«Qazaq kınosy qaıda barady?» - baspasózge sholý
***
«Jańaqala - maldy óńir. Biz taıaýda qys kezindegi qıyndyqtarmen betpe-bet kelip otyrǵan óńir malshylarynyń jaı-kúıimen tanysyp qaıtqan edik. Osy sapardan kórgen-bilgen, uqqan-túıgen máselelerimizdi gazet oqyrmandarynyń nazaryna usynǵandy jón kórdik... Shabyndyq tapshylyq etse de, qysqa tolyq qamdanysy baryn bilip, Tilegen Mýsın otyrǵan Bazarqudyq qystaǵyna bet aldyq. Óıtkeni, bul sharýa qojalyǵy da asyl tuqymdy mal ósirýmen aınalysyp, iskerligimen tanyla bastaǵan, aýdan maqtanyshy bolǵan sharýashylyq edi. Munda qazir gereford ta, aberdın-angýs ta ósiriledi. Onyń ústine jańashyl sharýa aýdanda alǵashqy bolyp bıyl Qonaqaı qystaǵyna alty kún batareıasyn ornatyp, elektr energııasyn alýdy jańa tehnologııamen sheship edi. Endi Bazarqudyqqa da kún kózinen qýat óndiretin on tórt batareıa ornatqan eken. Sondyqtan ári tekti maldardyń jaǵdaıyn bilýdi, ári elektr energııasymen qamtyp turǵan kún batareıalaryn kózben kórýdi maqsat ettik»,-dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti.
- Munda 14 kún batareıasyn qondyrtyp aldym. Tumandy kún ulasyp ketpese sharýamyzǵa qajetti elektr energııasyn erkin beredi, - deıdi Tilegen jańa tehnologııanyń ıgiligin kórgenine rızashylyǵyn jasyrmaı.
Bazarqudyqta elektr jaryǵy samaladaı jarqyrap tur. Telefon baılanysy da minsiz. Maldary qońdy. Jumys qoly mol. Qysqa syr aldyrar emes. Bul jaıynda «Elektr qýatyn kún batareıasynan alyp otyr» degen maqalada tolyq jazylǵan.
Bas basylymda «Operanyń Otanyn moıyndatyp qaıtty» atta maqala kópshilik nazaryna usynylyp otyr.
«Eski jyl esigimizden shyǵyp, jańa jyl bosaǵamyzdan attaǵan ýaqytta elimizdiń mártebesin mádenıet salasynda bir saty joǵarylatyp qaıtqan «Astana Opera» teatry solısteriniń jetistikterin jetkizbesek, ulttyq sıpatymyzǵa syn bolary sózsiz. Bizdiń ártister tórt kún boıy operanyń Otany sanalatyn Italııadaǵy Karlo Felıche teatrynyń sahnasynda Dj. Pýchchınıdiń «Bogema» operasynyń tusaýkeserinde óner kórsetti. Osyǵan oraı keshe Prezıdent janyndaǵy Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmetinde baspasóz máslıhaty ótken bolatyn. Tórt kúnge sozylǵan operada Mımı partııasyn Aıgúl Nııazova, Rýdolfti Medet Shotabaev, Mıýzettany Saltanat Ahmetova, Marseldi Talǵat Musabaev, Shonardy Evgenıı Chaınıkov, Kollendi Artur Qaıypqulov, al ekinshi qańtarda «Astana Opera» solısterimen Mımıdi ıtalııalyq soprano Serena Gambertonı, Rýdolfti Leonardo Kaımı oryndaǵanyn esterińizge salamyz»,-dep jazady gazet.
«II Sole 24 Ore Domenica» gazetiniń tilshisi qazaqstandyq jas trýppaǵa, ártister eýropalyq operaǵa shyǵys lebin qosty dep baǵa berdi. «Ettore Skolanyń qoıylymyna tolyǵymen qazaqstandyq ánshilerden turatyn quramnyń tabys ákelgeni sózsiz. Opera sahnasynyń juldyzy - Aıgúl Nııazova (Mımı) óz partııasyn tamasha meńgergenin pash etti. Medet Shotabaev (Rýdolf) joǵary notany jas kezindegi Pavarottı oryndaǵandaı aldy. Ásirese, Saltanat Ahmetovanyń tamasha oryndaýyndaǵy Mıýzetta erekshe unady, onyń syńǵyrlaǵan, jarqyn tembri tańdaı qaqtyrady. Shonardyń partııasyn somdaǵan Evgenıı Chaınıkovtiń daýysynda batysqa tán reńk bar», - delingen 2016 jylǵy 3 qańtardaǵy maqalada.
***
«Aýyldyq jerlerde jumyspen qamtý saıasatyn belsendi júrgizý, kásipkerlikti damytý jáne jumyssyzdyq deńgeıin tómendetý maqsatynda «Nur Otan» partııasy men Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý mınıstrligi birlesken túrde «Aýyl turǵyndaryn jumyspen qamtý» jobasyn iske asyrýdy bastady»,-dep jazady «Aıqyn» gazeti búgingi sanyndaǵy «Aýyl turǵyndaryn jumysqa tartady» atty maqalasynda.
Osyǵan oraı Shymkentte «Aýyl turǵyndaryn jumyspen qamtý» jobasyn praktıkalyq turǵydan iske asyrý máselelerine arnalǵan semınar-keńes ótti.Ońtústikte 2014 jyly bastaýyn alǵan mal sharýashylyǵyn damytýǵa arnalǵan óńirlik baǵdarlama endi respýblıka boıynsha jalǵasady. Bul bastamany «Nur Otan» partııasy men densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý mınıstrligi birlesip júzege asyrady.
Aýyl turǵyndaryna 6 mln teńgege deıin 5 jyl merzimge tómen paıyzben shaǵyn nesıe berý jónindegi partııa usynysyn úkimet qoldady. Turaqty jumys oryndaryn ashýǵa, jeke qosalqy sharýashylyqtar negizinde otbasylyq bıznesti damytýǵa baǵyttalǵan bul jobanyń qarjylandyrylýy «Jumyspen qamtý jol kartasy 2020» baǵdarlamasy arqyly iske aspaq. Shaǵyn taýarlyq óndiristi damytýǵa qarajat bólý jónindegi memorandým 5 pılottyq óńir - Aqtóbe, Almaty, Jambyl, Qyzylorda jáne Ońtústik Qazaqstan oblystarymen jasaldy.
Osy basylymda «Qazaq kınosy qaıda barady?» degen taqyryppen kınodramatýrg, T. Júrgenov atyndaǵy Qazaqtyń ulttyq óner akademııasynyń professory Smaǵul Elýbaevtyń kólemdi maqalasy jaryq kórdi.
«Bul saladaǵy álemdik praktıka neni kórsetedi? Mysaly, óz prokatynda Amerıka kınosynyń «basqynshylyǵyna» tótep bere almaǵan Frantsııa ne istedi? Frantsýz kınosyn salyqtan bosatyp, kınoteatrlarda júretin sheteldik fılmderge salyq saldy. Ol salyqtan túsken qarjyny frantsýz kınosyn damytýǵa jumsaıdy. 17 mıllıon halqy bar Qazaqstan 70 mıllıon halqy bar Frantsııa emes. Óıtkeni prokattaǵy kıno tabysy aldymen eldegi halyq sanyna táýeldi. Halyq sany az Qazaqstanda qazaq kınosy óz shyǵynyn ózi óteýi qıynnyń-qıyny. Sonda, bul tyǵyryqtan shyǵar jol qaısy? Bul tyǵyryqtan shyǵar jol: bir-birine bettegen eki jaqty qozǵalysty qajet etedi. Birinshi qozǵalys - bul árıne, turaqty memlekettik sýbsıdııa. Ekinshi qozǵalys - memlekettik kınostýdııa «Qazaqfılm» prokatta óz shyǵynyn ózi óteıtin, ótep qana qoımaı, tabys ákeletin fılmder óndirýge bet burýǵa tıis. Kınodramatýrgter, rejısserler, prodıýserler osy baǵytta jumyla jumys isteýge tıis. Qazaqstanda endi qalyptasyp kele jatqan jekemenshik stýdııalar osy baǵytta jumys isteı bastady. Tabys ákeletin týyndylar jasaýǵa kúsh sala bastady. Óıtpegen kúnde bul stýdııalar óz-ózinen ómir súrýin toqtatar edi»,-deıdi ǵalym. Bul jaıynda tolyq bilgińiz kelse, kıno salasyna egjeı-tegjeı taldaý jasalǵan osy maqalany oqyp shyǵyńyz.
***
«Ana tili» gazetiniń sońǵy sanynda «Keńestik ataýlardan qashan arylamyz?» atty maqala jarııalandy. «Seslavınskıı degen kim? Rybalko degen she? Al Koshevoı týraly ne bilesizder? Iá, Seslavınskııdi qaıdam, ómirimde estip kórmegen adamym, al keıingi ekeýi qatelespesem, keńestik kezeńniń batyrlary ǵoı deımin. Sonda deımiz ǵoı, osy Keńes zamanynyń qaharmandaryn, ıaǵnı kommýnısttik ıdeıanyń kúreskerlerin máńgi pir tutyp, qurmet kórsetetindeı bizdiń qazaq úshin asa zor tulǵalar ma edi?! Sony túsine almadym. Ońtústikke jolyńyz túse qalsa, ásirese Túlkibas óńirine, aýdan ishindegi jol boıynda ornalasqan mektepterdi kórmeı ótýińiz múmkin emes. Kúrdeli jóndeýden ótken, syrlanyp árlengen degendeı, ǵımarattary kóz tartarlyq. Bári keremet. Talapqa saı. Biraq ataýlaryna kelgende quddy bir Keńes zamany qaıta aınalyp kelgendeı áserde bolady ekensiń. Koshevoı, Rybalko, Shevtsova... taǵy qaısysy bar edi. Seslavınskıı...Osylaı kete beredi»,-dep jazady maqala avtory.
Avtordyń paıymynsha, bilim mekemeleri men kıeli oshaqtarǵa beriletin esimderge kelgende asyǵystyqqa salynbaı, oı eleginen ótkizip baryp ulttyq múdde, eldik kózqaras turǵysynan sheshim qabyldaǵan durys, al qazaqqa múlde jat esimder men keıingi jas býynnyń ilip alarlyq úlgisi joq tarıhı tulǵalardyń attaryn sol qalpynda qaldyra bermeı, ózgertetin kez áldeqashan jetken. Mundaı áleýmettik mánge ıe keleńsiz jaǵdaılar tek ońtústikte ǵana desek, durys bolmas. Bul barlyq aımaqta kezdesip jatatyn jaıt. Atalmysh máseleni jergilikti jerdegi ákimderdiń nemese bilim berý salasyndaǵy basshylardyń quzyretindegi mindet demeı, jalpyǵa ortaq másele dep qaraǵan jón. Sóz sońynda myna bir jaıtqa nazar aýdarmaı ketken taǵy bolmas. Mektepter, ıaǵnı jalpy bilim beretin mekemeler halyq pen memlekettiń bolmysyn tanytatyn ári taǵdyryn sheshetin qýatty kúsh dep qaraǵan durys. Elde jeti myńnan astam ár deńgeıdegi bilim mekemeleri bar bolsa, sol bilim oshaqtarynan eldiń bolmysy, kelbeti kórinip turýy qajet. Rýhanı ajary menmundalap turǵany abzal. Al keńestik kezeńnen eles beretin, kommýnısttik kózqarasty tańatyn ataýlardan arylmasaq, eldigimizge syn bolyp qala beredi.
