Qalqansha beziniń qaterli isigine áıelder úsh ese jıi shaldyǵady – onkolog
Onkolog dáriger Rashıd Alıevtiń aıtýynsha, qalqansha bezi qaterli isigi basqa onkologııalyq aýrýlarǵa qaraǵanda óte sırek kezdesedi – barlyq qaterli isikterdiń shamamen 1% ǵana quraıdy. Biraq sońǵy 10 jylda dál osy aýrýmen aýyratyndar sany 6% artqan.
«Qalqansha bez qaterli isigimen aýyratyn naýqastar sanynyń artýyna erte dıagnostıka jasaıtyn quraldardyń paıda bolýy sebep. Іsiktiń bul túri ádette, jastar arasynda áldeqaıda jıi kezdesedi. Máselen, barlyq naýqastardyń 65% - 55 jasqa deıingiler, tek 2% - balalar men jasóspirimder. Aýrýdyń ózi ózge syrqattar sııaqty agressıvti emes, qaterli isik óte baıaý ósedi jáne uzaq ýaqyt boıy metastaz bermeýi múmkin. Sonymen qatar onkologııadaǵy ólim-jitimi nebári 0,5% - eń tómen túrine jatady», - deıdi Rashıd Alıev.
Maman jasýshalardyń qaterli isikke aınalýyna jáne DNQ-nyń odan ári mýtatsııasyna áser etetin negizgi faktorlardy atap ótti.
«Jas pen jynysqa baılanysty, zertteýler kórsetkendeı, áıelder er adamdarǵa qaraǵanda shamamen 3 ese jıi aýyrady. Áıelderdiń qaýip-qater jasy - 45-50 bolsa, erlerde 60-70 jas. Biraq 65 jastan keıin er adamdar áıelderdi aıtarlyqtaı basyp ozady.
Iod tapshylyǵy bar jerlerde adamdar jıi shaldyǵady.
Joǵary radıatsııa, birden birneshe baǵytty bólip kórsetýge bolady. Mysaly, bala kezde rentgenge nemese kompıýterlik tomografııaǵa jıi túsken balalar bolashaqta jıi zardap shegedi. Al eresek adamdarda sáýleden zardap shegý qaýpi aıtarlyqtaı tómen.
Chernobyl apatynan keıin qalqansha beziniń onkologııasy shamamen 10 ese artty. Al radıatsııanyń áseri aıtarlyqtaı tómen elderde – Afrıka, Azııa, Ońtústik Amerıkada bul aýrý óte sırek kezdesedi», - deıdi onkolog.
Qalqansha bezi qaterli isiginiń paıda bolýyna kúızelis te áser etedi. Uzaqqa sozylǵan stress depressııaǵa ulasyp, ımmýnıtetti tómendetedi, saldarynan ol «durys emes» jasýshalarmen kúresý qabiletinen aıyrylady.
«Tuqym qýalaýshylyq ta negizgi faktor. Otbasynda qaterli isikpen aýyrǵan adamdarda beıimdilik baıqalady. Ǵalymdar tipti sol genderdi tapty da, al mýtatsııalanǵan jasýsha balaǵa qursaqta berilýi múmkin.
Árıne, jaman ádetterdi de umytpaǵan jón, temeki shegý aǵzadaǵy kantserogenderdi kóbeıtedi, al alkogol bizdiń ımmýnıtetimizdi qaıtadan buzady.
Aýrýlar da áser etedi, máselen áıeldiń jynys músheleriniń, sút beziniń aýyrýy, asqazan-ishek jolyndaǵy polıpter, endokrındik neoplazııa, kóp túıindi zob, qalqansha beziniń ártúrli isikteri», - deıdi Rashıd Alıev.
Onkologtyń aıtýynsha, qalqansha bezi kóbelek tárizdi jáne terige jaqyn ornalasqan, bul ony dıagnostıkalaýdy edáýir jeńildetedi, óıtkeni ony kózben kórip qana qoımaı, qolmen ustaýǵa bolady. Qalqansha bezdegi kez-kelgen ózgeristi dárigerge kórsetý mańyzdy.
«Moıyn isse, eger 20 jasqa deıingilerde túıin paıda bolsa, dereý dárigerge qaralý qajet. Mezgil-mezgil moıynda aýyrsyný paıda bolady, ol qulaqqa deıin jetýi múmkin. Daýys buzylyp, qarlyǵýy múmkin. Jutý qıyndaıdy. Tamaqta bógde zat turǵandaı áser beredi. Qalqansha bezimen shektesetin moıynda ornalasqan lımfa túıinderiniń ulǵaıýy, tynys alýdyń buzylýy, moıyndaǵy tamyrlardyń ulǵaıýy – belgileri bolýy múmkin. Aýrýsyz jıi jótel - ókpeniń metastazyna baılanysty. Desek te, osy belgilerdiń bireýi baıqalsa abyrjýdyń qajeti joq, tek dáriger ǵana durys dıagnozdy qoıady», - deıdi Rashıd Alıev.
Qalqansha bezdiń qaterli isigi paıda bolǵan kezde adamdy uıqy basyp, túkke qyzyǵýshylyǵy bolmaıdy. Qol-aıaǵy jıi-jıi shanshyp, shashy túsedi, daýysy buzylady.
«Aýrýdy erte kezeńde ózin-ózi dıagnostıkalaý arqyly anyqtaýǵa bolady. Alǵashqy belgilerdi anyqtaý qıyn emes — moıynda isiný bolady, biraq ol zob nemese kez kelgen basqa qatersiz isik bolýy múmkin, biraq ýaqyt óte kele qaterli isikke aınalýy yqtımal.
Qalqansha beziniń qaterli isigin dıagnostıkalaý úshin zamanaýı medıtsınalyq ýltradybystyq zertteý jıi qoldanylady. Ol isiktiń, túıinderdiń shekaralaryn kórsete alady, biraq isiktiń qaterli-qatersiz ekenin kórsete almaıdy. Dárigerler jıekteri birkelki emes jáne olardyń ishinde qan aınalymy bar isikterge erekshe nazar aýdarady», - deıdi dáriger.
Mamannyń aıtýynsha, qazirgi ýaqytta qalqansha bezi qaterli isigimen 746 adam dıspanserlik esepte tur. Onyń 25-ine dıagnoz bıyl jańadan qoıylǵan. Aýyrǵandardyń 687-si áıel. Onkologııanyń bul túrinde ólim-jitim deńgeıi tómen bolǵanymen, byltyr SQO-da 3 adam qaıtys bolsa, bıyl jyl bastalǵaly bir adam aýyryp kóz jumdy.