Qashaǵannan ken ıgerý jobasy qashan qosylady?

ASTANA. QazAqparat - Birazdan beri qańtarylyp qalǵan Qashaǵan jobasy 2016 jylǵa qaraı iske qosylyp, tıisti munaıyn bere bastaıtynǵa uqsaıdy. Degenmen, bul naqty aıqyndalǵan, qadasy qaǵylǵan merzim emes. Buǵan deıin tórt márte iske qosylýy keıin shegerilgen, qosylyp alyp qaıta qańtarylǵan Qashaǵannan Qazaqstan shynynda da kóp úmit kútken edi. Endigide sol úmitti jobanyń taǵdyry, naqtyraq aıtqanda ken ornynan munaı aıyrý merzimi áli de dúdámál kúıde qalyp otyr. Osyǵan baılanysty búgin QR Prezıdenti janyndaǵy Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmetinde Munaı jáne gaz mınıstri Uzaqbaı Qarabalın brıfıng ótkizip, ken ornynyń keleshegi týraly tilshilerge túsinik berip, birazyraq áńgime etken edi.

Dúnıejúzinde sońǵy 40 jylda, naqtylasaq 1968 jyldan beri tabylǵan eń úlken ken orny bolyp esepteletin Qashaǵan byltyrǵy jyldyń qyrkúıeginde iske qosylyp, alaıda aıaq astynan týyndaǵan tótenshe aqaýlardyń saldarynan kilt toqtatylǵan edi. Sóıtip, eki apta ǵana munaı bergen Qashaǵannan ónim óndirý birshama kedergilerge tap bolǵany belgili. Qazirgi jaǵdaılarǵa súıensek, munaı ken ornynyń qashan qalypqa keletini turmaq, ondaǵy aqaýlardyń basty sebepteri áli de tolyq anyqtalmaǵanǵa uqsaıdy. Esesine mınıstr Uzaqbaı Qarabalın buǵan deıin de «álemdegi eń qymbat joba» atanǵan Qashaǵan ken ornynyń quny taǵy da aspandaı túsetinen alǵa tartady.

Jalpy Qashaǵan munaıyna kelsek, bul jaıynda mınıstr bylaı deıdi: «Búgingi kúni Qashaǵanǵa baılanysty jóndeý-qalpyna keltirý jumystarynyń stsenarııi men ónim óndirýdi qalpyna keltirýdiń birqatar boljamy jasalyp otyr. Jalpy bizde eki nusqa bar. Onyń ishinde optımıstik baǵyt boıynsha ken ornyndaǵy munaı ıgerý 2016 jyldyń birinshi jartyjyldyǵyna týra keledi. Al ekinshi nusqaǵa, gazqubyrynyń tolyq qurylysyn aıaqtaýdy esepke ala otyryp júginsek, ıgerý kezeńi 2016 jyldyń ekinshi jartysyna dóp kelýi múmkin. Degenmen, bul naqty data emes, málimetter alda jaǵdaıǵa qaraı ózgerýi múmkin», - dedi Uzaqbaı Qarabalın. Súıtip, munaı mınıstri 2016 jyldyń ne basy, ne aıaǵyna taman, áıteýir sol jyldyń ishinde Qashaǵannan «qara altyn» aıyrýǵa bolatynyn aıtady.

Toqtala ketetin jaıt, Qashaǵan jobasynyń apatyna negizinen gaz jáne munaı qubyrlarynyń qosylǵan tusynda jaryqshaq ketkeni anyqtalǵan edi. Qazaqstannyń resmı mınıstrligi buny negizinen merdigerler jumysyndaǵy dánekerleý tehnologııasynyń durys tańdalmaýynan nemese ony oryndaýshylardyń tehnologııany durys atqara almaǵandyǵynan bolýy yqtımal dep esepteıdi. Degenmen, jobaǵa qatysatyn taraptardyń barshasyn bas ızetetindeı sebepter áli naqtylanbaǵanǵa uqsaıdy. «Qashaǵan jobasynyń qubyrynda jumysty toqtatýǵa qatysty máselege kelsek, bunymen muqııat aınalysyp júrmiz. Jalpy, bizde onyń shyǵý sebebin túsinýimiz basqasha bolsa, merdigerlerimiz bizge basqa sebepterdi alǵa tartyp otyr. Soǵan qatysty qubyrlarǵa paıdalanylǵan materıaldar, dánekerleý tehnologııalary boıynsha óz tarapymyzdan tekserýlerdi jalǵastyratyn bolamyz. Sonyń ishinde dánekerleý tehnologııasyna qatysty merdigerlerge qoıatyn shaǵymymyz da barshylyq. Al qubyr materıaldaryn merdigerler ony jetkizýshilermen ózderi qaıtadan tekserip jatyr», - deıdi mınıstr.

Aıta keterligi, Qashaǵandaǵy merdiger kompanııalardyń qubyrdyń ishki jaǵyna jasaǵan dıagnostıkasy munaı jáne gaz qubyryn tolyǵymen aýystyrýdy qajet etetindigin anyqtapty. Al atalǵan eki qubyrdy birdeı aýystyrý úshin qosymsha 200 shaqyrymdyq qubyrlar satyp alynatyn bolady. Ony tóseý, birimen qaıta dánekerlep jalǵastyrý jumystary da ońaı bolmaıtyndyǵy anyq. Sondyqtan da ondaı jumystarǵa ketetin shyǵyndy merdigerler óz moınymen kóteretin sekildi.

«Kelisim boıynsha Qashaǵan ken ornynyń iske qosylmaǵandyǵy úshin árbir toqsan saıyn kompanııalar 30 mln. dollar Qazaqstan Úkimetine tólep turady. Bul aıyppul sol qalpynda qala beredi. Onyń ústine qaıta jóndeý, qalpyna keltirý, qubyrlardy qaıta salý sekildi jumystardyń bári Qazaqstannyń, onyń ishinde Qashaǵannan keleshekte alynatyn munaıynyń baǵasymen ótelmeıdi, kerisinshe, merdigerlerdiń moınyna túsedi», - dedi Uzaqbaı Qarabalın.

Al Qashaǵan jobasynyń qymbattaýy týraly áńgimege kelsek, muny mınıstr qalypty jaǵdaı sekildi túsindiredi. Onyń aıtýynsha, jobanyń qymbattaýy - bul birinshi jyl oryn alyp otyrǵan másele emes. «Jalpy, qymbattaý týraly aıtatyn bolsaq, eger biz 1999 jyldary kelisimshart jasalǵanda ondaǵy jumys barysy da, jasalǵan jospar da sol jyldardyń jaǵdaıymen, baǵasymen eseptelgen, qazir jyl saıyn qymbattaý oryn alyp jatyr. Sondyqtan da, Qashaǵan jobasynyń qymbattaýy osymen baılanysty», - dedi Uzaqbaı Qarabalın.

Toqtala ketetin jaıt, búgingi kúni merdigerler Qashaǵan jobasyn basqarý júıesinde qaıta qurý jumystaryn qolǵa ala bastapty. «Óıtkeni merdigerlerdiń ózi qoldanystaǵy júıeniń jetkilikti túrde tıimdi bolmaǵanyn, onyń birqatar baǵyttary qymbatqa soǵatynyn moıyndaǵan. Sondyqtan da, búgingi tańda jobanyń kóptegen shyǵyndaryn qysqartý baǵytynda túbegeıli jumystar qolǵa alynyp otyr», deıdi mınıstr Qarabalın.

Qazaqstanda bıylǵy munaı ónimi byltyrǵydan kem bolmaıdy

Munaı jáne gaz mınıstrliginiń málimetine qaraǵanda, Qazaqstanda ótken 6 aı ishinde 36,7 mln. tonna munaı óndirilgen. Bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 98,4 paıyzdy qurap otyr. Sonyń ishinde eldegi «qara altynnyń» negizgi qulaǵyn Qazaqstandaǵy munaı óndiretin iri kompanııalar «TShO» (TeńizShevroıl), «KPO» (Qarashyǵanaq Petroleıým Opereıtıng), «MańǵystaýMunaıgaz», «ÓzenMunaıgaz» kompanııalary ustap otyr eken. Osy kompanııalar jıyntyq enshisinde respýblıkada óndiriletin jalpy munaı óniminiń shamamen 63 paıyzynan asady. Al jartyjyldyqtyń qorytyndylary boıynsha «MańǵystaýMunaıgaz» byltyrǵa qaraǵanda munaı óndirýdi 104,2 paıyzǵa, «ÓzenMunaıgaz» kompanııasy 103,5 paıyzǵa, «KPO» 107 paıyzǵa, «TShO» 95,8 paıyzǵa oryndaǵan. Bul rette mınıstr «TShO» óziniń zaýytynda jalpy ýaqyty 73 kúndi quraıtyn eki kúrdeli jóndeý jumystaryn júzege asyrýdy josparlaǵanyn atap ótti.

Sonymen qatar, aǵymdaǵy jyldyń alty aıynda elimizde 7,2 mln. tonna munaı ónimderi óńdeldi. Bul ótken jylǵy osy kezeńmen salystyrǵanda 100,5 paıyzdy quraıdy. «Qazirgi tańda qazaqstandyq úsh munaı óńdeý zaýyttaryn jańǵyrtý jumystary júrgizilýde. Bul jumystar 2016 jyly aıaqtalady dep kútilip otyr. Nátıjesinde 2017-2022 jyldary Qazaqstan tolyǵymen Eýro-4, Eýro-5 standarttaryndaǵy benzınmen, dızeldik otynmen, avıakerosınmen qamtamasyz etiletin bolady. Jalpy bizdiń mindetimiz 2014 jyly munaı óndirý kórsetkishin byltyrǵy rekordtyq deńgeıde saqtap qalý. Byltyr elimizde 81, 8 mln. tonna munaı óndirilgen edi», - dedi mınıstr U. Qarabalın.

Toqtala ketetin jaıt, Qazaqstanda gaz óndirýmen qatar, ony ishki naryqqa taratý kórsetkishi de oń óris ala bastaǵan. Máselen, aǵymdaǵy jyldyń 6 aıynda 21,1 mlrd. tekshe metr gaz óndirildi, bul byltyrǵy jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda 102 paıyzdy qurap otyr. Sonyń ishinde taýarly qurǵaq gaz óndirý 14 mlrd. tekshe metrdi qurasa, suıytylǵan gaz 1 mlrd. 186 mln. tonnaǵa jetipti. «Tabıǵı gazǵa ishki suranys aıtarlyqtaı artty. Jarty jyl ishinde bul 6,9 mlrd. tekshe metrdi qurady, bul ótken jylǵy kezeńge 120 paıyzǵa deıin barady. Osynyń ózi óńirlerdi gazdandyrý jónindegi baǵdarlamanyń tabysty júzege asyp jatqanyn bildiredi. Gazdandyrýdyń bas josparyna sáıkes, bul jumys áli de jalǵasady», - dedi mınıstr.