Qaterli isikti erte anyqtaý men emdeýdiń tıimdiligi joǵary – torakaldy hırýrg

PETROPAVL. QazAqparat – Soltústik Qazaqstan oblysynda ókpe obyry bar 400 adam dıspanserlik esepte tur. Syrqattanǵandardyń shamamen tórtten úshi – er adamdar. Ókpe qaterli isigi nege erlerge úıir? Táýekel tobyna kiretinder obyrdan qorǵaný úshin ne isteýi kerek? Bul jaıynda QazAqparat tilshisine oblystyq onkologııalyq ortalyqtyń onkologııa blogynyń jetekshisi, torakaldy hırýrg Jiger Dúısenov aıtyp berdi.

- Jiger Erǵalıuly, ókpe obyry taralýy boıynsha birinshi orynda keledi, sebebi nede?

- Obyrdyń paıda bolý sebepteri naqty anyqtalmaǵan. Desek te, qorshaǵan ortanyń lastanýy, aýaǵa óndiristik qaldyqtardyń, kantserogenderdiń, tútinniń taralýy zııandy áserin tıgizbeı qoımaıdy.

Ásirese, óndiristik kásiporyndar shoǵyrlanǵan aımaqtarda statıstıka alańdatarlyq. Sondaı-aq ókpe obyrynyń paıda bolýyna nıkotın de áser etedi. Ókpe ragymen aýyratyndardyń basym bóligi er adam bolýynyń sebebi de osy.

- Táýekel tobyna kimder kiredi?

- Eń aldymen temeki shegetinder, sondaı-aq zııandy zattarmen baılanysy bar kásip ıeleri, ókpeniń sozylmaly aýrýlary – ókpe qabynýy, týberkýlez, pnevmoskleroz, sılıkoz sııaqty dertteri barlar, jasy 50-den asqan er adamdar.

Ásirese osy adamdar densaýlyǵyna abaı bolǵany jón. Ne isteý kerek? Temekiniń zııany, ony qazir, dál búgin tastaý qajettigi aıtpasa da túsinikti. Osy bir zııandy ádetten qutylý sizdi birden táýekel tobynan shyǵarar edi. Men ózin osy tizimnen kórgen adamdarǵa keminde jylyna bir ret ókpesine rentgendik zertteý júrgizýge keńes beremin.

Sondaı-aq qaqyryqqa mán berý kerek, eger onda uıyǵan qan bolsa jedel túrde dárigerge qaralǵan jón. Aýyr jótel paıda bolyp, túnde mazany alsa, dári-dármek kómektespese, keýde tusy aýyrsa, ystyǵy kóterilip, entigip, salmaq joǵaltsa – mindetti túrde tezarada onkologke kóriný qajet.

- Nelikten ókpe obyrynan ólim-jitim joǵary?

- Óıtkeni ókpe qaterli isigin alǵashqy satysynda anyqtaý kórsetkishi óte tómen. Ókpe obyryna shaldyqqan syr­qat­­tardyń 80 % onko­log­qa aýrýy ábden meńdegende keledi. Qaterli isikti erte bastan anyqtaý men emdeýdiń tıimdiligi joǵary.

Bizdiń negizgi mindetterimizdiń biri – dertti alǵashqy satysynda anyqtap, asqynyp ketýine jol bermeý. Alaıda muny syrqattyń kómeginsiz anyqtaý qıyn, óıtkeni, bastapqy kezeńde aýrý buǵyp, mazany ala qoımaıdy.

Taǵy bir qıyndyǵy – ókpe obyrynyń erekshe bilgileri joq, ol basqa ókpe aýrýlaryna uqsas keledi. Sondaı-aq isiktiń qaı jerde paıda bolǵany da mańyzdy ról atqarady. Máselen perıferııalyq obyr kóp ýaqytqa deıin belgi bermeıdi, ony 60-80 % tek flıýorografııa arqyly ǵana anyqtaýǵa bolady.

Al ókpeniń ortasynda bolsa túnde qurǵaq jótel qysyp, qan aralas qaqyryq túsedi, keýdesi aýyryp, entigedi. Bul belgiler dert endi bastalyp jatqanda-aq paıda bolady. Sondyqtan da keýde tus aýyryp, ózińizdi jaısyz sezingen jaǵdaıda táýekel tobyna jatpasańyz da dárigerge baryp qaralǵan jón. Obyr aýrýymen kúreste ár mınýt qymbat.

- Emdeý joldary qandaı?

- Ókpe obyry basqa qaterli isikter sııaqty hırýrgııalyq, sáýleli terapııa jáne preparattarmen emdeledi. Ol aýrýdyń túri men satysyna baılanysty tańdalady. Sonyń ishindegi eń nátıjelisi – hırýrgııalyq tásil. Ota barysynda isik tolyq alynyp, metastazalary joıylady.

Qazirgi ýaqytta jasy 70-ten asqan syrqattarǵa da mundaı otalar esh qıyndyqsyz jasalady. Hımıoterapııa men sáýlelik terapııanyń da ókpe obyrymen kúreste óz orny bar. Ony ádette hırýrgııalyq ádispen birge qoldanady, bul ota nátıjesin arttyra túsedi.

Eger qaterli isik jasýshalary operatsııadan keıin qalyp qoısa nemese qaterli isik aýrýy qaıtalanýy múmkin bolsa, hımıoterapııa nemese sáýlelik terapııany usynýy múmkin. Keı isik túrleri dári-dármek pen sáýlelik áser etý arqyly emdeledi.

Desek te, onkolog mamanǵa derti dendemeı turyp kelgenderdiń táýir bolyp ketý múmkindigi joǵary.

- SQO-daǵy ókpe obyry jaǵdaıyna toqtalsańyz.

- Onkologııalyq ortalyqta ókpe obyryn erte satysynda anyqtaý maqsatynda birqatar jumys qolǵa alynǵan. Nátıjesinde byltyr 210 adam, bıyl 10 aıdyń ishinde 156 syrqat dıspanserlik esepke alyndy. Qazirgi ýaqytta 400 adam dárigerlerdiń baqylaýynda. Olardyń 289-y – er adam, 111-i – áıel. Biraq qaterli isiktiń osy túrinen ólim-jitim joǵary. Byltyr 93 adam aýyryp qaıtys bolsa, bıyl aýrýy asqynǵan 68 adamnyń ómirine arasha túse almadyq.

- Rahmet!