Qaraǵandy oblysynda arheologııalyq saıabaqtar qurylýy yqtımal
Kezdesý barysynda tarıhı muralardy zertteýde áriptestikti damytý múmkindikteri talqylandy.
Aımaq basshysy qonaqtarǵa sımpozıýmǵa qatysqandary úshin alǵysyn bildirdi. Pikir almasý eki jaqqa da paıdaly dep sanaıdy ol.
- Qaraǵandy oblysy tek jer qoınaýyndaǵy baılyqtarymen ǵana erekshelenbeıdi, bizdiń eldiń tarıhy da baı. Saryarqa dalasynda ańyzdarǵa toly qupııalar jetkilikti. Kezinde bizdiń ǵalymdar kóptegen jańalyqtar ashqan, alaıda zertteýdi qajet etetin jerler áli de jetip artylady. Qaraǵandylyqtar úshin, jalpy Qazaqstan úshin sizdermen áriptes bolý óte mańyzdy, - dep atap ótti Erlan Qoshanov.
Japondyq ǵalym, kóne shyǵysazııalyq temir mádenıetiniń Zertteý ortalyǵynyń dırektory ıAsýıýkı Mýrakamı óziniń Qaraǵandy oblysyna jasaǵan ekspedıtsııasy týraly aıtyp berdi. Ehıme ýnıversıtetiniń professory osymen 4-shi márte qola dáýirindegi Alat eldi mekenindegi qazba jumystaryna qatysqan. Japondyq arheolog qazaqstandyq áriptesterimen seriktestigin jalǵastyrýdy kózdep otyrǵanyn jetkizdi.
Qaraǵandy oblysynyń aýmaǵynda ornalasqan tarıh jáne mádenıet eskertkishteriniń biregeıligi týraly reseılik arheolog Sergeı Kýzmın de toqtala ketti.
- Akademık Qanysh Sátbaevty eske alýǵa arnalǵan bul konferentsııa óte mańyzdy, sebebi ol Ortalyq Qazaqstandaǵy taý-ken jáne metallýrgııany zertteýdiń negizinde turǵan tulǵa. Qazaqstandyq ǵalymdardyń kóptegen býyndary bul jumysty jalǵastyrǵan, - dep atap ótti Reseı ǴA Arheologııa ınstıtýtynyń professory. - Androndyq mádenıetti zertteýde biz bilmegen paraqtar ashyldy. Bul jumystardy jalǵastyrýdyń mańyzy óte zor».
Oral memlekettik ýnıversıtetiniń professory Lıýdmıla Korıakova Qaraǵandy oblysynyń arheologııalyq jumystar jáne birlesken pánaralyq jobalardy damytýda áleýeti zor ekenin atap aıtty.
- Ótkensiz keleshek bolmaıdy. Bir oblystyń aýmaǵynda osynshama kóp eskertkishter bar ekeni qýantady. Olardy zerttep, kórsetip, mektep kýrstaryndaǵy materıaldarǵa engizýge bolady. Jáne de onyń barlyǵy jaı ǵana áńgimelerge qaraǵanda jastardyń tárbıesine zor áserin tıgizedi, - dep esepteıdi reseılik ǵalym. - Kent meni mádenıet biregeıliligimen qatty tańqaldyrdy. Sizder tarıhtaryńyzdy maqtan tuta alasyzdar jáne baı áleýetterińizdi damyta alasyzdar: arheologtardy qoldap, ulttyq jáne arheologııalyq baqtar qura alasyzdar. Birinshiden, osylaısha sizder týrısterdi jumyldyrasyzdar, ekinshiden, ǵylym damıdy.
Tarıhshylar ondaǵan erekshe biregeı eskertkishter ashylǵan Kent shatqaly men Taldy aýdanynda ashyq aspan astyndaǵy murajaılardy uıymdastyrýdy kózdep otyr.
Erlan Qoshanov bul ıdeıany qoldady. - Biz óz ólkemizdiń tarıhyn maqtan tutyp, zertteýlerdi damytýymyz qajet. Bul Elbasymen «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynda qoıǵan memlekettik tapsyrma bolyp tabylady. Bul rette rýhanı jańǵyrý týraly aıtylǵan. Baǵdarlamanyń úlken bóligi tarıhty zertteýge baǵyttalǵan. Bul jumysqa álemge áıgili ǵalymdar atsalysady, bizdiń múmkindikterimiz keńeıýde. Ári qaraı da sizdermen jumys isteımiz, - dedi oblys ákimi.
Aıta ketken jón, Qaraǵandy oblysynda 3-4 qyrkúıekte «Q.I. Sátbaev - Tulǵa. Patrıot. Ǵalym» atty halyqaralyq arheologtar sıpozıýmy ótip jatyr. Ǵylymı forým ǵulama ǵalymnyń murasyn tanymal etýge baǵyttalǵan. Qatysýshylar Eýrazııa aýmaǵyndaǵy ejelgi metallýrgııa jáne taý-ken isi jaıly máselelerdi talqylaıdy. Sondaı-aq sońǵy arheologııalyq jańalyqtar týraly áńgimeler qozǵalady.
Sımpozıým 3 qyrkúıekte Qaraǵandyda, Oblystyq tarıhı-ólketaný murajaıynda ashyldy, jáne de 4 qyrkúıekte Sátbaev qalasynda jalǵasady.
Qazirgi tańda Qaraǵandy oblysy aýmaǵynda 2700 tarıh jáne mádenıet eskertkishteri anyqtalǵan, olardyń 1538-i memleket qorǵaýynda. 22 eskertkish respýblıkalyq mártebege ıe. Sońǵy 5 jylda qazaq halqynyń ǵulama tulǵalary jerlengen 70-ten astam mazarlar men kesenelerdiń alǵashqy kelbeti qaıta qalpyna keltirildi.
