Qaırat Saq: Maqsatymyz – halyqaralyq básekege qabiletti maman daıarlaý
– Qaırat Ómirbaıuly, qoǵam damýy alǵa basqan saıyn jańalyqtar molaıa túsýde. Burynǵy alǵan bilimmen shektelip qalsańyz, alysqa uzap bara almaıtyn jaǵdaıǵa jettik. Keleshekte eńbek etetin jýrnalısterdi daıyndaý barysynda qandaı tyń bastamalar bar?
– Búgingi zaman óte jyldam ózgeristerge ushyrap jatyr. Bir kásip joıylyp jatsa, jańa túrdegi mamandyqtar shyǵýda. Osyny eskere kele, birneshe baǵyt boıynsha mamandar daıarlaý isin qolǵa aldyq. Fakýltetimizde úsh «Bilim baǵdarlamalar toby» bar. Onyń biri – «jýrnalıstıka jáne reporterlik is». Ony bitirgender túrli sala boıynsha maman bolyp shyǵady. Sonyń ishinde jýrnalıstıkadan bólek, qoǵammen baılanys, tsıfrly medıamenedjment mamany jáne sport tilshisi bar. Bastapqy ekeýi boıynsha (jýrnalıstıka, qoǵammen baılanys) magıstratýra deńgeıinde mamandar daıyndalady. Odan ári bilim alýda jýrnalıstıka salasynda PhD dárejesine oqı alady. Odan bólek «Aýdıo, vızýaldy quraldar jáne medıa óndiris» degen bilim baǵdarlamasynyń toby bar. Ol óner baǵytyna jatady. Osy joba boıynsha baspa isi jáne medıa óner degen eki mamandyq qamtylǵan. Qazir barlyq BAQ konvergentsııaǵa túsýde. Olardyń arasynda bólip almaıtyndaı tyǵyz baılanystar oryn alýda. Sol sekildi saıasattaný jáne konflıktologııa salasy bar. Bul boıynsha da úsh deńgeıli (bakalavr, magıstratýra, doktarantýra) bilim beriledi.
Endi jýrnalıstıkadaǵy tsıfrly medıamenedjment pánaralyq bilim berý baǵdarlamasy boıynsha úsh fakýltettiń professor-oqytýshylary birigip, jańa zaman mamanyn daıarlaýǵa kóshti. Qazir jýrnalıstıka aqparattyq tehnologııamen tyǵyz baılanysty. Osy jańa baǵdarlamany tereń biletin mamandarǵa suranys óte joǵary. Mýltı-medıalyq dúnıelerge suranys joǵary, ol web-dızaınmen baılanysty. Sol sebepti Dızaın kafedrasynyń ustazdary da osy iske atsalysýda.
Jalpy, bizdiń túlekterimizge suranys óte joǵary. Bitirýshiler medıa portal, medıa saıt, áleýmettik SMM jýrnalıstıka salalaryn meńgerip shyǵady.
Sport jýrnalıstıkasy elimizde qarqyndy damýda. Osy salanyń mamandaryn «Qazsport» telearnasy jáne ýnıversıtettiń Sport jáne dene shynyqtyrý kafedrasymen birlese daıyndaý ústindemiz. Olar alýan túrli sporttyń erejelerin, ádis-tásilderin, tehnologııasy men termınderin úırenip shyǵady. Aldaǵy kezeńde ekinshi sport telearnasy ashylady dep kútilýde. Sonymen qatar ınternette sport taqyrybynda materıaldardy shuǵyl jarııalap turatyn birneshe saıttar bar. Gazetter men otandyq teleranalardyń sport bólimderi de arnaıy biliktiligi bar mamandardy qajet etedi.
– Sol mamandyqty tańdaǵan stýdenttiń sportqa beıimdiligi de bar shyǵar?
-Árıne, qaı baǵdarlamany tańdaý týraly máseleni stýdenttiń ózi sheshedi. Oqýǵa qabyldanǵan kezde biz olarǵa baǵyttaryn tanystyramyz. Júrek qalaýymen sonyń birine jazylady da, ózin jetildiredi. Bul jerde stýdent bir baǵdarlamamen ǵana oqysyn degen shekteý joq. Basqa salasyna aýysýyna erki bar. Mysaly, «jýrnalıstıka reporterlik is» baǵdarlamasy boıynsha grantpen túsken stýdent birinshi kýrsta jýrnalıstıkada júrse, kelesi kýrsta tsıfrly medıamenedjment salasyn meńgergim keledi dese, sol grantymen aýysa alady. ıAǵnı, mamandandyrylady.
Magıstratýra boıynsha halyqaralyq jýrnalıstıka bilim baǵdarlamasy ashyldy. Búginde otandyq teleranalar, aqparat agenttikteri men gazetterdiń shetelderde bıýrolary men tilshiler qosyny bar. Solarǵa baryp jumys isteıtin jáne sheteldik BAQ-ta da qyzmet jasaı alatyn mamandardy daıarlap shyǵarsaq dep otyrmyz. Bizdiń túlekterimizdiń aldy Eýropa men Azııa elderinde jumys jasap júr. Aıtalyq, «Habar» agenttiginiń Germanııadaǵy ókildiginiń jetekshisi Sholpan Naımanbaeva esimdi shákirtimiz – bizdiń túlegimiz. Maqsatymyz – jan-jaqty jetilgen mamandardy daıarlaý.
Endi áskerı jýrnalıstıka mamandyǵy da ózekti. Qazir bizge qajetti mamandar M.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetinde Qazaqstannyń tapsyrysy boıynsha daıarlanýda. Bul jerde bizge qajetti mamandy shetelde daıyndaýdyń qanshalyqty tıimdi ekenin bilmeımiz. Ol eldiń óz saıasaty, óz ıdeologııasy bar. Sol eldiń ustanymdary boıynsha oqyp-jetilgen mamannyń kózqarasy qandaı bolyp shyǵatyny taǵy belgisiz. Sondyqtan aldaǵy ýaqytta áskerı jýrnalıster óz elimizde daıyndalýy kerek dep sanaımyn. Bul baǵytta izdenisterimiz bar. Biraq kezdesip jatqan qıyndyqtar da az emes. Kadr jetispeýshiligi, oqý ádebıetteriniń tapshylyǵy baıqalady. Qazir daıyndyq ústindemiz. Sol máselelerdi sheshetin bolsaq, kelesi jyly áskerı jýrnalıstıka baǵytynda bilim baǵdarlamasyn júzege asyrsaq dep oılaımyz. Árıne, salalyq jýrnalısterdi daıyndaýǵa ár ýnıversıtet beıimdelgeni jón. Mysaly, quqyq qorǵaý, sot, prokýratýra organdarynyń baspasóz hatshysynan bastap bólim qyzmetkerleri bar. Solar úshin zań, quqyq salasynyń jýrnalısteri qajet-aq. Sonymen birge ekonomıka, bıznes salasyn tereń zerdeleı biletin tilshiler kerek. Bul baǵyttar da shet qalmaǵany jón. Ár óńirdegi oqý orny belgili bir salany bólip alyp, stýdentterdi daıarlap shyǵarýyna bolady. Máselen, Amerıka tájirıbesine úńilsek, ár ýnıversıtet bir salaǵa beıimdep, maman daıarlaıdy. Aıtalyq, sport jýrnalısteri Oklahoma shtatyndaǵy oqý ornynda tálim alady. Sebebi ol jerde mol tájirıbe men dástúr qalyptasqan. Sapaly maman jetilip shyǵady. Bizdiń elimizde osy úrdis endi bastaldy. Birtindep ár oqý orny osy baǵytta jumys istese, tıimdiligi joǵary bolatyny sózsiz.
– Elimizdiń barlyq óńirinen kelip, osy bilim ordasynda bilim alǵysy keletin jastar kóp pe?
– Iá, bizdiń fakýltetimizde barlyq oblystyń ókilderi oqıdy. Tipti Almaty qalasynan kelip oqıtyn stýdentterimiz de bar. Odan bólek shetelden kelgen jastar da oqıdy. Mysaly, Reseı, Qytaı, Qyrǵyz, Ózbekstan elderinen kelgen stýdentterimiz osy ortaǵa tez beıimdelip ketti. Onyń ústine jańa bilim júıesi boıynsha akademııalyq utqyrlyq baǵdarlamasymen stýdentterimizge bir semestr shetelde oqyp kelý múmkindigi qarastyrylǵan. Birqatar jastarymyz ózderi tańdaǵan baǵdarlama negizinde qazir shetelde oqýda júr. ıAǵnı, olar dıplom alǵan kezde qosymshasynda shetelde dáris bergen professorlarynyń aty-jóni jáne emtıhannan alǵan baǵasy jazýly turady. Sol sekildi bizdiń ýnıversıtetimizge sheteldiń basqa joǵary oqý ornynan solaı bir semestr oqyp jatqan stýdentter bar. Máselen, qazir bizde Ýkraına, Qyrǵyz elderiniń jastary tálim alýda. Bolon protsesiniń maqsaty sol – bilimge shekara joq, shekteý joq. Bilim keńistigi álemdik deńgeıde ashyq bolýy kerek. Bilim barlyǵyna ortaq degen tujyrymnan týyndaıdy. Biz de osy baǵytty ustanyp otyrmyz.
– Jýrnalıstıka mamandyǵyna daıyndap jatqan stýdentterińiz senimdi aqtaıdy deýge negiz bar ma?
– Maqsatymyz – birneshe tildi erkin meńgergen, halyqaralyq básekege qabiletti, álemdik deńgeıdegi sapaly maman daıyndaý. Bizdiń qoǵamǵa memlekettik tildi jáne shet tilderin biletin adamdar óte qajet. Bul baǵytta jastardyń jetistigi mol. Mektepte júrip birneshe tildi úırenedi. Stýdentterimizdiń barlyǵy desek te bolady, qazaq, orys jáne aǵylshyn tilderin meńgergen. Sonymen qatar bilim baǵdarlamalary negizinde aǵylshyn tilindegi toptardy ashyp otyrmyz. Olar birinshi kýrstyń birinshi semestrinen bastap tórt jyl túgel sabaqty tek aǵylshyn tilinde oqyp, sol tilde maqala, ocherkter jazýǵa beıimdeledi. Shetelden kelgen stýdentter de sol bilim tobyna qosylyp oqıdy. Sondaı-aq aǵylshyn tilinde oqıtyn stýdentterimiz shetelge baryp, bilimderin tereńdetip kelýge múmkindik alýda. Bunyń bári de – bolashaqta myqty maman shyǵarý jolyndaǵy úlken izdenisterden týǵan ister.
– Áńgimeńizge kóp raqmet. Ustazdyq qyzmetińizge tabys tileımin.
Foto: www.elana.kz
