Katolıtsızmniń keleshegi: Rım Papasy qalaı saılanady
ASTANA. KAZINFORM – 7 mamyr kúni Vatıkandaǵy Sıkstın ǵıbadathanasynda Kardınaldar kollegııasy jańa Rım Papasyn saılaý úshin jınalmaq. Olar katolık shirkeýiniń kelesi basshysyn qalaı tańdaıdy, bul saılaýdyń qandaı jahandyq mańyzy bar? Kazinform agenttiginiń analıtıkalyq sholýshysy osy taqyrypta oı órbitti.
Frantsısk shirkeýdiń abyroıyn saqtap qaldy
Ótken aıdyń sońǵy onkúndigi bastalǵanda, 21 sáýirde 88 jastaǵy Rım Papasy Frantsısk qaıtys boldy. Bul oqıǵa batys áleminde úlken rezonans týdyrǵanyn ańǵarý qıyn emes. Ol 12 jyldyq jetekshiligi tusynda Vatıkannyń saıasatyn ózgertip, álemdegi jaǵdaıǵa áser ete alatyn deńgeıge jetti.
Negizi Frantsısktiń shyn esimi Horhe Marıo Bergolo, Argentınanyń týmasy. Onyń osy týǵan jeriniń ózi ózgelerden birshama ereksheledi. Rım-katolık shirkeýiniń 266-basshysy batys jarty shardan shyqqan alǵashqy papa boldy, alǵashqy ıezýıt. Keıingi myń jyldan astam ýaqyt boıy pontıfık qyzmetine tek Eýropa topyraǵynda týǵan tulǵalar saılanyp kelgen edi. Biraq kedeılerge kómektesken qasıetti Frantsısk Assızıdiń qurmetine Frantsısk esimin ıemdengen Bergolo ol ádetti ózgertti.
Frantsısk Vatıkan úshin qıyn kezeńde keldi, shirkeý jemqorlyq pen basqa da jaǵymsyz qubylystarǵa baılanysty jıi synǵa ushyraıtyn. Jańa pontıfıkke shirkeýdiń bedelin qalpyna keltirý mindeti júkteldi.
2013 jyly Vatıkan banki bedeldi aýdıt kompanııasyn tartyp, shirkeýdiń qarjysyn tekserýge kiristi. Osy kezde Frantsısk kóptegen artyqshylyqtardan bas tartyp, qarapaıym ómir saltyn ustandy. Qymbat kólik, jeke júrgizýshini ysyryp, qarapaıym kólikpen nemese qoǵamdyq kólikpen júrdi. Álemdegi mańyzdy qaqtyǵystar men oqıǵalarǵa qatysty pikir bildirip, túrli saparlar jasady.
Rım Papasy men Qazaqstannyń baılanysy
2022 jyly Frantsısk Qazaqstanǵa alǵashqy apostoldyq saparyn jasap, Ortalyq Azııa óńirine kelip, Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń VII sezine qatysqany este. Bul Qazaqstannyń dinaralyq jáne órkenıetaralyq dıalog alańy retindegi mártebesin kúsheıtti.
Rım Papasynyń bastamalary ylǵı shirkeý bedelin saqtap, oǵan senýshilerdiń jaqsy kózqaras qalyptastyrýyna yqpal etti. Búginde Eýropada Vatıkan eki baǵytqa bólinip otyr dep esepteledi: dástúrshilder – shirkeý kanondarynyń birligin jaqtaıtyndar jáne reformator-lıberaldar – ekinshi tarap Frantsısk bastamalaryn jalǵastyrýdy qalaıdy.
Frantsısk óz tusynda buǵan deıin talqylanbaı, tyıym salynyp kelgen taqyryptardy ashyq qozǵaı bastady. Máselen, papalyǵy kezinde ol áıelderdiń shirkeýdegi rólin talqylaýǵa shyǵardy. Ekonomıkalyq ádiletsizdikti synǵa alyp, ekologııany qorǵaýǵa shaqyrdy.
Sol sebepti jańadan saılanatyn endigi Papa eki tańdaýdyń ortasynda qalmaq: reformalardy jalǵastyrady nemese dástúrli kanondarǵa oralý joldaryn kózdeıdi.
Jańa Rım Papasyn qalaı saılaıdy?
Kardınaldar kollegııasy jańa Papany saılaý úshin Sıkstın ǵıbadathanasyna 7 mamyrda jınalmaq. Erejege sáıkes, konklav – kardınaldardyń jıyny Papa qaıtys bolǵanynan keıin 15-20 kún ishinde ótkizilýi kerek.
Saılaý absolıýtti qupııa jaǵdaıda ótedi. Qatysýshylardyń ózgelermen baılanysyna tyıym salynady. Sıkstın ǵıbadathanasy – Vatıkandaǵy burynǵy úı shirkeýi, 1473-1481 jyldary Papa Sıkst IV tapsyrysy boıynsha Djordje de Dolchı salǵan. Qazir bul Renessans dáýiriniń kórnekti eskertkishi ári murajaıy sanalady.
Saılaýǵa 80 jastan kishi kardınaldar ǵana qatysa alady. Bıyl daýys berýge 135 adam qatyspaq. Birinshi kúni bir ǵana daýys berý raýndy ótkizilýi múmkin. Eger alǵashqy daýys berýde eshkim saılanbasa, kelesi kúnderi kúnine tórt raýndtan daýys berý ótedi: eki ret tańerteń, eki ret keshke.
Kandıdat Papa atanýy úshin keminde saılaýshylardyń 2/3-niń daýysyn alý kerek. ıAǵnı, 135 adamnyń 90-y qoldaýǵa tıis. Eger 33 raýndtan keıin de nátıje bolmasa, eń kóp daýys jınaǵan eki kandıdat irikteledi. Biraq ózderi bul sońǵy raýndta daýys bere almaıdy.
Sheshim qabyldanbaǵan jaǵdaıda Sıkstın kapellasynan qara tútin kóteriledi. Al eger Papa saılansa aq tútin kóteriledi. Saılanǵan soń kardınaldar kollegııasynyń tóraǵasy jańa Papadan bul mindetti qabyldaı ma jáne qandaı esim tańdaǵanyn suraıdy. Ol kelisim berse, Sıkstın kapellasyndaǵy arnaıy bólmeden aq kıim kıip shyǵady.
Saılaýdy aldyn ala boljaý qıyn
Dúnıejúzilik BAQ-tyń saılaý týraly kóptegen boljamdaryna qaramastan, naqty nátıje áli belgisiz. Sebebi kardınaldar quramy san alýan, ártúrli jáne olardyń kópshiligi áli tańdaý jasamaǵan.
Frantsısk kezinde kardınaldardyń quramy aıtarlyqtaı ózgerip, buryn kardınal bolmaǵan elderden de ókilder taǵaıyndaldy. Latyn Amerıkasy, Afrıka jáne Azııanyń daýysy kúsheıip keledi. Alaıda keıbir ıtalııalyqtar papalyqty «eski álemge» qaıtarý qajet dep sanaıdy.
Shetkeri aımaqtan kelgen kardınaldar Frantsısktiń baǵytyn jalǵastyrýdy qalaıdy jáne álemdegi daǵdarystarǵa qalaı jaýap beriletini mańyzdy dep sanaıdy.
Mysaly, Mıanmadan shyqqan alǵashqy kardınal Charlz Bo CNN-ge jibergen hatynda bolashaq Papa adamzatty «tuıyqtan shyǵarýǵa» jáne moraldyq bedelge ıe tulǵa bolýǵa tıis dep jazǵan.
«Dinder adamzatty qutqarý úshin birigýi kerek. Álemge úmit qajet. Kelesi Papa – sol úmittiń ózi bolýy kerek», – degen ol.
Osylaısha, Sıkstın kapellasyna jınalatyn kardınaldar jaı ǵana jańa Papany saılamaıdy, olar Katolık shirkeýiniń bolashaǵyn aıqyndaıtyn mańyzdy sheshim qabyldaıdy.