyq basylymdarǵa sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazeti búgingi sanynda elimizdegi atom energetıkasyn damytý máselesine qatysty kólemdi maqala jarııalady. Basylymnyń jazýynsha, qazir álemdik rynoktyń ýranǵa degen suranysynyń 60 paıyzy naqty óndirilgen ýranmen jabylyp otyrsa, qalǵan 40 paıyzy keshegi jappaı qarýlaný naýqany kezeńinen qalǵan qoımadaǵy qorlarmen qamtamsyz etilýde. Sarapshylardyń aıtýynsha, bul qoımadaǵy qorlar 2015 jyly taýsylady. Sonymen birge bul kezeńde ýranǵa degen álemdik suranys 24 paıyzǵa deıin artady. Endeshe, Qazaqstannyń atom ónerkásibiniń bolashaǵy zor, tabysy qomaqty bolmaq. Qazaq jerin qyryq jyl qasiret qursaýymen quryqtap, uly dala kindigi - Saryarqany silikpege salyp, silkintken Semeı polıgonynyń aşy zardabyn shekken qazaq halqynyń endi beıbit atomnyń paıdasy men ıgiligin kórýge tolyq quqy bar. Maqala «Qazaqstannyń beıbit atomy» degen taqyryppen berilgen.
Sondaı-aq osy basylymnyń búgingi nómirinde aýyl sharýashylyǵy ǵylymynyń kandıdaty Ábdýmamat Kochorovtyń «Egistik qorǵalsa, ónim artady» atty maqalasy basyldy. Ǵalymnyń aıtýynsha, elimizdiń 11 oblysynyń egis egiletin tabıǵat aımaqtary bıdaı ósirýge yńǵaıly keledi, biraq aýa raıynyń ystyq, sýyǵyna baılanysty sapaly túsim alýǵa ártúrli zııandy organızmder kedergi etedi, atap aıtqanda, aýrýlardan keletin shyǵyn mólsheri jylyna 15-20 paıyzdy túzeıdi.
***
«Aıqyn» gazetinde Memleket tarıhy ınstıtýtynyń dırektory, professor Búrkit Aıaǵannan alynǵan suhbat jaryq kórdi. Tarıhshy ǵalymnyń aıtýynsha, 1460 jyldary Shýdyń boıynda tý kótergen kip-kishkentaı ǵana Qazaq handyǵy elý jyldan keıin jeriniń bir jaǵy Sibirde, bir jaǵy Jaıyqqa, ońtústigi Tashkentke, shyǵysy Altaıǵa sozylyp jatqan úlken elge aınaldy. «Qazaq halqy osy zamanǵa deıin bir tilde, bir dinde bolǵan jáne sózderinde dıalekti joq. Nege? Bul ortalyqtandyrylǵan júıeniń arqasy. Al basqa elder 20-30 jyldan keıin quryp ketip otyrdy ǵoı. Qazaq handyǵy osy jerden aıyrylmaı keldi, biz sony áli tolyqqandy zerttegen joqpyz, al onyń geosaıası mańyzy, Qazaq handyǵynyń memlekettiginiń myqtylyǵy ashyq aıtylǵan joq», - deıdi ǵalym. Suhbat «Qazaq ortalyqtandyrylǵan memleket retinde Reseıden buryn qalyptasqan» degen taqyryppen berilgen.
Sondaı-aq osy basylymda «Teńgeniń kúıi ne bolady?» degen taqyryppen jarııalanǵan maqalada «ulttyq valıýtanyń kúshi - nyǵaıýynda ma, álde álsireýinde me?» degen saýalǵa jaýap izdeledi. Sarapshy Qanat Berentaevtyń pikirinshe, teńgeniń nyǵaıýy qoǵamnyń basynda otyrǵandar men orta topqa tıimdi. Óıtkeni olar qymbat ımport taýarlar men zattardy, avtokólikterdi satyp alýǵa qabiletti. Importshylar men saýda da utady. Sheteldik týrızm de qorjynyn qomaqtylandyra túsedi. Sebebi qazaqstandyqtarǵa kóptep joldama satady. ıAǵnı utatyn taǵy da sheteldiń ekonomıkasy. «Al tabysy tómen turǵyndar bolsa, teńgeniń nyǵaıýy arqasynda arzan baǵaǵa turmystyq tehnıkalardy satyp alýǵa qol jetkizýi múmkin. Biraq munyń bári aınalyp soǵyp, ulttyq ekonomıkany, jurttyń bolashaqtaǵy kúnkóris kózin turalatýǵa jumys isteıdi. Ekonomıkanyń naqty sektoryn tusap tastaıdy», - deıdi Berentaev.
***
«Alash aınasy» basylymynyń habarlaýynsha, áskerdegi álimjettikti joıa almaı álek bolyp júrgenimizde, bul indet mektepterdi de buǵaýlap, derti dendep barady. Áskerdegi álimjettikti sala mamandary «Keńes Odaǵynan qalǵan jaman ádet» dep áskerı bólimderde oryn alyp jatqan oqıǵalardyń birin jasyryp, birin asyryp, áıteýir, qoǵamǵa qatardaǵy oqıǵa retinde kórsetýge tyrysyp baǵýda. Stýdent jastardyń arasynda álimjettiktiń bar ekenin eshkim joqqa shyǵarmaıdy. Al mektep qabyrǵasyndaǵy álimjettiktiń týyndaý sebebi nede? Oǵan kim kináli? Qalaı onyń aldyn alýǵa bolady? Bul týraly «Álimjettik mektepti meńdep barady» degen taqyryppen berilgen maqaladan bile alasyzdar.
«Ekologtar nege dúrlikti?». «Alash aınasynda» osyndaı taqyrypen maqalada jaryq kórdi. Basylymnyń jazýynsha, Teńizge munaı tógilgenine qarsy áreket etetin Soltústik Kaspıı ekologııalyq bazasyn (SKEÁB) salý tóńireginde toptasqan áńgimeler osy sózdi eske túsiredi. «Mundaı ekologııalyq nysan qara altyndy óńirge asa qajet» degen pikirdi ustanǵan munaı kompanııalaryna tabıǵat qorǵaýshy ekologter qarsy ýáj aıtady. Árıne, kerek emes demeıdi. Gáp - baza salýǵa tańdalǵan orynda. Kózdelip otyrǵan jer «Aq jaıyq» tabıǵı qoryǵynyń aýmaǵyna enip ketken.
***
«Kazahstanskaıa pravda» basylymynyń jazýynsha, matematıka pániniń ustazdary elordada bas qosyp, ortaq máselelerdi talqylamaq. Elimizde ótkizilgeli otyrǵan matematıka páni ustazdarynyń I sezinde jıynǵa qatysýshylar «matematıka pániniń mektepte oqytylý ádisin jetildirip, túlekterdiń joǵary oqý oryndaryna úlken daıyndyqpen barýy úshin qandaı alǵysharttar qajet?» degen máseleni ortaǵa salady. Alqaly jıynnyń maqsat, mindetteri jóninde «Tsarıtsa naýk trebýet vnıamanııa» atty maqaladan bile alasyzdar.
