Kaspıı teńizindegi tereńdetý jobasyn qoǵamdyq monıtorıng baqylaıdy
Bul týraly atalǵan jobany Atyraý oblysynda Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi, NCOC kompanııasy, ekologııa, bıologııa, geografııa salasyndaǵy ǵalymdar men sarapshylarynyń dóńgelek ústeli kezinde belgili boldy. Qoǵamdyq monıtorıng tobyna jergilikti ekologtar, ǵalymdar men ekobelsendiler kirdi.
Kaspıı teńizindegi tereńdetý jobasymen tanysý úshin óńirge Ekologııalyq retteý jáne baqylaý komıtetiniń tóraǵasy Zulfuhar Joldasov pen Balyq sharýashylyǵy komıtetiniń tóraǵasy Narıman Júnisov jumys saparymen keldi. Olar sapar aıasynda ǵalymdarmen, qoǵam belsendilerimen birge munaı kompanııasy jobany júzege asyratyn aýmaǵyn aralady.
«Gıdrologııa, ıhtıologııa salasyndaǵy ǵalymdar jobamen ashyq túrde tanysyp jatyr. Qoǵam ókilderine de kórsettik. Aıta ketetini, tereńdetý jumystary jańa baǵyttarda emes, qoldanystaǵy keme joldarynda, 29 sharshy kılometr aýmaqta ǵana júrmek. Bul teńizdiń soltústik-shyǵys aımaǵynyń 0,03%-y ǵana. Sol sebepten, balyqtar mıgratsııasyna, qustar arealyna qatty áseri bolmaıdy. Al az kólemdegi zalaldy kompanııaǵa ótetý ádistemeleri qarastyrylǵan. Teńiz sýynyń laılanýyn azaıtý úshin jańa tehnologııalar qoldanady. Biz jobany turaqty baqylaýda ustaımyz»,- dedi Zulfuhar Joldasov.
Kompanııa basshylyǵy tereńdetý jumysy aýqymdy joba emes, ádettegi sharýa ekenin alǵa tartyp otyr.
«NCOC kompanııasynyń jumystary teńiz boıynsha 5 aralda júrgiziledi. Teńiz deńgeıiniń tómendep ketýi araldar arasyndaǵy kemelerdiń qozǵalysyna, tasymal, apattyq qutqarý jumystaryna keri áserin tıgizip otyr. Sondyqtan, teńizdegi tek keme joldaryn ǵana tereńdetpekpiz. Eshqandaı kanal salý jospary joq. Al tereńdetý – Kaspıı teńizindegi kúndelikti jumys. Keme joldary ár ýaqytta tereńdetilip otyrǵan. Odan ekologııaǵa qaýip joq. Degenmen, ekologııalyq áserdi baqylaý úshin turaqty túrde óndiristik monıtorıng júrgizemiz. Jaýapkershilikti túsinip otyrmyz», - dedi kompanııa bas dırektorynyń orynbasary Ermek Marabaev.
Bıologııa ǵylymdarynyń doktory Elena Krýpa tereńdetý jumysy kezinde sýdyń laılanýy teńizdegi organızmderge ýaqytsha ǵana áser etetinin alǵa tartty. Munyń teńiz deńgeıine zııany bolmaıdy.
«Kaspıı ekojúıesi qalpyna kelý qabiletine ıe. Teńiz organızmderiniń qorektik bazasyna keler bolsaq, fıtoplanktondar teńiz tabanyn tereńdetý áserinen bolǵan laılaný ketip, tunyqtalǵannan keıin birden ornyna keledi. Bir aıdan soń zooflanktondar, odan soń makrozoobentos qalypqa keledi. Al jobany Kaspıı teńizi deńgeıi dınamıkasymen baılanystyrýǵa bolmaıdy. Sebebi kanal salynaıyn dep jatqan joq. Teńiz deńgeıine Jaıyq pen Edil ózenderiniń aǵys kólemi men klımattyq faktorlar áser etedi», -deıdi ǵalym.
Al bıologııa ǵylymdarynyń doktory, ıhtıolog Asqarbaı Kamelovtiń aıtýynsha, balyqtar mıgratsııasyna jobanyń áseri joq.
«Kaspııdegi bekire balyqtary eki jaǵdaıda, ıaǵnı ýyldyryq shashý jáne azyq izdeý úshin kóship-qonady. Ýyldyryq shashý kezinde teńizdiń barlyq akvatorııasy boıynsha emes, tek jaǵalaý aımaǵynda mıgratsııa jasaıdy. ıAǵnı, bul kezeńde olar tereńdetý jobasy júzege asatyn aımaqtyń áserine ushyramaıdy. Al qorek izdegende kóbine soltústik aımaqtaǵy taıaz jerlerge barady. Sondyqtan mıgratsııaǵa atalǵan jobanyń áseri bolmaıdy»,- dedi ol.
