Kásibı memlekettik apparatty qurý
Elena Stepanenko - QR Memlekettik qyzmet isteri mınıstrliginiń SQO boıynsha departamenti basshysynyń orynbasary:
- Búginde 87 memlekettik qyzmetker synaq merziminen ótip jatyr. Olarǵa tálimgerler bekitilgen. Árbir mamannyń jalaqysy jumystyń kúrdeliligi men jaýapkershilik deńgeıine qarap belgilenedi. Sondaı-aq, «B» korpýsyndaǵy mamandar basqa jerge qonys aýdarǵan jaǵdaıda olarǵa qyzmettik páter beriledi.
Óńirimizde memlekettik qyzmetkerdiń biliktiligin arttyrýǵa mán berilýde. Bıyl 900-den astamy oqý kýrstarynan ótedi dep josparlanǵan. Sondaı-aq, bıyldan bastap qyzmetkerler arasynda eskertý jáne aldyn alý sharalary júrgizilýde, dep habarlady mtrk.kz.
Evgenıı Kıntsel - «Aq jol» demokratııalyq partııasy SQOF keńes múshesi:
- Memlekettik qyzmetshiler máselelerdi ashyq aıtyp úırený kerek. Esep bergen kezde, jınalystarda tek jaqsy jaqtardy ǵana aıtyp, kóp problemany jasyryp qalady. Bul durys emes. Biz máseleni ashyp almasaq, ony keleshekte qalaı sheshemiz. Jáne memlekettik qyzmetshiler eldiń emes, bireýdiń múddesin qorǵaýǵa beıim keledi. Kinálaryn moıyndamaıdy.
Jyl basynan jergilikti atqarýshy organdardyń 4 jetekshisi tártiptik jaýapkershilikke tartylyp, jumysynan bosatylǵan.
Aıta keteıik, Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev jarııa etken 5 ınstıtýtsıonaldyq reformany júzege asyrý boıynsha 100 naqty qadam - Ult josparynyń eń alǵashqy bólimi Memleketti kásibılendirý dep atalady.
«Bizdiń birinshi reformamyz «Memlekettik qyzmet týraly» jańa Zań negizinde memlekettik apparattyń tıimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan.
Memlekettik qyzmettiń reformasyn biz alǵashqy zańnamalyq akt - Prezıdenttiń «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy memlekettik qyzmet týraly» zań kúshi bar Jarlyǵy qabyldanýynyń 20 jyldyǵy tusynda júzege asyra bastaýymyzdyń nyshandyq máni bar.
1995 jyldyń jeltoqsanynda bul qujat tek Qazaqstan úshin ǵana emes, sondaı-aq, búkil TMD keńistigi úshin ınnovatsııa bolǵanyn atap ótý mańyzdy.
Biz barlyq postkeńestik elderdiń ishinde alǵash bolyp memlekettik qyzmetshilerdiń jańa kadrlyq korpýsyn konkýrs jáne merıtokratııa qaǵıdattary arqyly qalyptastyrýǵa kiristik.
Qazir qazaqstandyq memlekettik qyzmetti damytýdyń jańa kezeńi bastaý aldy.
Meniń Jarlyǵymmen Memlekettik qyzmet isteri jónindegi mınıstrlik, onyń qurylymynda - Jemqorlyqqa qarsy is-qımyldyń ulttyq bıýrosy quryldy.
Osylaısha, tek memlekettik qyzmet júıesi ǵana emes, sondaı-aq, jemqorlyqqa qarsy is-qımyl tanytatyn, ıaǵnı jemqorlyq kórinisteriniń barynsha aldyn alýǵa baǵdarlanǵan júıe de jańǵyrtylyp otyr.
Bul jerde jemqorlyqpen kúrestiń ózi barynsha dáıekti bola túsedi jáne júıeli sıpatqa ıe bolady.
Mine, jemqorlyqqa qarsy is-qımyl týraly jańa zań osyndaı ustanymdarǵa negizdelse, onyń ózi halyqaralyq standarttarǵa baǵdarlanǵan jáne jańa jyldan bastap kúshine endi.
Jemqorlyqqa qarsy jańa zańnamamen ózara baılanysta jáne sonymen qatarlasa qabyldanǵan memlekettik qyzmet týraly jańa zań memlekettik qyzmettiń jańartylǵan modeliniń negizgi sheńberlerin jáne memleketti basqarýdyń barlyq júıesiniń tıimdiligin kúsheıtý boıynsha odan arǵy is-qımyldardyń ret-tártibin aıqyndaıdy.
Birinshiden, ákimshilik memlekettik qyzmetshiniń mansaby onyń biliktiligi jáne jınaqtaǵan tájirıbesi esepke alyna otyryp quralady.
Mansaptyq satynyń ár baspaldaǵynda ol óziniń kásibı jaramdylyǵyn dáleldep otyrýǵa tıis bolady.
Jańa zańǵa birqatar qaǵıdatty normalar engizilgen.
Memlekettik qyzmetke ornalasý tek keshendi irikteý men jumysty tek tómengi laýazymdardan bastaýdyń nátıjeleri boıynsha múmkin bolady.
Jumys tájirıbesi memlekettik qyzmetshiniń mansaptyq ilgerileýiniń basty sharty bolady jáne munda da tek konkýrstyq negizde júzege asyrylady.
Sondaı-aq, jekelegen memlekettik qyzmetshiler rotatsııalarynyń múmkindigi kólbeýinen jáne tiginen olardy qyzmettik baspanamen qamtamasyz ete otyryp qarastyrylǵan.
Ekinshiden, memlekettik qyzmetke ashyq konkýrs arqyly jáne Kadr saıasaty jónindegi ulttyq komıssııanyń sheshimi boıynsha kelisimsharttyq negizde memlekettik emes sektordaǵy basqarýshylar qatarynan azamattar jáne sheteldik menedjerler tartyla alady.
Úshinshiden, memlekettik qyzmetshige eńbekaqy tóleýdiń jańa júıesi onyń biliktiligi men atqaratyn jumysynyń sıpatyna, kólemi men nátıjesine baılanysty zań turǵysynan bekitiledi. Asa nátıjeli qyzmet úshin bonýstar tóleý qarastyrylǵan.
Mundaı júıeni 2017 jyldyń 1 qańtarynan bastap engizý josparlanyp otyr.
Bul jerde 2016 jyly búginde «B» korpýsyna kiretin memlekettik qyzmetshilerdiń eńbekaqysy joǵarylaıtynyn aıta ketý kerek.
Tórtinshiden, zańda saıası memlekettik qyzmetshiler aýysqan kezde memlekettik apparattyń avtonomdyǵy men turaqtylyǵy qaǵıdaty naqty jazylǵan.
Mınıstrler men ortalyq atqarýshy organdardyń jaýapty hatshylarynyń ókilettikteri egjeı-tegjeıli dáldep ajyratylǵan.
Besinshiden, sheneýnikter ortasynda etıkalyq normalardy buzýǵa ákeletin jáne jemqorlyq qubylystar týyndatatyn jaǵdaılardyń aldyn alý boıynsha qatań sharalar qarastyrylǵan.
Memlekettik qyzmetshilerdiń jumys pen turmystaǵy júris-turysynyń qalyptary reglamenttelgen Memlekettik qyzmetshilerdiń jańa etıkalyq kodeksi jasaldy.
Sondaı-aq, jańa ınstıtýt - etıka boıynsha ókiletti ókilder ınstıtýtyn qurý kózdelip otyr. Olar azamattar men memlekettik qyzmetshilerge keńes berip, olardyń quqyqtaryn qorǵaýdy qamtamasyz etetin bolady.
Altynshydan, memlekettik qyzmet týraly jańa zańnyń mańyzdy qyry onyń arqaýlyq normalarynyń quqyq qorǵaý organdaryna da qatysty bolatynymen baılanysty.
Bul jerde quqyq qorǵaý organdaryndaǵy qyzmettiń ereksheligi qoldanystaǵy «Quqyq qorǵaý qyzmeti týraly» Zańda eskerilgen.
Jetinshiden, jańa zań negizinde jáne eńbekke aqy tóleýdiń jańa júıesi engizilgennen keıin «B» korpýsynyń ákimshilik memlekettik qyzmetshilerin jańa biliktilik talaptaryna sáıkestigi boıynsha keshendi attestattaýdan ótkizý josparlanǵan.
Attestattaý kezeńinde memlekettik qyzmetke ornalasýǵa konkýrstar ótkizýge moratorıı jarııalanatyn bolady.
Qyzmetshilerdiń biliktiligin 3 jylda bir retten kem bolmaıtyndaı etip mindetti arttyryp otyrý zań turǵysynan bekitiledi.
Tutastaı alǵanda, memlekettik qyzmetti jańǵyrtýdyń negizgi qyrlary osyndaı.
Men ony Qazaqstandaǵy barlyq jańǵyrtý úderisi oı-nıeti tabysynyń sheshýshi tetigi retinde qarastyramyn», - dep atap ótken bolatyn Elbasy.
Sondaı-aq 100 naqty qadamnyń bir baǵyty «Qoǵamǵa esep beretin ashyq memleket» dep atalady.
Transparentti jáne esep beretin memleket qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan besinshi reforma sheńberinde birneshe túıindi mindetterdi sheshýge týra keledi.
Birinshiden, «Úkimet azamattar úshin» Memlekettik korporatsııasy qurylatyn bolady.
Bul jańa qurylymǵa qazir jumys istep turǵan «Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyǵy», «Jyljymaıtyn múlik ortalyǵy», «Jer kadastry ǵylymı-óndiristik ortalyǵy», «Zeınetaqylar tóleý jónindegi memlekettik ortalyq» respýblıkalyq memlekettik kásiporyndary biriktiriledi.
Azamattar memlekettik qyzmet kórsetýdiń ortaq provaıderine ǵana ótinish beredi.
Bul olardy usynýdyń móldirligin qamtamasyz etip, qajetsiz ákimshilik kedergilerdi jáne suraý salynatyn qujattar tizimin qysqartady.
Qyzmet kórsetetin memlekettik organdar korporatsııaǵa óz ókilettikteri sheńberinde barynsha yqpal jasap, sondaı-aq, búkil memlekettik qyzmet kórsetýlerdiń 2017 jyldyń sońyna deıin berilýin qamtamasyz etýi tıis.
Memlekettik qyzmet kórsetý sapasyna Úkimet ókili jańa Korporatsııa bolyp tabylatyn ortaq Provaıder, sondaı-aq, ÚEU quratyn arnaýly qoǵamdyq keńes baqylaý jasaıtyn bolady.
Ekinshiden, memlekettik basqarýdyń búkil júıesi naqty nátıjelerge qol jetkizýge baǵdar ustanady.
Ol úshin jyl saıyn Úkimet, mınıstrler, ákimder úshin jáne osylaısha memlekettik organnyń árbir qurylymdyq bólimshelerine deıin maqsatty ındıkatorlar qabyldanatyn bolady. Barlyq memlekettik qyzmetshiler ózderiniń basshylyǵy bekitken jeke josparlar boıynsha jumys isteıdi.
Mansaptyq dáreje, olardyń biliktiligi, atqaratyn fýnktsııasy jáne oǵan bekitilgen ókilettikter negizinde memlekettik qyzmetshilerdiń aǵymdaǵy tapsyrmalardy oryndaý júıesin jeńildetý de mańyzdy.
Úshinshiden, sapaly josparlaýdy júzege asyrý úshin memlekettik statıstıkanyń anyqtyǵyn qamtamasyz etý qajet.
Sondyqtan sapaly statıstıkalyq málimetter berýde respondentter men ákimshilik kózderiniń jaýapkershiligin arttyrý mańyzdy.
Osy jaılardyń bári normatıvtik-quqyqtyq aktilerge ózgerister men tolyqtyrýlar engizý barysynda eskerilgen.
Tórtinshiden, meniń tapsyrmam boıynsha memlekettik organdardyń baǵdarlamalyq qujattaryna revızııa jáne ońtaılandyrý júrgizildi.
Budan ári de barlyq deńgeılerdegi baǵdarlamalardy josparlaýda, ázirleýde jáne júzege asyrýda EYDU usynymdamalaryna negizdelgen 5 sheshýshi qaǵıdat - negizdilik, sabaqtastyq, transparenttilik, monıtorıng jáne baqylaýdy naqty saqtaý qajet.
Aýmaqtardy damytý baǵdarlamalary da osy turǵyda qaıta pishimdelýi tıis.
Barlyq jańa memlekettik jáne úkimettik baǵdarlamalardy Premer-Mınıstr basqaratyn konsýltatıvtik-keńes berýshi organ qaraýy kerek.
Besinshiden, Bıýdjet kodeksine ózgerister men tolyqtyrýlar qabyldandy.
Memlekettik organdarǵa túpki nátıjelerge qol jetkizý úshin bıýdjet qarjylaryn shuǵyl túrde qaıta bólý quqy berildi.
Qurylym jáne shtat sany boıynsha sheshimder qabyldaýda olardyń ókilettikteri keńeıtildi, ol bilikti mamandar tartý úshin mańyzdy.
Altynshydan, memlekettik basqarý organdarynyń jumysyna baǵa berýdiń jańa júıesi syrtqy táýelsiz aýdıttiń mindettiligi, jarııalylyǵy jurtshylyqpen keri baılanys, basshylardyń derbes jaýapkershiligi qaǵıdattaryna negizdeledi.
Baǵdarlamalyq qujattardyń oryndalýy men memlekettik organdar qyzmeti baǵasynyń berik ózara baılanysyn qalyptastyrý mańyzdy.
Memlekettik aýdıt júıesin jetildirý sheńberinde Esep komıteti men qarjylyq baqylaý organdaryn reformalaý josparlanyp otyr. Olar saraptamalyq-taldamalyq quramdastardy kúsheıte otyryp, álemdik aýdıtorlyq kompanııalar modeli boıynsha jumys isteýi tıis.
Onyń syrtynda kvazımemlekettik sektor sýbektileriniń jyl saıynǵy aýdıti, ásirese, bıýdjet qarjylaryn paıdalaný bóliginde aýtsorsıngke beriledi.
Jetinshiden, memlekettiń transparenttiligi men eseptiliginiń negizgi krıterııleriniń biri halyqtyń aqparattarǵa qoljetimdiligin keńeıtý bolyp tabylady.
2016 jyldan bastap azamattar men zańdy tulǵalardyń saýaldary boıynsha, memlekettik qupııalar men ózge de zańmen qorǵalatyn qupııalardan basqa, memlekettik organdardyń barlyq aqparattaryna qoljetimdilik qamtamasyz etiletin bolady.
Jeke kompanııalar da, eger olar qoǵamdyq fýnktsııalar atqarsa nemese bıýdjet qarjylaryn alýshylar bolyp tabylsa, aqparattar ashyqtyǵy erejesin ustanýǵa tıis bolady.
Bul oraıda memlekettik organdardyń jańa, azamattar úshin qolaıly jáne túsinikti aqparattardy berý pishimin ázirleýi jáne engizýi talap etiledi. Qazirgi bar portaldardy jańǵyrtý, sol sııaqty selolyq eldi mekenderdi joǵary shapshańdyqty trafıkpen qamtamasyz etý boıynsha úlken jumystar atqarýǵa týra keledi.
2016 jyldan bastap ortalyq jáne jergilikti memlekettik organdarda avtonomdy, derbestik, jarııalylyq, merzimdi rotatsııa qaǵıdattarynda jańa Qoǵamdyq keńester qurylyp, jumys istep turǵandary qaıta pishimdeletin bolady.
«Qoǵamdyq keńester týraly» zańǵa sáıkes bul ınstıtýt qoǵamdyq baqylaýdyń jańa tıimdi tetikterine ıe boldy.
Keńester quramy kvotalyq qaǵıdat boıynsha qurylady, biraq olardyń músheleriniń úshten ekiden kem emes bóligin jurtshylyq ókilderi quraýy tıis.
Keńester basynda memlekettik qyzmette joq belgili qoǵam qaıratkerleri turýy tıis.
Qoǵamdyq keńesterge memorgandardyń bıýdjettik baǵdarlamalarynyń jobalaryn jáne olardyń oryndalýyn, strategııalyq josparlardy, aýmaqtardy damytý baǵdarlamalaryn talqylaý quqy beriledi.
Olardyń otyrystarynda maqsatty ındıkatorlarǵa qol jetkendigi týraly atqarýshy organdardyń esepteri tyńdalyp, azamattardyń quqyqtaryna, bostandyqtary men mindetterine qatysty normatıvtik-quqyqtyq aktilerdiń jobalary qaralatyn bolady.
Atqarýshy bıliktiń barlyq satylary men Úkimet músheleriniń azamattar aldyndaǵy esepteri qarastyrylǵan.
Olar, sondaı-aq, zańnamalardy jetildirý boıynsha usynystar ázirlep, memlekettik organdarǵa usynystar engizetin bolady.
Keńesterdiń sheshimderi usynymdamalyq sıpatqa ıe bolady, biraq olardyń qaralýy memlekettik organdar úshin mindetti.
Ult josparynda sonymen birge Memleket fýnktsııalaryn básekelesti ortaǵa jáne jergilikti ózin-ózi basqarýǵa berýge de nazar aýdarylady.
Memlekettiń damýy birqatar memlekettik fýnktsııalardy básekelestik ortaǵa berýdi talap etedi, al olar búginde, bútindeı alǵanda, 4,5 myńǵa jýyq.
Osy maqsatta Premer-Mınıstrdiń orynbasarynyń basshylyǵymen, onyń quramyna Parlament depýtattaryn, ortalyq atqarýshy organdar basshylaryn, «Atameken» UKP, Qazaqstannyń Azamattyq alıansy ókilderin qosa otyryp, turaqty jumys isteıtin Komıssııa qurylady.
Onyń sheńberinde árbir memorgan boıynsha básekelesti ortaǵa beriletin fýnktsııalar tizimi anyqtalady. Sondaı-aq, básekelesti ortanyń beriletin memlekettik fýnktsııalardy, jumys istep turǵan reglamentterdi, sondaı-aq, baǵalar men sapa krıterıılerin júzege asyrýǵa daıyndyǵyn eskere otyryp, olardy berý pishinin tańdap alý qajet.
Komıssııa memlekettik fýnktsııalardy berý reglamentin qarastyryp, monıtorıng júrgizedi jáne olardyń oryndalý sapasyna baqylaý jasaıdy.
«Olarǵa úsh satyda beriletin jergilikti ózin-ózi basqarý organdaryna qosymsha ókilettikter berý ortalyq deńgeıdegi reformalardyń zańdy jalǵasy bolýy tıis.
Birinshi satyda (2016-2017 jyldar):
- aýdan ákiminiń aýdandyq mańyzdaǵy qala, kent, selo jáne selolyq okrýg ákimi laýazymyna usynatyn kandıdatýrasyn odan ári aýdan máslıhatyna jáne saılaý ótkizýge engizý úshin kelisý;
- ákimdi bosatý týraly máselege bastamashy bolý;
- jergilikti qoǵamdastyqty damytý týraly baǵdarlamalyq qujattar jobalaryn qaraý jáne abattandyrý men qoǵamdyq tártiptiń kókeıkesti máselelerin talqylaý;
- qolma-qol aqshanyń baqylaý shoty esebinen alynǵan múlikti ıelikten shyǵarýda aýdan ákimi usynysyn qaraý;
- eldi mekender sheńberindegi jer telimderiniń maqsatty paıdalanylýyn jáne jeke tulǵalardyń zańsyz ıelenýine jol bermeýin baqylaý;
- jergilikti qoǵamdastyqtyń memlekettik mekemelerine basshylar taǵaıyndaý boıynsha usynystar engizý;
- olarǵa qosymsha eki salyqty - kólik jáne zańdy tulǵalardan jer salyǵyn alý quqyn berý jolymen jergilikti ózin-ózi basqarýdyń salyqtyq áleýetin kúsheıtý.
Ekinshi satyda (2018 jyldan bastap):
- aýdan máslıhaty bekitken jergilikti ózin-ózi basqarý bıýdjetin satylap qalyptastyrý;
- ákimniń aýdandyq máslıhatqa bekitý úshin engizgen jergilikti qoǵamdastyq bıýdjetiniń jobasyn Jınalystyń kelisýi jáne olardyń oryndalýy týraly esepti máslıhatqa usyný úshin qoldaý;
- jergilikti qoǵamdastyqtyń kommýnaldyq menshikti basqarý máseleleri;
- bıýdjetti turǵyndary 2 myń adamnan asatyn ákimshilik-aýmaqtyq birlik úshin ǵana engizý jáne ony aýdandyq máslıhattyń bekitýi;
- «Jergilikti ózin-ózi basqarý kommýnaldyq menshigi» ınstıtýtyn engizý;
- olardyń áleýetin ulǵaıtý maqsatynda selolyq okrýgter deńgeıinde ákimshilik-aýmaqtyq birlikti nyǵaıtý máselesin ázirleý.
Úshinshi satyda (2020 jyldan) tómendegiler qarastyrylady:
- jergilikti ózin ózi basqarýdyń ókildi organyn qurý;
- halqynyń sany 2 myń adamnan kem emes eldi mekenderde jergilikti ózin-ózi basqarýdyń derbes bıýdjetin engizý;
- qoǵamdyq mańyzdy máselelerdi qamtıtyn jergilikti bıýdjetterdiń jobalary boıynsha azamattardyń usynystaryn qaraý resimderin engizý.
Osy sharalardyń bárin oryndaý memlekettik organdardyń sheshimder qabyldaý úderisiniń móldirligin arttyrady jáne jergilikti ózin ózi basqarý júıesin damytýǵa jaǵdaı jasaıdy», dep atap ótken bolatyn Memleket basshysy.
Esterińizge sala keteıik, bıylǵy jyldyń 1 qańtarynan bastap Ult josparyn is júzinde júzege asyrý kezeńi bastaldy. Ol Jańǵyrtý jónindegi ulttyq komıssııanyń baqylaýymen júretin bolady.
Barlyq memlekettik organdardan, qoǵamdyq ınstıtýttar men azamattardan is-qımyldyń úılesimdiligi, tabandylyq, kreatıvtilik jáne qajyrlylyq talap etiledi.
«Bizge úlken joldan ótýge týra keledi, ol boıynsha biz qazir alǵashqy 100 qadamdy jasaýdamyz. Basqa qadamdar da bolady, men oǵan aına-qatesiz senimdimin. Evolıýtsııalylyq jáne tutastaı qamtýshylyq - shırek ǵasyrlyq mereıtoıyna qadam basyp, bizdiń Táýelsizdigimizdiń tarıhyn alǵa bastyryp otyrǵan jańǵyrtý úderisiniń basty qaǵıdaty da osy. Bizdiń bárimiz jańǵyrtýdyń tek qýatty memleket pen Ulttyń toptasqandyǵy jaǵdaıynda ǵana tabysty bolatynyn esten shyǵarmaýǵa tıispiz. Ol tártipke bastaýy tıis.
Birinshiden, memlekettegi tártipke.
Ekinshiden, barsha úshin de mindetti zańdardyń qaripinde beınelengen bıznestegi barsha úshin móldir jáne mindetti erejelerdi ornatýǵa.
Úshinshiden, qoǵamdyq jáne saıası ómirdegi tártip pen kelisimge.
Biz kóptegen synaqtarǵa abyroıly tótep berdik, shynyqtyq, rýhymyzdy kúsheıttik. Biz jańa Qazaqstandy - Uly Dala Elin qurdyq.
Ult josparyn oryndaı otyryp, biz ózimizdiń Ulttyń Órleý Dáýiriniń kókjıekterin keńeıtemiz, ózimiz Táýelsizdik jyldary ishinde qol jetkizgen jáne bizge jahandyq damý bergen barlyq múmkindikterdi paıdalanamyz.
Álemde, sóz joq, úshinshi álemnen birinshige qadam basqan elderdiń mysaldary bar. Biz olardyń jarqyn tájirıbelerin zertteımiz jáne eskeremiz.
Qazir biz ekonomıkanyń, memleket pen qoǵam damýynyń eń tabysty jahandyq modelderin ólshem retinde alamyz.
Búginde álemde óziniń jalpyulttyq armanyn umyt qalýdyń júzjyldyǵynan shyǵa otyryp, álemniń eń uly ulttarymen bir qatarda turý turǵysynda beıneleıtinder kem de kem.
Biz Qazaqstannyń osynaý tarıhı taǵdyryna senemiz.
Men qazaqstandyqtardy Ult josparyn júzege asyrýǵa jáne reformalardy júrgizýge barynsha belsendi qatysýǵa, olar ashatyn múmkindikterdi paıdalanýǵa shaqyramyn.
Biz ózimizdiń qazaqstandyq armanymyzdyń oryndalýyna jáne Qazaqstannyń órkendeýine senimdi túrde qol jetkizetin bolamyz!», dedi Elbasy.
