Qaraǵandyda kommýnaldyq qyzmetterdi alý tártibi jeńildeıdi
- Qaraǵandy oblysy tsıfrlyq jobalardy damytý boıynsha kóshbasshylar qatarynda. Osyndaı joǵary deńgeıdi ustap turý úshin IT salany damytý qajet. Bul baǵytta ne istelip jatyr?
- Qaraǵandyda tehnıkalyq baza árdaıym myqty boldy. 80-shi jyldardan bastap jańa mamandyqtar paıda boldy. Munda kómir ónerkásibindegi protsesterdi avtomattandyratyn bolashaq qyzmetkerler daıyndaldy.
Tarıhı turǵydan alǵanda, jaqsy mamandar keremet bazalyq bilim berdi. Ol dástúr búginde saqtaldy. Qaraǵandyda IT-kompanııalardyń mańyzdy toptary qalyptasqan. Olar munda jumysyn jalǵastyryp jatyr. Bul salaǵa kóp adam jumyldyrylǵan.
Jergilikti IT qaýymdastyǵy árqashan memleketke qıyn sátterde kómekke kelip otyrdy. Men tek bir jarqyn mysal keltire alamyn. Koronavırýs indeti bastalǵan kezde úsh kún ishinde «Tsıfrlyq ruqsatnama» keısi jasady. Birinshi kúni saıtqa mıllıonǵa jýyq adam kirdi jáne platforma osy aǵymǵa tótep berdi.
- Qaraǵandyda «Terrıkon alqaby» jobasy jumys isteıdi. Onyń maqsaty – ındýstrııalyq qalany Qazaqstannyń IT astanasyna aınaldyrý. Osy ýaqyt ishinde ne isteldi jáne qandaı josparlar bar?
- Bizdiń negizgi baǵytymyz – bıýdjet qarajatyn IT-kompanııalarǵa emes, adamı kapıtaldy damytýǵa salý. Akademııalyq bilim jáne naqty tájirıbe – ekeýi múldem eki bólek nárse. Biz bul aıyrmashylyqty barynsha tómendetýge tyrysamyz.
Sonymen qatar, IT-mamandar arasynda kóshi-qon máselesi óte ózekti. «Terrıkon alqaby» aımaqtyq IT-hub osy máselelerdi sheshýge arnalǵan. Joba 5 jyl buryn iske qosyldy. Ótken jyldyń qazan aıynda ol memleketten qarjylaı qoldaý aldy.
Biz adamdarǵa bilim alýǵa, óz salalarynda jetistikke jetken keremet mamandarmen tikeleı qarym-qatynas jasaýǵa múmkindik beremiz. Jańadan kelgendermen tájirıbe almasatyn belgili bir jetistikterge jetken adamdar shaqyrylady.
IT- jáne digital-qoǵamdastyqtar, startaptar jáne oblys oqytýshylary úshin 100-den astam is-shara ótkizildi. Olarǵa bir jarym myńnan astam adam qatysty. 120-dan astam marketıng, IT jáne bıznes salasyndaǵy ózekti mamandyqtar boıynsha oqyǵanyn rastaıtyn sertıfıkattar berildi. Qalada IT-kompanııalar qyzmetkerleriniń sanyn 10 myń adamǵa deıin arttyrý mindeti tur.
Qaraǵandylyq IT-hub tek IT-salasynda ǵana emes, startaptardy alǵa jyljytýǵa jáne satýǵa, sondaı-aq áreket etip turǵan bıznesterdi damytýǵa kómektesedi.
- Bıyl qandaı qyzyqty jobalar júzege asady?
- Qaraǵandy tsıfrlandyrý boıynsha Almaty men elordadan keıin úshinshi orynda. Ótken jyly memlekettik qyzmetter salasynda jeti mıllıonǵa jýyq memlekettik qyzmet kórsetildi. Onyń 90%-ǵa jýyǵy elektrondy túrde alyndy.
Jyl saıyn biz jańa jobalardy júzege asyramyz. Bıyl da jańalyqtar bolady. IQala jumys ataýymen biryńǵaı aqparattyq júıe ashýdy josparlap otyrmyz. Ol oflaın jáne onlaın jumys isteıdi. Barlyq kommýnaldyq qyzmetterdi bir jerge jınap, olarǵa bir jumys kúni ishinde ótinishke jaýap berý reglamenti qoıylady.
Qazirgi ýaqytta kommýnaldyq qyzmetterdi usyný, tehnıkalyq sharttardy berý jáne t.b. boıynsha monopolıstermen kelisim-shart jasasý protsesi kózbe-kóz qatysýdy talap etedi jáne birneshe kúnnen birneshe aıǵa deıingi ýaqytty alady. Bul óte uzaq jáne yńǵaısyz.
Sondaı-aq, ulttyq joba aıasynda zamanaýı baǵdarlamalaý mektebin ashý josparlanǵan. Oqý orny veb jáne mobıldi qosymsha ázirleýde, grafıkada, júıelik baǵdarlamalaýda mamandanǵan baǵdarlamashylardy daıyndaıdy.
Áleýmettik mártebesi men ýnıversıtettik biliminiń bar-joǵyna qaramastan, kez kelgen kámeletke tolǵan qaraǵandylyq mektepke túse alady. Eń mańyzdy artyqshylyǵy – qabyldaý úshin negizgi baǵdarlamalaý daǵdylarynyń qajeti joq. Oqý aqyly da, aqysyz da bolady.
- Senim109 ortalyǵy qalaı damıdy?
- Senim109 qyzmeti 2019 jyldyń qarasha aıynda paıda boldy. Bul biryńǵaı úılestirý ortalyǵy qalanyń barlyq kommýnaldyq kásiporyndaryn biriktiredi jáne qala turǵyndarymen baılanys ornatýdyń biryńǵaı núktesi bolyp tabylady.
Biz toǵyz qala men toǵyz aýdandy bir júıege biriktire aldyq, bul 1,3 mıllıonnan astam halqy bar 329 eldi meken. Oǵan qosa 200-den astam kommýnaldyq qyzmet.
Ótken jyly jobaǵa 103 jedel medıtsınalyq járdem dıspetcherlik qyzmeti, sondaı-aq 112 kezekshi qyzmeti kóshirildi.
Jumys barysynda óńir turǵyndarynan 300 myńnan astam ótinish qabyldandy. Onyń ishinde ótinishterdiń 76%-y birinshi qońyraýdan keıin birden sheshildi.
Barlyq kommýnaldyq qyzmetter qosylǵan, endi biz damý jaǵyna qaraı jyljyp kelemiz. 2022 jylǵa arnalǵan josparda múmkindigi shekteýli adamdarǵa sýrdoaýdarmamen beıneqońyraý fýnktsııasyn engizý bar. Sondaı-aq, ótinishter aǵylshyn tilinde qabyldanady jáne daýystyq bot engiziledi.
Baılanys ortalyǵyn ICCCI halyqaralyq standarty boıynsha sertıfıkattaý josparlanǵan. Baılanys ortalyqtaryn ISO 18295 standarty boıynsha sertıfıkattaý – kez kelgen uıymnyń baılanys ortalyqtarynda klıentterge kórsetiletin qyzmetterdiń sapasyn rastaýdyń eń bedeldi jáne kásibı júıesi.
Taǵy bir jaqsy jańalyq – senim109 qyzmeti jyl saıynǵy «TMD-daǵy úzdik baılanys ortalyǵy» baıqaýynyń fınalyna shyqty. Jaqyn arada komıssııa ortalyqty testileýden ótkizedi. Jeńiske jetemiz dep úmittenemiz.
- Tsıfrlandyrýmen oblystyń jol qurylymy da qamtylǵan. Beınekameralardyń ulǵaıýy júrgizýshilerge jaǵymdy áser etedi – JKO, sybaılas jemqorlyq qaýpi az. Taǵy qansha jáne qaı jerlerde jańa beınebaqylaý júıesi ornatylady?
- 2021 jyldan bastap azamattarymyzdyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýdegi mańyzdy jobalardyń biri - «Qaýipsiz qala» iske asty. Táýlik boıy oblys qalalaryndaǵy jaǵdaıdy Senim qyzmetiniń qyzmetkerleri baqylap otyrady.
Buryn árbir qala men aýdannyń merdigermen beınebaqylaý júıesine kelisimsharty bolatyn. Biz bul júıeni ortalyqtandyryp, kamera sanyn eki ese arttyrdyq. Qaraǵandy, Jezqazǵan, Temirtaý, Sátbaev, Saran qalalary jáne Osakarov kentinde 3 671 kamera jáne jol qozǵalysy erejelerin buzýdy tirkeıtin 110 keshen jumys isteıdi.
Alǵashqy nátıjeler bar: ótken jyly oblys joldarynda apat azaıdy. Zardap shekkender bolǵan jol-kólik oqıǵalarynyń sany 9% tómendedi. Engiziletin tsıfrlyq sheshimderdiń arqasynda adamı faktordy joıýǵa jáne sybaılas jemqorlyqqa yqpal etetin jaǵdaılardy joıýǵa bolady.
Bıyl birneshe qalada myńǵa jýyq beınebaqylaý kamerasy men jol qozǵalysy erejelerin buzýdy tirkeıtin 100 keshen ornatý ıdeıasy bar. Aýyldyq aýdandarda ortalyqtandyrylǵan beınebaqylaý júıesine ázirshe qajettilik joq.
- Aýyl turǵyndary týraly sóz qozǵasaq, shalǵaı eldi mekenderdegi ınternet jaǵdaıy qashan jaqsarady?
- Qazir halyqtyń 97%-dan astamynda ınternet bar. Qaraǵandy oblysy - eń ýrbanızatsııalanǵan óńir. 100-den astam aýyl bar, onda ınternet joq, tipti uıaly baılanys joq. Olardyń árqaısysynda 250-den az adam tirkelgen. Árıne, biz bul máseleni únemi baqylaýda ustaımyz.
Ótken jyly jáne osy jyly 53 aýyldyq eldi mekende mobıldi baılanys jáne ınternet sapasyn jaqsartý boıynsha jumys júrip jatyr. 2024 jylǵa deıin 42 aýyldyq eldi mekende keń jolaqty ınternet qoljetimdi bolady.
Sonymen qatar, qoldanystaǵy baılanys jelilerine fýnktsıonaldyq tolyqtyrý retinde tsıfrlyq damý mınıstrligi OneWeb, Starlink jáne SES (I. Mask) kompanııalarymen birlesip shalǵaıdaǵy aýyldy eldi mekenderdi qamtamasyz etý úshin geostatsıonarlyq emes, spýtnıktik orbıtalyq júıe tehnologııalaryn engizý arqyly mobıldi ınternetke qoljetimdilikti qamtamasyz etý máselesin pysyqtap jatyr.
