Qazaq ánshisi «Ózbekstan halyq ártisi» ataǵyn aldy
Pııazovtar áýletiniń 30-ǵa tarta múshesi ónerdiń órinen ómirlik ózek tapqan jandar. Osynyń bastaýynda Nókistegi Stanıslavskıı atyndaǵy memlekettik drama teatryna búkil sanaly ǵumyryn arnaǵan Zeınel Pııazov ónegesi tur. Al, bul áýlettiń arǵy ataqonysy Qyzylorda oblysynyń Qazaly aýdany sanalady. Keshegi alasapyran asharshylyqta jan-jaqqa tarydaı shashyraǵan qazaqtyń bir butaǵy sonaý Besqalaǵa baryp shanshylǵan edi.
Zeınel Pııazov 1932 jyly Taqtakópir aýdanynyń Bórshitaý aýylynda dúnıege kelgen. Orta mektepti bitirer tusta aýylǵa Nókisten ártister kelip, spektakl qoıady. Olardyń ónerine tánti bolǵan bozbala Zeınel ata-babasy buryn kásip etpegen mamandyqty tańdady. Baǵyna oraı, 1951 jyly Ostrovskıı atyndaǵy Tashkent teatr jáne kórkemóner ınstıtýtynda Qaraqalpaqstan jastary úshin arnaıy synyp ashylǵan bolatyn. Oılanbastan osy oqý ornyna qujattaryn tapsyryp, synaqtan súrinbeı ótti.
Akterliktiń qyr-syryn úırenip, 1955 jyly ınstıtýtty aıaqtaǵan soń Stanıslavskıı atyndaǵy qaraqalpaq memlekettik drama teatrynda eńbek jolyn bastap, ómiriniń sońyna deıin sol teatrǵa ter tókti. Sol kezdegi teatr rejısseri jalyndap turǵan jas mamannyń darynyna sengen bolýy kerek, birden «Ǵashyq Ǵarip» qoıylymyndaǵy Shahabbastyń rólin oınaýdy usyndy. Shyǵystyń ataqty eposyndaǵy patshanyń beınesi Zeıneldiń oryndaýynda óte sátti shyqty. Sondyqtan bolar, jas akter birden kórermenniń júregine jol tapty. Kóp ótpeı Shekspırdiń «Otellosynda» – ıAgo, Z.Rannettiń «Adasqan ulynda» Lembıt Fedaıas sııaqty kúrdeli obrazdardy somdady.
Oǵan 1966 jyly Qaraqalpaqstannyń eńbek sińirgen ártisi, 1969 jyly Qaraqalpaqstannyń halyq ártisi, al 1977 jyly Ózbekstannyń eńbek sińirgen ártisi ataqtary berildi. Ol KSRO halyq ártisi A. Shamuratova, Ózbekstan halyq ártisteri T.Allanazarov, Sh.Ótemuratov, Q.Ábdireıimov, N.Ańsatbaev sııaqty sańlaqtarmen birge 80-nen astam róldi somdady.
Zaıyby 47 jasynda ómirden ozǵan soń, 9 ul-qyzdyń tárbıesimen jalǵyz ózi aınalysty. Úlken qyzy Ázıza búginde Stanıslavskıı atyndaǵy teatrda, al Roza Nókistegi jastar teatrynyń aktrısasy. 2007 jyly Mysyrda ótken eksperımentaldy teatrlar baıqaýyna qatysyp, ujymmen birge laýreat atanǵan. Kúıeýi Elmurat Esemuratov Qaraqalpaq radıosynda rejısser. Lıza – Almatydaǵy Ǵabıt Músirepov atyndaǵy balalar men jasóspirimder teatrynyń aktrısasy, «Daryn» memlekettik jastar syılyǵynyń laýreaty. Kúıeýi Ábýnasyr Serikov «Nysana» ázil-syqaq teatrynyń dırektory. Uly Mansur «Meniń balalyq shaǵymnyń aspany» fılminde el Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń balalyq shaǵyn somdaǵan.
Pııazov áýletiniń taǵy bir múshesi – Maral súıgen jary Altaı Táýekelovpen birge Almatydaǵy qýyrshaq teatrynda óner kórsetedi. Uldardan Búrkit óner salasyn tańdaǵan. Nókis qalasyndaǵy mýzyka mektebinde dombyradan sabaq beredi. Búrkittiń zaıyby Іnjigúl Sabyrova belgili qobyzshy, Qaraqalpaqstanǵa eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri. Qyzdary Baqyt – ánshi, Aınur – bıshi. Uldary Nurlybek – mádenıet kolledjinde oqytýshy, Aqylbek – kúıshi-dombyrashy, 2007 jyly Tashkentte ótken «Jańa urpaq» («ıAngı avlod») respýblıkalyq baıqaýynyń 1-oryn ıegeri, Jánibek – qobyzshy, Ózbekstannyń memlekettik «Nıhol» jastar syılyǵynyń laýreaty. Al, opera ánshisi Jeńisbek Pııazov osy Búrkit pen Іnjigúldiń ekinshi uly.
Jeńisbek Pııazov Prezıdent Islam Karımov syıǵa tartqan páterde turady. Tamyrynda tekti áýlettiń qany aǵyp turǵan Jeńisbek 1988 jyly Nókis qalasynda dúnıege kelgen. Óziniń aıtýynsha, ekinshi synypta oqyp júrgen kezinen bastap toılarda án salǵan. Alaıda, ol ánshi emes, atasy sııaqty akter bolýdy armandaıdy. Sol sebepti, 2004 jyly Nókistegi Japaq Shamuratov atyndaǵy ýchılışeniń akterlik bólimine oqýǵa túsedi. Osy bólimde vokaldyń qyryn-syryn meńgeredi. Ustazdary onyń daýsynyń ereksheligin baıqap, mundaı daýyspen kez kelgen sahnada óner kórsetýge bolatynyn aıtady. Alǵashynda bul sózge ol onsha mán bermegenmen, birte-birte ynta-jigeri sol ónerge qaraı oıysa túsedi. Sóıtip júrgende A.Qalıevtiń synybyna aýysady. Opera óneriniń esigin ashqan kúnnen bastap, burynǵydaı toı-tomalaqta án salýdy birden tyıady. 2007 jyly Ózbekstan memlekettik konservatorııasynyń akademııalyq án kafedrasyna, professor S.Tsoıdyń synybyna oqýǵa qabyldanady.
Úsh jyldyq úzilisten soń alǵash ret úlken sahnaǵa shyǵyp, Ózbekstan vokalısteriniń respýblıkalyq baıqaýyna qatysyp, 1-oryndy jeńip alady. Operadaǵy qadamyn sátti bastaǵan Jeńisbekke sol joly Ózbekstannyń talantty jastaryna arnalǵan «Nıhol» syılyǵy beriledi. 2008-2009 jyldary Frantsııa, Ispanııa, Malaızııa, Portýgalııada ótken folklorlyq festıvaldarǵa qatysyp, bıik belesterden kórinse, XII halyqaralyq «Qazaq romansıadasy» jáne Máskeýde ótken orys romanstaryn oryndaýshylardyń XIII baıqaýynda 1-oryndy ıelenedi. 2010 jyly tamyz aıynda, ıaǵnı Ózbekstannyń táýelsizdik kúni qarsańynda jas opera ánshisiniń ıtalıan, orys, ózbek operalarynan belgili arııalardy oryndaıtyny eskerilip, «Shýhrat» medalimen marapattaldy. Sol jyly TMD elderi mýzyka akademııalarynyń Mınskide ótken sheberlik sabaǵyna qatysty.
Qarasha aıynda Bakýdegi Polat Bulbuloǵly atyndaǵy vokalısterdiń V halyqaralyq baıqaýyna qatysyp, M.Burhanovtyń «Álisher Naýaı» operasyndaǵy Gerat patshasy Husaıyn Baıqaranyń arııasyn oryndaǵany úshin 2-oryndy jáne «Ázerbaıjan úmiti» atty arnaıy syılyqty jeńip aldy.
Ózbek operasynyń órkendeýine SSSR halyq ártisi Berta Davydova, Ózbekstan halyq ártisi Kárim Zakırovter mol úles qosqan desek, al estrada juldyzdary Batyr, Farrýh, Navfaldardy dúnıege ákelgen ardaqty áke ári qudiretti daýys ıesi Kárim Zakırovten soń «Álisher Naýaı» operasynan arııa oryndaý jáne ony halyqaralyq sahnada moıyndatý tek has sheberdiń ǵana qolynan keletin is edi. Reseıdiń Saratov qalasynda ótken Sobınov festıvalinde qazylar alqasy onyń asyqtaı pishininen asyp túser daýys dıapazonyna tań qaldy. Óıtkeni, Dj. Rossınıdiń «Sevıl shashtarazy» operasyndaǵy Don Bazılıo arııasyn osyǵan deıin álemde tek alyp deneli ánshiler ǵana shyrqaǵan. Qazylardyń bura tartqan sheshimine kóńili tolmaǵan kópshilik qarsylyq bildirgen soń, olar «Kórermen kózaıymy» júldesimen birge Germanııa operasyna joldama berýge májbúr bolǵan edi. 2011 jyly Mıýnhen opera festıvaline qatysyp, sońynan nemisterdiń arnaıy shaqyrtýymen bir jyl Germanııada eńbek etip keldi.
Osy arada taǵy bir jaıtty aıtpaı ketýge bolmas, ol konservatorııada oqyp júrgen kezinen-aq Álisher Naýaı atyndaǵy úlken opera jáne balet teatrynda óner kórsetti. 2012 jyly elge oralǵan soń qazanda Máskeýdiń Krokýs sıtı Holl kontsert zalynda ótken Mýslım Magomaev atyndaǵy II halyqaralyq vokalıster baıqaýyna qatysty. Quramynda KSRO halyq ártisi, professor Elena Obraztsova, Latvııa jáne Reseı estrada juldyzy Laıma Vaıkýle, KSRO jáne Ázerbaıjan halyq ártisi, Baký mýzykalyq akademııasynyń rektory Farhad Badalbeılı, Reseı halyq ártisi, «Gelıkon-opera» teatrynyń kórkemdik jetekshisi, professor Dmıtrıı Bertman, Italııa opera akademııasynan arnaıy kelgen Vıntsentso De Vıvo sııaqty maıtalmandar bar qazylar alqasyna KSRO halyq ártisi, úlken teatrdyń solısi, professor ári Mýslım Magomaevtyń jesiri Tamara Sınıavskaıa basshylyq etken bolatyn. Bul baıqaýǵa álemniń kóptegen elderinen 200 ánshi qatysýǵa ótinish bildirgenmen, 17-si ǵana irikteýden súrenbeı ótti. Ekinshi týrǵa AQSh, Ázerbaıjan, Ózbekstan, Reseı, Ýkraına, Belarýs, Grýzııa, Germanııa, Mońǵolııa, KHDR sııaqty elderden kelgen 10 ánshi ǵana jiberildi. Bul baıqaýda Jeńisbek Pııazov Saratovtaǵy Sobınov festıvali moıyndaı almaǵan Don Bazılıo arııasyn taǵy bir qaıtalap oryndaǵanda jurt oryndarynan tik turyp, qol soqty. Tipti, ıtalııalyq Vınchentso De Vıvonyń ózi onymen qosyla shyrqap jibere jazdap, ornyna jaıǵasty. Sóıtip, ol alapat zor daýys ánshiniń denesine qarap ólshenbeıtinin dáleldep shyqty. A.Babadjanıannyń «Vernı mne mýzyký» ánin oryndaǵan sátte Tamara Sınıavskaıa men Elena Obraztsova tańdanystaryn jasyra almady. Ózbekstan atynan baıqaýǵa qatysqanmen qandas baýyrymyzdyń úlken dodada gran-prıdi jeńip alǵany bizdiń de ortaq jeńisimiz sııaqty túıildi.
«Etot sovershenno potrıasaıýşıı hýdenkıı malchık ız Ýzbekıstana s takım moşnym golosom porazıl nas eşe na proslýshıvanıı. On obladaet ýdıvıtelnoı mýzykalnostıý ı, dýmaıý, podsoznatelnym ı prırodnym chývstvom stseny. On nı na kogo ne pohoj ı ne stremıtsıa nıkomý podrajat. Eto bolshaıa redkost ı nashe mnenıe bylo edınoglasnym!» – dedi sol joly Elena Obraztsova.
Elge jeńispen oralǵan Jeńisbek Pııazovqa Qaraqalpaqstan Joǵarǵy Keńesiniń Tóraǵasy Musa Ernııazovtyń jarlyǵymen «Qaraqalpaqstannyń eńbek sińirgen ártisi» ataǵy berildi. Jeńisbek sol jyly Spıvakov kontsertinde, kelesi jyly Máskeýdegi Chaıkovskıı zalynda ataqty V.Fedoseevpen birge óner kórsetý qurmetine ıe boldy. Sol kontsertti Máskeýde resmı saparmen júrgen Ózbekstan prezıdenti Islam Karımov Reseı úkimetiniń basshysy Dmıtrıı Medvedovpen qatar otyryp tamashalady. Bul telearnalar arqyly pash etildi. Ózbekstan basshysy arada apta ótpeı jatyp opera ánshisine Tashkent qalasynan úsh bólmeli páterdiń kiltin tabystaǵanyn estidik.
Kúnine 7-8 saǵat daýys jattyqtyratyn Jeńisbek Pııazov jetistikterge masattanyp, toqmeıilsýdi bilmeıtin eńbekqor jan. Tynymsyz eńbeginiń arqasynda 2013 jyly Ózbekstan memlekettik konservatorııasynyń magıstratýrasyna granttyq negizde oqýǵa tústi. Sonymen birge, konservatorııa janyndaǵy «Mýzykalyq teatr stýdııasynda» opera ánshisi retinde qyzmet etýde.
Sondaı-aq, Jeńisbek Pııazov La-Skalada óner kórsetken tuńǵysh orta azııalyq ánshi.
Minekı, keshe ǵana Ózbekstan Prezıdenti Sh. Mırzııaevtiń Jarlyǵymen Jeńisbek Pııazov baýyrymyzǵa «Ózbekstan halyq ártisi» ataǵy berildi. Qandasymyz 33 jasynda osyndaı qurmetti ataqqa qol jetkizip otyr.
