Kásiptik odaqtar qozǵalysyn jańǵyrtý jańa zań aıasynda shapshań sheshimin tabýy kerek
Buǵan mysaldar da jetkilikti. Eń aqyry Memleket basshysy byltyrǵy jyly Parlamenttiń jańa sessııasyn ashý kezinde «qazaqstandyq kásipodaq qozǵalysyn jańǵyrtýdy anaǵurlym batyl júrgizý» týraly tapsyrma júktegen bolatyn. Al mundaı batyl qadam «Kásiptik odaqtar týraly» jańa zańdy qabyldaýmen tikeleı baılanysty bolmaq. Sondyqtan da, Qazaqstannyń Kásipodaqtar federatsııasy Parlamentten jańa zań jobasyn jedeldetip qabyldaýdy suraǵan edi.
Ábilǵazy Qusaıynov tóraǵalyq etetin Qazaqstan Kásipodaqtary federatsııasynyń 180 oblystyq, 445 qalalyq jáne aýdandyq bólimsheleri bar, sondaı-aq respýblıkada 18 myń 500-deı bastaýysh kásipodaq uıymdary jumys jasaıdy. Ótken ǵasyrdyń 90-jyldary kásipodaqtar músheleriniń sany Qazaqstanda 7,4 mıllıon adamǵa jetse, búginde músheler qatary 2,1 mıllıon adamǵa quldyraǵan. Degenmen, dál qazirgi tańda kásiptik odaqtardy jańǵyrtý kún tártibiniń basty máselesine aınalǵany belgili.
«Ýaqyttyń zamanaýı talaptary, sonyń ishinde jahandyq daǵdarys áleýmettik eńbek qatynastarynyń jańa formalaryn qurǵandyqtan, eńbek daýlary men qaqtyǵystaryn sheshýdiń tyń tásilderin oılap tabýdyń qajettiligi artyp otyr. 2010 jyldan bastap bizdiń elimizde de jaǵdaı kúrt ózgerdi. Biz eńbek daýlary men qaqtyǵystarynyń júıeli túrde óskenin baıqap otyrmyz», - deıdi Ábilǵazy Qusaıynov búgin Májiliste ótken konferentsııa barysynda. Onyń aıtýynsha, qazirgi tańda qaıshylyqtardy syndarly áleýmettik dıalogsyz sheshý esh múmkin emes. Bul rette eń aldymen áleýmettik áriptestiktiń tıimdi tetikterin qalyptastyrý mańyzdy. Al ol boıynsha kásiptik odaqtar eńbek qatynastaryn retteıtin negizgi quralǵa aınalýy shart.
«Bul máselede múddeler teńgeriminiń saqtalýy, áleýmettik ádildikti qamtamasyz etý sharalary asa ózekti mánge ıe. Osyǵan oraı, Memleket basshysy Qazaqstannyń kásipodaqtar qozǵalysynyń qyzmetine qatysty ádil syn aıtyp, olardyń eńbek daýlaryn sheshýge qabiletsiz ekenin, naqty sheshim qabyldaı almaıtynyn atap ótken bolatyn. Toqtala ketetin jaıt, bizdegi 1993 jyly qabyldanǵan zań qazir is júzinde jumys istemeıdi desek te bolady», - dedi Á. Qusaıynov.
Osyǵan oraı, Kásipodaqtar federatsııasynyń basshysy zań normalarynyń olqylyqtyǵyna qatysty birqatar mysaldardy alǵa tartty. Máselen, onyń aıtýynsha, «Qazaqmys» kásiporyndarynda qazirgi tańda úsh birdeı kásipodaq qyzmet etedi. Alaıda, solardyń bir de bireýi óz qyzmetinde tıimdilik tanytpaǵan, jumysshylar múddesin qorǵaı almaǵan. Kezinde ýshyqqan jumysshylardyń «taý-ken óndirisi jaǵdaıyndaǵy tómengi jalaqy týraly» kótergen máselelerine de kásipodaqtar esh mán bermegen.
«Taý-ken óndirisi salasynda 70 myń teńgemen eń tómengi jalaqy alyp kelgen jumysshylar boldy. Osyǵan oraı, eńbekkerler másele kóterdi, al kásipodaqtardyń úsheýi de qaýqarsyz boldy. Jalpy, elimizdegi jaǵdaı qyzyq, bir kásiporynda úsh birdeı kásiptik odaq bola tura, sol úsheýi ózderiniń arasynda daýlasady: kim myqty, kim kúshti, degenge deıin barady. Budan qandaı jumys, qandaı qorytyndy shyǵarýǵa bolady», - deıdi Ábilǵazy Qusaıynov. Onyń sózine qaraǵanda, osyndaı keleńsizdikterdi boldyrmaý úshin keshendi jumystar atqarylýy qajet. Sonyń mańyzdysy - jańa zań qabyldaý. «Álbette, kásiptik odaq qozǵalysy salasynda rettelmegen máseleler shash etekten. Olardy tipti bir ǵana zań aktileri arqyly sheshý de múmkin emes. Degenmen, meniń oıymsha, búgingi tańdaǵy eń basty másele - zań jobasyn Parlamentte jedeldetip qabyldaý. Biz shyn máninde bul zańdy qabyldaýdy tym uzaqqa sozyp jiberdik, talqylaýdan ary asqan joqpyz. Al esesine kásiptik odaq qozǵalystary quldyrap barady, eńbek daýlary órshý ústinde. Osynyń bárin shetinen retteýge jańa redaktsııadaǵy zań óz septigin tıgizer edi», - dedi Á. Qusaıynov.
Al jańa redaktsııadaǵy zań jobasyna kelsek, qujat búgingi tańda Parlamentte belsendi túrde talqylanyp jatyr. Jańa zańnyń eń basty maqsaty - kásipodaqty kúsheıtý. Kásipodaq jumys berýshi men jumysshy arasynda júrip, eńbek adamynyń quqyǵy men múddelerin qorǵaýy kerek. Sondyqtan da, Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Tamara Dúısenovanyń aıtýynsha, «Kásiptik odaqtar týraly» jańa zań jobasy da dál osyndaı maqsattardy sheshýi kerek. Bul rette jańa qujat áleýmettik áriptestik ınstıtýtyn odan ári damytýǵa, jumysshylardyń eńbek jáne áleýmettik quqyqtaryn tıimdi qorǵaýǵa baǵyttalmaq.
«Mundaı maqsatty júzege asyrý úshin kásipodaq qozǵalystary qyzmetiniń modelin durys tańdap alý basa qajet. Osyǵan oraı, halyqaralyq tájirıbelerge saraptamalar jasaldy. Toqtala ketetin jaıt, álemdik tájirıbe kórsetkenindeı, kásipodaq qozǵalystarynyń modeli eldiń damý deńgeıine jáne áleýmettik áriptesterdiń materıaldyq, materıaldyq emes ıgilikterdi bólýine táýeldi bolyp tabylady», - deıdi T. Dúısenova.
Mınıstrdiń sózine qaraǵanda, kásiptik odaqtar kúshti áleýmettik áriptesterge aınalýy úshin kásipodaqtarǵa eńbekkerler múddesine ókildik etý jáne kelissózder júrgizý quqyqtaryn naqty bekitý qajet. Budan bólek, eńbek qatynastarynyń rettelý deńgeıine qaraı áleýmettik áriptestik jónindegi komıssııanyń ókilettigin naqty ajyratyp shekteý jáne keńeıtý kerek.
«Búgingi tańda qazaqstandyq kásipodaq qozǵalysy tym usaqtalyp ketti. Máselen, is júzinde jumyspen qamtylǵan 8,4 mln. halyqtyń tek 30 paıyzy ǵana nemese 2,5 mln. adam osyndaı qozǵalysqa birigip otyr. Buǵan qosa, búgingi ishki naqty jaǵdaıymyz de ózgerdi, elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy qaǵıdatty túrdegi mindetterdi sheshýde. Al osydan on jyldan astam buryn qabyldanǵan «Kásiptik odaqtar týraly» zań buǵan eshqandaı da jaýap bere almaı keledi», - deıdi mınıstr T. Dúısenova.
Bul rette mınıstr jańa qujatta kásiptik qozǵalystardyń álemdik tájirıbesi negizge alynǵanyn aıtady. «Bul rette halyqaralyq tájirıbeni, Halyqaralyq eńbek uıymynyń uıǵarymdary men Qazaqstandaǵy kásiptik odaqtardy ınstıtýtsıonaldyq jáne qurylymdyq shuǵyl jańǵyrtý eskerile kele jańa zań jobasy ázirlenip otyr. Onyń negizi etip, áleýmettik áriptestik ınstıtýtynyń yqpalyn nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan «kúshti áriptes» modelin alýdy usynamyz», - dedi Eńbek mınıstri Tamara Dúısenova.
Túıindeı aıtsaq, Parlamentte talqylanyp jatqan jańa zań kásipodaqtarǵa, eńbekshilerdiń quqy jáne zańdy múddesin qorǵaýǵa, bılik pen jumysshy hám jumys berýshi arasynda pármendi, tıimdi dıalog júrgizýge múmkindik berip, muryndyq bolýy shart. Óıtkeni, búgingi daǵdarystyq jaǵdaıda áleýmettik áriptestikti ońtaıly damytpaǵandar utylys taýyp jatqanyn ańǵarý da qıyn emes. Endeshe, jańa qujat memlekettiń turaqtylyǵyna da septigin tıgizse ıgi.
