Qaraǵandynyń atyshýly aýdany Maıqudyq 20 jylda qalaı ózgerdi
QARAǴANDY. KAZINFORM — Maıqudyq týraly estigende, 90-shy jyldary adamdardyń boıyn úreı bıleıtin. Atyshýly aýdannyń jaman ataǵy tek Qaraǵandy nemese el ishinde ǵana emes, tipti shetelde de tanymal bolǵan, dep habarlaıdy Kazinform agenttiginiń tilshisi.
Krımınaldyq jaǵdaı
«Maıqudyq – ǵajaıyp meken, bir buryshyna kirseń, joǵalyp ketesiń» - bul sózdi 90-shy jáne 2000-shy jyldary árbir qaraǵandylyq jatqa biletin. Keńes zamanynan keıingi jyldary bul turǵyn úı alabyna qalanyń ortalyǵynan, Mıhaılovkadan jáne Ońtústik-Shyǵystan (Qaraǵandynyń turǵyn alaptary - Avt.) adamdar asa qajet bolmasa, bas suqpaýǵa tyrysatyn.
Óıtkeni «maıkendik» jigitterdiń qylmystyq bedeli jaıly bilmeıtinder kem de kem bolatyn. Tipti ishki ister organdarynyń qyzmetkerleri de keıbir oqıǵalarǵa «kóz juma» qaraǵan. 90-shy jyldary aýdanda birneshe top bolǵan. Olardyń quramyna jasóspirimder, tipti eresek jigitter kiretin.
Qazir sol burynǵy «dańqtyń» izi de qalmady. Turǵyn alaby aıtarlyqtaı ózgerip, áleýmettik jaǵdaıy da jaqsardy.
Birinshi kezekte, qylmystar sany anaǵurlym azaıdy. Statıstıkaǵa súıensek, 2015 jyly Oktıabr aýdanynda (Bókeıhan atyndaǵy aýdannyń burynǵy ataýy) bir jylda 4 myńnan astam qylmys tirkelgen. 10 jyl ishinde bul kórsetkish 10 esege tómendedi. Endi aýdan qaýipsiz bolyp sanalady.
Turǵyn úı qurylysy
1 500 gektardan astam aýmaqta ornalasqan jáne halqy 137 myńnan asatyn Maıqudyq Qaraǵandynyń eń eski aýdandarynyń biri bolyp sanalady. Bastapqyda ol Maıqudyq shatqalynda jergilikti baıdyń otbasyna tıesili ataýly kent retinde paıda boldy.
Ótken ǵasyrdyń 20-jyldary munda negizinen Reseı men Ýkraınadan qonys aýdarýshylar turatyn baraktar bolǵan. Baraq kenti birneshe kómir shahtasynyń janynda quryldy. Sodan keıin turǵyn alabynda eńbek jasaqtary jınaqtalyp, búl jerde nemister, orystar, sheshender, ýkraındar, evreıler, lıtvalyqtar, latyshtar men estondar tatý-tátti ómir súrdi. Buǵan dálel retinde Maıqudyq ortalyǵyndaǵy Berlın aýylyn aıtýǵa bolady. Onda negizinen jeke úıler ornalasqan.
Tutastaı alǵanda, bul turǵyn úı massıviniń birtindep «ósýin» basty kóshe - Magnıtogorskaıa kóshesiniń boıynda ornalasqan úılerden baıqaýǵa bolady. Eger Maıqudyqtyń túkpirinen qala ortalyǵyna qaraı ótsek, onda «stalındik» eki qabatty, úsh qabatty jáne tórt qabatty úılerdi kórýge bolady. Olar ótken ǵasyrdyń 40-50-jyldary salynǵan. Osy aýdanda 1953 jyly salynǵan burynǵy «Spartak» kınoteatrynyń ǵımaraty ornalasqan.
Aıta ketý kerek, ol óziniń kelbetin jaqsy saqtap qaldy. Stalındik dáýirdiń úıleri de berik. Qala bıligi olardyń tarıhı qasbetterin sol qalpy saqtap qalýǵa barynsha tyrysýda. Ár úı ózindik ereksheligimen, óziniń gıpsten jasalǵan órnekterimen, balkondarymen jáne qasbetiniń túsimen erekshelenedi. Bul úıler 50-shi jyldary salynǵan Jańa Maıqudyq mádenıet úıiniń aýmaǵynda aıaqtalady.
Jańa Maıqudyq, ıaǵnı sil jańa úıler osy jerden bastalady. Bul shaǵyn aýdanda bes qabatty «hrýşev» úıleri, mektepter, saýda úıleri, meshit pen shirkeý ornalasqan.
Olardan beri júrseńizder, toǵyz qabatty úılerdi kórýge bolady. Bul Vostok-2, - 3, - 5 yqshamaýdandary, Kógildir toǵandar. Qazir Maıqudyqtan shyǵaberiste jańa úıler men áleýmettik nysandar salynyp jatyr.
Infraqurylymdyq jáne áleýmettik damý
2022 jyly Maıqudyqtyń on shaqyrymdyq negizgi arterııasy - K. Marks kóshesi - Magnıtogorskaıa kóshesi boıyndaǵy jol eki jyldyq kúrdeli jóndeýden keıin qaıta ashyldy.
Oqý oryndaryna keletin bolsaq, 2024 jyldyń jeltoqsanynda Kógildir toǵandar shaǵyn aýdanynda alǵashqy «Jaıly mektep» ashyldy. Ol «Tomırıs» TK aýdanynda ornalasqan jáne 1 200 orynǵa eseptelgen. Ol jaqyn mańdaǵy 77-shi mekteptegi júktemeni túsiredi dep josparlanýda.
Aýdanda kóptegen turǵyn úı men áleýmettik nysandar paıda boldy. Olardyń biri - Gennadıı Golovkın atyndaǵy dene shynyqtyrý-saýyqtyrý kesheni, ataqty boksshy dál osy jerde ósken.
Jýyrda Qaraǵandy turǵyndarymen kezdesý barysynda oblys ákimi Ermaǵanbet Bólekpaev 2025 jyldy - Maıqudyq jáne Ońtústik-Shyǵys jyly dep jarııalady. Osy eki turǵyn alaptyń arasyndaǵy bos jerde 72 ga aýmaqta sport klasteri salynady dep josparlanýda. Budan basqa, ýchaskede turǵyn úıler men áleýmettik-mádenı nysandar salynady.
Jalpy aýdandy damytýǵa 3,4 mlrd teńge bólinbek. Bul qarajat saıabaqtar men gúlbaqtardy kútip ustaýǵa, aýlalardy qosa alǵanda, oramishilik ótpe joldar men kire beristerdi abattandyrýǵa, gúlbaqtardy aǵymdaǵy jóndeýge, trotýarlar jasaýǵa, aýdandy bezendirýge, sondaı-aq «Halyq qatysatyn bıýdjet» baǵdarlamasy boıynsha 1,7 mlrd teńge somaǵa 43 jobany júzege asyrýǵa jumsalady.
