«Qarjy ıgerý áli de qojyrap tur» - baspasózge sholý
***
Keshe Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmetinde Esep komıtetiniń tóraǵasy Qozykórpesh Jańbyrshın baspasóz máslıhatyn ótkizdi. Ol Respýblıkalyq bıýdjettiń oryndalýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń 2015 jyly atqarylǵan jumystary jóninde áńgimelep, aǵymdaǵy jyly alǵa qoıǵan maqsattary týraly málimet berdi. Bul jaıynda «Egemen Qazaqstan» gazetiniń beısenbilik sanyndaǵy «Qarjy ıgerý áli de qojyrap tur» degen taqyryptaǵy maqalada egjeı-tegjeıli baıandalǵan. Ótken jyly atqarylǵan jumys qorytyndylaryna toqtalǵan komıtet tóraǵasynyń sózine qaraǵanda, byltyr Esep komıteti 29 baqylaý is-sharasyn ótkizipti. Bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý boıynsha 303 baqylaý nysany, sonyń ishinde 12 memlekettik organ men olardyń vedomstvolary qamtylǵan. «Bes birdeı óńirde keshendi tekserister júrgizildi. Bıýdjet jáne ózge de zań buzýshylyqtar úshin 75 zańdy tulǵa, sonymen qatar, 62 laýazymdy tulǵa ákimshilik, eki júzden astam adam tártiptik jaýapkershilikke tartyldy. Qyryq materıal quqyq qorǵaý organdaryna joldandy. Bıýdjettik zańnamany buzý faktileri boıynsha memlekettik organdar men basqa da baqylaý nysandaryna 46 usynym men 180 tapsyrma berildi», - dedi bul jóninde Q.Jańbyrshın. Shara barysynda vedomstvo basshysy jýrnalıster qoıǵan suraqtarǵa da jaýap berdi. Máselen, bıýdjet zańnamasy qaı oblysta kóbirek buzylǵany jóninde qoıylǵan saýalǵa aıryqsha toqtaldy. «Zań buzýshylyqtar sany boıynsha Mańǵystaý, Shyǵys Qazaqstan, Batys Qazaqstan oblystary alda kele jatyr. Eń kóp zań buzýshylyqtar Mańǵystaý oblysynda 42 mlrd. teńge nemese qamtylǵan qarajattyń kólemine shaqqanda 70 paıyzdan asty. Shyǵys Qazaqstan oblysynda 41,5 mlrd. teńge nemese qamtylǵan qarajat kólemine shaqqanda 35,4 paıyz bolsa, Batys Qazaqstan oblysynda 25,3 mlrd. teńge nemese qamtylǵan qarajat kólemine shaqqanda 50 paıyzdan asty», - dedi komıtet tóraǵasy.
Qazirgi kezde elimizde quqyqtyq memlekettiń negizderi jasalyp, onyń ornyqtyrylýy birtutas jańǵyrtý úderisi aıasynda sheshilip jatqan bizdiń konstıtýtsııalyq mindetimiz bolyp tabylady. Osynyń aıasynda elimizdiń quqyq qorǵaý júıesi azamattardyń quqyqtary men bostandyqtaryn qamtamasyz etýge, zańdardy qatań oryndaýǵa jáne quqyq tártibin nyǵaıtýǵa baǵyttalýy tıis ekendigi sózsiz. Al bul másele tóńireginde Memleket basshysy «Ult Jospary qazaqstandyq armanǵa bastaıtyn jol» atty baǵdarlamalyq maqalasynda taıǵa tańba basqandaı kórsetip berdi. Osylaısha «5 ınstıtýttyq reformany júzege asyrý boıynsha 100 naqty qadam» Ult Josparyn oryndaýdyń naqty kezeńi bastaldy. Bul oraıda, «Egemen Qazaqstan» gazetiniń tilshisi elimizde quqyqtyq orta qalyptastyrýǵa yqpalyn tıgizetin ishki ister organdaryndaǵy jumys barysy týraly Іshki ister mınıstrliginiń Kóliktegi ishki ister departamentiniń bastyǵy, polıtsııa polkovnıgi Erjan Sádenovke jolyǵyp, suraqtaryna tuşymdy jaýap alǵan. Basylym tilshisiniń barlyq saýalyna jan-jaqty jaýap bergen ol: «Kólik polıtsııasy qurylǵan kúnnen bastap onyń mindetine saı elimizdegi áýe jáne temir jol arqyly jol júretin jolaýshylardyń qaýipsizdigin, tasymaldanatyn júkterdiń saqtalýyn qamtamasyz etý basty qaǵıdatqa aınaldy. Búginde Kóliktegi ishki ister departamentiniń aldyndaǵy mindet qoǵam qaýipsizdigin qamtamasyz etý, qylmystardyń aldyn alý, basqa da zańǵa qaıshy áreketterge jol bermeý. Sonymen qatar, kólik saqshylary úshin aýyr jáne asa aýyr qylmystardyń aldyn alý sharalary basty basymdyqqa ıe» - deıdi. Suhbat «Qaýipsizdik qamyndaǵy qarqyndy qadam» degen taqyryppen berilgen.
***
Keshe Elbasy Nursultan Nazarbaev Aqordada Qazaqstanda tirkelgen dıplomatııalyq ókildikterdiń basshylarymen dástúrli kezdesý ótkizdi. Osyǵan oraı «Aıqyn» gazetiniń beısenbilik sanynda «Qazaqstan kópbaǵdarly, syndarly syrtqy saıasatyn jalǵastyrady» degen taqyryppen kólemdi maqala basyldy. Basylymnyń jazýynsha, Nursultan Nazarbaev elshi myrzalardy elimizde ornyqty ósimdi qamtamasyz etý baǵytynda qabyldanyp jatqan sharalarmen egjeı-tegjeıli tanystyra ketti. Sondaı-aq qazirgi álemdegi qaýipsizdikti ilgeriletý jáne birkelki damý máselelerin de qozǵady. Qazaqstan Prezıdenti KSRO ydyrap, qospolıarly álemdik qurylym kúıregeli 25 jyl ótkenin eske saldy. «Ókinishke qaraı, jańa jahandyq álemdik qurylym qalyptastyrýdyń biregeı tarıhı múmkindigi paıdalanylmady. Álem qaýipsiz, turaqty nemese ádiletti sıpatqa ıe bola qoıǵan joq. XXI ǵasyr ekonomıkalyq, ekologııalyq, geosaıası, resýrstyq, energetıkalyq turǵydaǵy kóptegen qaterler ákeldi. Olardy eńserý úshin planetanyń damýy jolyndaǵy sapaly tereń ózgerister qajet», dedi Nursultan Nazarbaev. Memleket basshysy osyǵan baılanysty adamdardy, ekonomıkalar men elderdi bir-birine qarsy qoıatyn jahandyq baqtalastyq paradıgmasyn qaıta saralaýdyń mańyzdylyǵyn aıtty.
«Shırek ǵasyrǵa sozylǵan úzdiksiz damýdan keıin, Qytaı ekonomıkasynyń qarqyny baıaýlady. Nege? Ekonomıkalyq áleýeti álemde ekinshi orynǵa (Birinshi orynda AQSh) kóterilgen elge kóz tıdi me, álde...», - dep jazady «Aıqyn» gazeti «Qytaıdyń qýaty kemide me eken?» degen taqyryptaǵy maqalasynda. Basylymnyń atap ótýinshe, sońǵy shırek ǵasyrda 9-10 paıyzdyq kórsetkishpen qaryshtaǵan aspanasty eliniń ekonomıkasy sońǵy birer jylda 7 paıyzdan (Dúnıejúzilik banktiń boljaýynsha, bıyl Qytaıdyń JІÓ 6,7 paıyzdy quramaq) aspaı qaldy. Ol, ol ma, byltyr Shanhaıdaǵy qor bırjasy qulaýynan 3 trıllıon dollar kóleminde zııan shekti. Bırjadaǵy qundy qaǵazdardy saqtap qalý úshin taǵy júzdegen mıllıard salýǵa týra keldi. Osynyń ózi-aq «Qytaı ekonomıkasy turaqty damyp kele jatyr. Eshqandaı qaýip joq» degen sarapshylardyń baılamyna selkeý túsirgen edi. «Demek, álemdi tańǵaldyrǵan, tańdandyrǵan qytaı ekonomıkasynda báseń tartý kezi bastaldy. Munyń sońy nege soqtyrýy múmkin. Árıne, Qytaı elimen iri kelisimshart jasasqan elderge salmaq túsýi ǵajap emes. Máselen, ajdaha eli múshesi bolyp sanalatyn BRIKS toby japa shegýi yqtımal. Qazirdiń ózinde Reseı men Qytaı arasyndaǵy gaz kelisimi toqyraı bastaǵan. Nege deseń, ekonomıkadaǵy qıyndyq Qytaıdyń kógildir otyndy az tutynýyna alyp keldi. Munyń salqyny osy eki el arasynda 400 mıllıard dollarǵa kelisim jasalǵan «Sibir kúshi» gaz tasymalyna da tııýi múmkin. Qytaı ekonomıkasynyń toqyraı bastaýy BRIKS-tiń quramyndaǵy ózge elderge de soqqy bolmaq», - delingen maqalada.
«Aıqyn» gazetiniń búgingi sanynda fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, QR mádenıet qaıratkeri Qoılybaı Asanulynyń «Saýran aınalǵan» sergeldeńi» degen taqyryppen kólemdi maqalasy jaryq kórdi. Onda Alshyn, Tama, Jaǵalbaıly rýlarynyń bir bóligi el-jurtyn tastap údire kóshkeni, Arqaǵa qonys aýdarýdyń alǵashqy iri tolqyny 1723 jyly bastalǵan qalmaq shapqynshylyǵyna baılanysty oryn alǵan, Kishijúzdikter bul náýbetti «Saýran aınalǵan» dep te aıtatyndyǵy jan-jaqty baıandalǵan. «Arqanyń ulan baıtaq shuraıly jerlerin qonys qylǵan sol kezdegi Arǵyn-Qýandyq taıpasynyń Altaı Qarpyq atalarymen irgeles kóship qonyp júrgen Jaǵalbaıly, Tama, Alshyn rýlarynyń urpaqtary áli kúnge osy óńirdi mekendep ǵumyr keship jatyr. Alataý Arqa, Atyraý Altaı arasyndaǵy uly meken barsha qazaqtyń ortaq altyn besigi. Kishi júz rýlarynyń bir shoǵyry qıly zamanda Arqaǵa qonys aýdaryp, sol jerden pana taýyp órisin keńeıtse, ol qazaqtyń birligi men yntymaǵynyń, baýyrmaldylyǵynyń nyshany emes pe?!», - dep jazady maqala avtory.
