Qala turǵyndarynyń tynyshtyǵy qymbat - Astana qalasy ІІD bastyǵy

ASTANA. QazAqparat - Elordalyqtar úshin qalanyń qaýipsizdigi ózekti máse­le. Osy rette «Astana aqshamy» gazeti qaladaǵy qylmystyń ashylý deńgeıi, alaıaqtyq, urlyq, krımınogendik ahýal týraly Astana qalasy ІІD bastyǵy, polıtsııa general-maıory Amantaı Áýbákirovpen áńgimelesken edik.

KІSІ ÓLІMІ TÚGEL AShYLDY

- Amantaı Akramuly, aldymen, elordadaǵy qylmystyq jaǵdaıǵa qysqasha toqtalyp ótseńiz...
- Jalpy, elordadaǵy qylmystyq jaǵdaı turaqty. Halyqtyń ósýi men ishki mıgratsııalyq úderiske baılanysty qylmystyń 1,6%-ǵa óskeni baıqalady. Onyń ústine ákimshilik quqyqbuzýshylyqtyń keıbiri qylmystyq razrıadqa aýys-tyryldy. ıAǵnı, 2015 jyldyń 1 qańtaryna deıin ákimshilik bolyp sanalǵan 60-qa jýyq qylmystyq quqyqbuzýshylyq Qylmystyq Kodekske engizildi. Qoldanylǵan sharalardyń nátıjesinde asa aýyr emes qylmys -12,3%, tonaý - 9,4%, páter urlyǵy - 15,1%, buzaqylyq - 44,4%, avtokólikti aıdap alyp ketý 1,4%-ǵa tómendedi. Saraptamalyq kórsetkish qaladaǵy jedel jaǵdaıdyń turaqty eke­nin bildiredi. Qylmystyń qury­lymynda asa aýyr qylmys 0,2%-dy, aýyr túrleri 7,8%-dy quraıdy. Negizgi 90% úlken emes jáne orta aýyr deńgeıdegi qylmystan turady.

- Kisi ólimine ákelgen qyl­mystar týraly ne aıtasyz?
- Búginde elordada kisi ólimine ákelgen qylmystyń barlyǵy ashyldy. Olardyń kóbi turmystyq jaǵdaı kezinde oryn alǵan.
Sonymen qatar, aýyr alaıaq­tyq­tyń sany merdiger salym­shylardyń qarajattaryn urlaǵan Bektemirov pen tutyný­shylardyń nesıesin ıemdengen Tabakovanyń kóp epızodty qylmystyq isterin júrgizýge baılanysty 2,5 esege ósti. Naqty aıtqanda, 369-dan 944-ke deıin. Jyl basynan beri 873 qylmystyq is tek osy sanat boıynsha sotqa joldandy.
Bireýdiń bóten múlkin urlaý úlken máselege aınaldy. Ol jalpy qylmystyń 57%-yn quraıdy. Eger 2014 jyly 21 myń urlyq tirkelse, 2015 jyly onyń sany 24 myńǵa jetti. Al, bıyl 8 aıdyń ishinde 16 myńnan astam urlyq tirkeldi. Onyń qatarynda avtokólikten, qurylys obektilerinen, páterden tonaý jáne uıaly telefon urlyǵy bar.

38 TOP QURYQTALDY
- Jyl basynan beri 16 myń­nan astam urlyq tirkelipti. Sonda ala jipti attaǵandardyń qanshasy quryqtaldy?
- Jyl basynan beri 38 qylmystyq top ustaldy. Onyń 8-i - páter urlyǵymen aınalysqandar. Naqtyraq aıtsam, bıyl Astana qalasynyń aýmaǵynda ornalasqan kottedjderden 21 ret urlyq jasaǵan Qyzylorda oblysynan kelgen «gastroler-urylar» tobyna qatysty qylmystyq is sotqa jiberildi. Mundaı páter urlyqtarynyń aldyn alýǵa konserjderdiń qyzmeti, sonymen qatar turǵyn úılerde beınekamera, domofon jáne basqa da tehnıkalyq qorǵanys quraldaryn ornatýdy kózdegen «Qaýipsiz aýla» jobasy septigin tıgizdi.

- Kóp qabatty turǵyn úıler­diń bári beınebaqylaýmen qam­tylǵan ba?
- Jalpy, úılerdi kúzetýge 200-den artyq konserj qatysady. «Qaýipsiz aýla» jobasy aıasynda 58 turǵyn úı aýmaǵynda JBO beınebaqylaý júıesi ornatylǵan, PIK qarajaty esebinen 40 aýla beınekameramen jabdyqtalǵan. Tájirıbe kórsetkendeı, qaýipsizdik sharalary saqtalatyn oryndarda páter urlyǵy kezdespeıdi. Sonymen qatar, halyq arasynda, buqaralyq aqparat quraldary arqyly túsindirme jumystary jıi júrgiziledi. Máselen, bıyl shamamen 700 ret halyqpen kezdesý ótip, úılerdi kody bar qulyptar, domofondar, beınekameralar jáne kúzetý dabyl quraldarymen jabdyqtaý boıynsha úgitteý jumystary uıymdastyryldy.

- Avtokólik salondaryn úptep ketý boıynsha kóptegen derekterdiń tirkelgenin bilemiz. Onyń sebebi nede?
- Durys aıtasyz, árbir altynshy urlyq avtomashına salondarynan jasalǵan. Jyl basynan beri osyndaı 2,5 myń urlyq tirkeldi. Basty sebepterdiń biri - kólikti qaraýsyz qaldyrý, avtoturaqtar men parkıngterdiń jetispeýshiligi.

- Elordada qansha kólik bar?
- Qazirgi ýaqytta qalamyzda avtoparkter sany ósýde. 343 avtopark tirkelgen. Biraq qalada 22,7 myń kólik bar ekenin eskersek, 174 parkıng pen 53 aqyly turaq azdyq etedi. Sondyqtan kóp páterli úılerdi jobalaý kezinde olardy beınebaqylaý kameralary, domofondar, konserjderge arnalǵan úı-jaılar jáne basqa da tehnıkalyq qorǵanys quraldarymen jabdyq­taý máselelerin, sondaı-aq, kúze­tile­tin avtoturaqtar men parkıngter jelisin keńeıtý boıynsha usynystar engizýdemiz.
2014 jyldyń maýsymynan bastap jańa qurylys júrip jatqan aýdandarda «Qaýipsizdik sharshysy» jobasy engizilip, onyń aıasynda 119 «zııatkerlik» kamera men polıtsııany jedel shaqyratyn 2 pýlt ornatylǵan. Osy jobany engizgennen bastap, atalǵan ýchaskelerdegi jaǵdaı jaqsardy. Bastapqy kezeńde qylmys jasaý derekteri kezdesetin, qazirgi kezde qylmystar sany azaıdy.

QYLMYSYN QAITALAITYNDAR KÓP
- Qoǵamdyq kólikterde jasalatyn urlyqtyń aldyn alý úshin qandaı shara qolǵa alyndy?
- Jalpy, «Smart-Astana» jobasy aıasynda beınekameralardyń sanyn aıtarlyqtaı ósirý kózdelý­de. Barlyq ózekti ýchaskeler beınebaqylaýmen qamtamasyz etiledi. Tirkelgen 1,4 myń urlyq - qalta urlyǵy. Olardyń ishinde 80%-y - qoǵamdyq kólikte avtobýstar men marshrýtty taksılerde oryn alady. Osy sanattaǵy qylmysqa qarsy turý úshin Іshki ister departamentiniń qurylymynda qalta urlyǵyna qarsy arnaıy bólimshe quryldy. Ol oń nátıje kórsetip jatyr. Aǵymdaǵy jyly 200-den astam urlyq ashyldy.

- Qansha avtobýs beınekameramen qamtamasyz etilgen?
- «Qaýipsiz avtobýs» jobasy aıasynda 500 baǵyttaǵy avtobýs beınebaqylaý kameralarymen jabdyqtalǵan. Olar qoǵamdyq kólik salonymen qosa, syrtyndaǵy jaǵdaıdy da baqylaıdy. Jyl sońyna deıin taǵy da avtobýstarda 230 beınebaqylaý kamerasyn ornatý josparlanǵan.

- Qalta urlyǵy boıynsha ustal­ǵandardyń kóbi - buǵan deıin de birneshe márte isti bolǵandar. Ne sebepti olar qaıtadan urly­ǵyn jalǵastyra berýde, álde olar­ǵa qoldanylatyn jaza jeńil me?
- Máselen, 31 shilde kúni №120 baǵyttaǵy avtobýs salonynda Sarbaeva esimdi qyzdyń uıaly telefonyn urlap jatqan jerinen Beısekov degen ury ustaldy. Alaıda, kelýge mindettelgen qol­hatpen bosatyldy. Eki kún ótkennen soń jazalanbaıtynyn sezingen ol avtobýsta Albanııa azamatshasynan asa iri kólemde taǵy aqsha urlaǵan. Avtobýstaǵy beınebaqylaý kameralarynyń kómegimen onyń bir emes, 5 qalta urlyǵyna qatysy bary anyqtaldy. Bul rette múliktik zalaldyń azdy­ǵyna baılanysty osyndaı sanat­taǵy tulǵalardy qamaý prokýrorlarmen qaralynbaıdy. Olar bosatylyp, óziniń qylmystyq qareketterin jalǵastyra beredi.
Taǵy bireýi buryn 10 ret qylmystyq jaýapkershilikke tartylǵan Qaraǵandy oblysy­nyń turǵyny Aldajumanov aǵymdaǵy jyldyń mamyrynda № 8 baǵyttaǵy avtobýs salonynda urlyq jasady. Tergeýde bola otyryp, osy jyldyń 25 maýsymynda qoǵamdyq kólikte qaıtadan urlyq jasaıdy. Qylmys orta deńgeıli sanatqa jatqyzylǵandyqtan, ony qaraý prokýrorlarmen keri qaıtaryldy. Tek úshinshi joly ǵana kezekti qyl­mys jasaǵan «ury-qaltaman» qamaýǵa alyndy. Osyndaı urylar qamaýǵa alynǵanda ǵana bizdiń azamattarymyzdyń tynyshtyǵy qamtamasyz etiledi dep oılaımyn.

KÚZETShІLER QOSYLYP URLAIDY
- Astanada jyl saıyn 10-15 myń páter tapsyrylady. 1000-ǵa jýyq nysandarda qurylys júrip jatyr. Qarap otyrsaq, qurylys obektilerinde de urlyq órship tur. Kúzetshisi bola tura nege urlyq azaımaıdy?
- Qurylys nysandarynda da urlyq birshama kóbeıgen. Munda qurylys materıaldary, jabdyqtar men saımandar qoldy bolady. Bulardyń keıbirinde kerekti kúzet qoıylmaǵan. Keı rette kúzetshiler men jumysshylardyń ózi de urlyqpen aınalysady. Mysaly, aǵymdaǵy jyldyń mamyry men maýsym aıy aralyǵynda «Shar Qurylys» qurylys kompanııasynyń kúzetshileri Quralov, Kelesbaev jáne qoıma meńgerýshisi Abraevpen birigip, osy mekemeniń «Altyn-Shar» qurylys obektisinen 9 mln teńgeniń qury­lys materıaldaryn urlaǵan. Mun­daı mysaldar kóp. Birshama uıymdar qarajatty únemdeý maqsatynda qalada jetkilikti bolsa da, arnaıy mamandandyrylǵan kúzet qurylymdaryna júginbeıdi. Sonymen qatar, velosıped urlyǵy da kóp. 1039 velosıped urlanǵan. Velosıped urlyǵynyń negizgi sebebi - ıeleriniń salǵyrttyǵy. Óz múlkin saqtaý boıynsha eshqandaı shara qabyldamaı qaraý­syz qaldyryp ketedi. Bul urlyqpen kúresýge bolady. Eń bolmaǵanda óz múlikterin saqtaý boıynsha qarapaıym sharalardy qoldaný qajet. Al iri kólemdegi shyǵyndary bar urlyqtar, negizi­nen, banktegi nemese valıýta aıyrbastaý pýnktterindegi operatsııalardan keıin jasalady. Osy mekemelerge irgeles jatqan kóptegen aýmaqtarda beınebaqylaý kameralary ornatylmaǵan, or­na­tylǵan jaǵdaıdyń ózinde de tehnıkalyq sıpattamalary tómen deńgeıde. Máselen, tamyz aıynda ǵana A.ıÝrovtyń «Pýls» aıyrbastaý pýnktinen alǵannan keıin mashınanyń avtosalonyna qaldyryp ketken 5 mln teńgesin urlap ketken. Elordadaǵy krı­mıno­gendik jaǵdaıǵa alkogol ónimderin satatyn oıyn-saýyq jáne kóńil-kóterý mekemeleriniń sany da yqpal etedi. Mundaı mekemeler myńnan asady. Naqty osy jerlerde nemese olardyń janynda ártúrli quqyq buzýshylyqtar men qylmystar jasalady. Polı­tsııanyń usynystaryna qaramastan kóptegen mekemelerdiń ishinde jáne oǵan irgeles jatqan aýmaqtarda kásibı kúzet, «dabyl núktesi» sha­qyrtýlary joq. Atalǵan máseleni sheshý úshin múddeli memlekettik organdarmen birlese otyryp birqatar sharalar jasalýda. Sońǵy birneshe jylda qylmyskerlerdi qolǵa túsirýde 6 polıtsııa qyzmetkerleri jaraqat alyp, bireýi qyzmettik mindetin atqarýda qaza tapty. Bıyl erlik kórsetip, óziniń qyzmettik mindetterin adal oryndaǵany úshin Memleket basshysynyń Jarlyǵymen eki qyzmetker III dárejedegi «Aıbyn» ordeni, «Erligi úshin» medalimen marapattaldy. Elordalyq Іshki ister departamentiniń qyzmetkerleri qoǵamdyq tártipti qamtamasyz etýge, Astana qalasy turǵyndary men qonaqtarynyń qaýipsizdigi men tynyshtyǵyn qamtamasyz etýge barlyq kúshterin salady.
- Áńgimeńizge rahmet!

Gúlmıra Aımaǵanbet