Іzgi nıet shekara izdemeıdi

ASTANA. QazAqparat «Geıdar Alıevtiń esimi árqashan da halqynyń jadynda. Ol bar ǵumyryn halqynyń órkendep ósýine, eliniń qaıta jańǵyrýyna sarp etti, sol sebepti de esimi máńgilik jasaı beredi».

Bul sózder Bakýde Geıdar Alıev qorynyń estelik dáp­ter­inde Elbasy Nursultan Nazarbaev tarapynan jazylǵan bola­tyn. Qor ashylǵaly bir jyl ótken soń, 2005 jyl­dyń mamyr aıynda Qazaqstan Res­pýb­lıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Ázerbaı­janǵa sapary sheńberinde G.Alıev qoryna baryp, qormen ta­nys­qan soń, estelik dápterine qazaq tilinde óz júreginen shyq­qan lebizin jazyp qaldyrǵan bo­latyn.

Elbasy men qasyndaǵy delegatsııa múshelerine Ázerbaıjan halqynyń jalpyulttyq kósh­bas­shysyna qurmet nysany re­tinde salynǵan qordyń maqsaty týraly málimet berildi. Qorda Geı­dar Alıev ómiriniń eń mańyz­dy sátteri, Ázerbaıjan mem­le­ketin qurýshy prezıdent tý­rasyndaǵy oı-pikirler, ol týraly jazylǵan kitaptarmen tanysqan Elbasy N.Nazarbaev G.Alıevpen ótkizgen kezdesýlerde birge túsken fotosýretterdi de úlken qyzyǵýshylyqpen sholyp shyqty. Elbasy Qazaqstannyń táýelsizdiginiń sımvoly bolyp tabylatyn eskertkishtiń maketin qor prezıdenti Mehrıban Alıe­va hanymǵa tabys etti.

Bul jerde Elbasynyń Ázer­baıjan saparynda G.Alıev qorynda bolýy, Prezı­dent Ilham Alıev pen osy eldiń bi­rinshi hanymy Mehrıban Alıe­vanyń alyp júrýimen qormen ta­nysýy týraly baıandaýymnyń ózin­dik maqsaty bar. Bar ǵumy­ryn Ázerbaıjannyń kórkeıýi men damýyna sarp etken Geıdar Alıev 90-shy jyldardaǵy sol bir alasapyran ýaqytta - aýmaǵynyń biraz bóligi basyp alynǵan jáne azamat soǵysy tutanǵan kezde bılik basyna kelgen bolatyn.

Osyndaı qaýyrt kezeńde «Men qalǵan ómirimdi halqyma ba­ǵysh­taımyn», - degen G.Alıev sal­maqty reformalar júrgize bas­tap, Ázerbaıjan qol jetkiz­gen eń mańyzdy jetistikterdiń av­toryna aınaldy. G.Alıev salyp ketken jol endi memlekettiń saıası baǵyty tárizdi eń joǵary deńgeıde G.Alıev atyndaǵy qor tarapynan da jalǵastyrylyp keledi. 2004 jyly negizi sa­lyn­ǵan jáne 12 jyl boıy tabys­ty jumys istep turǵan qor mem­le­kettiń shetelde nasıhattalýyna qol­­daý kórsetip, jańa qoǵam qu­ry­lýyna da belsendi túrde at­sa­lysyp keledi, dep jazady Egemen Qazaqstan.

Qordyń maqsaty qandaı?

Geıdar Alıevtiń qory aıtýly memleket qaıratkeri Geıdar Alıevtiń baı memlekettik mura­syn zertteý jáne nasıhat­taý maqsatynda qurylǵan. Qor - Ázerbaıjan qoǵamynyń rýhanı tazalyǵy men damýy, ult­tyq mádenıettiń syrtqy áser­den qorǵalýy tárizdi mindet­terge negizdelgen ıgi nıet mıs­sııa­synyń ókili. Qurylǵan kúninen ór­ken­deý men halyqtyń ál-aý­qa­tyna qyzmet etken keń kólemdi jobalardyń júzege asýy­na qolushyn bergen qor Ázer­baıjan mádenıetiniń tanytylýy men saqtalýyna baılanys­ty isterge de kómek kórsetedi.

Geıdar Alıev qory halyq­tyń ulttyq-rýhanı qundylyq­tary­nyń saqtalýyna qoldaý kór­setýmen qatar, Ázerbaıjannyń shet memleketterde tanystyrylymy, mádenıet, ǵylym, bilim, densaýlyq, qorshaǵan orta men sport salalaryna da qatysty baǵdarlama men jobalar daıyndap, júzege asyrady. Qor, sonymen qatar, muqtaj jeke tulǵalarǵa kómek kórsetý, adamdarǵa jaqsylyq, ıgilik, adamgershilik sııaqty qasıetti qundylyqtardy darytý, sondaı-aq mádenıetter alýandyǵyn qoldaý tárizdi baǵyttarda da jumys isteıdi.

Qor adamdardyń ómiri men densaýlyǵyna, bilim alýy­na baılanysty barsha sala boıyn­sha jeke-jeke jobalar daıyn­daıdy. Alǵa qoıylǵan maqsat­tardyń sondaılyq aıqyn jáne bıik bolýyna baılanys­ty G.Alıev qory qysqa merzim ishinde járdemge muqtaj árbir jannyń úmit oshaǵyna aınaldy dep aıtsaq jańylmaımyz. Maq­sattaryn mańyzdylyǵy men kólemine qaraı barsha Kav­kaz aımaǵynda balamasy joq qor ótken jyldary Geıdar Alıev­tiń óz eliniń áleýmettik, máde­nı jáne ekonomıkalyq turǵy­dan damýy, halyqtyń ma­terıal­dyq ál-aýqatyn jaq­sar­týǵa ba­ǵyttalǵan belgili ıdeıa­larynyń júzege asýyna naqty qoldaý kórsetti.

Osy jaıttardyń barlyǵy Geıdar Alıevtiń keıbir kezderi júzege asyra bilgen, maqsat etip oryndaǵan nemese ózi qalaǵan ómir men maqsat-tilekteri bolatyn. Negizinde, qor bar ǵumyryn óz halqy men memleketiniń ósip, órkendep, damýyna arnaǵan Geıdar Alıevke Ázerbaıjan hal­qynyń qurmetin kórsetý maq­satynan týǵan.

Geıdar Alıev qorynyń pre­­zıdenti - Ázerbaıjannyń birin­shi hanymy, UNESCO jáne ISESCO uıymdarynyń izgi nıet elshisi Mehrıban Alıeva.

Geıdar Alıev qory - «Іzgilik mektebi»

Geıdar Alıev qorynyń ju­mys isteı bastaýy sol memle­kette úlken tarıhy bar qaıy­rym­dylyq pen aǵartýshylyq dás­túrleriniń de qaıtadan jań­ǵyr­tylýyna septigin tıgizdi. Bul ıdeıanyń bastamashysy qor­dyń prezıdenti Mehrıban Alıeva boldy. Alıeva hanym jumystyń alǵashqy kezderinde qol jetpes armandar men maqsattardyń júzege asýynyń adam fenomeniniń kúshimen múmkin ekendigin dáleldedi.

Bilim salasynyń damýyna qoldaýdy basymdyq etip alǵan qor alǵashqy ýaqyttan bastap, nazaryn memlekettiń ilgerileýine negiz bolǵan bilimge baǵyttaǵan. Bul «Jańarǵan Ázerbaıjanǵa jańa mektep» jobasynda kórinis tapty. Aldymen eldegi barlyq mektep ǵımarattarynyń jaǵdaıyna nazar aýdarylyp, jóndeý men jańartýǵa jáne jańa mektep salýǵa zárý eldi mekender belgilengen. Shamamen 10 jylda qordyń tikeleı aralasýymen 500-den astam mektep salynǵan nemese qaıta qurylǵan. Osy jumystary arqyly G.Alıev qory Ázerbaıjanda zor qurmetke bólendi. «Mektepke deıingi bilim berý mekemelerin damytý», «Balalar úıleri men mektep-ınternattaryn damytý» baǵdarlamalary sheńberinde de el boıynsha 30-dan astam balalar mekemesi kúrdeli jóndeýden ótip, jańa jabdyqtar berildi. 18 jasyn toltyrǵan jetim qyzdar úshin bas qala Bakýde 2 ǵımarat salyndy. Sonymen qatar, astanada evreı balalary úshin 450 oqýshyǵa arnalǵan «Xabad-Or-Avner» bilim ortalyǵy men frantsýz lıtseıi ashyldy.

Ótken 12 jylda Geıdar Alıev qory Ázerbaıjandaǵy densaýlyq saqtaý salasynyń damýyna myqty qoldaý kórsetti. «Dıabetti balalarǵa járdem», «Talassemııa aýrýlarynyń emdelýi» tárizdi jobalar júzege asa bastady. Mehrıban Alıevanyń tikeleı bastamasymen Bakýde Talassemııa ortalyǵy men Daýn sındromymen aýyratyn balalardy saýyqtyrý ortalyǵy salyndy. Qor el boıynsha sport mekemeleriniń salynýyna da qoldaý kórsetip, «Barlyq jerge bir aǵash otyrǵyzaıyq!» atty ekologııalyq aktsııany tabysty júzege asyrdy.

Geıdar Alıev qory - Ázer­baıjan mádenıetiniń tanytylýy men damýy baǵytynda júzege asy­rylǵan iri jobalardyń da avtory. Qordyń aralasýymen Ázerbaıjannyń mýzyka óneri, Icherıshehır tarıhı sáýletshilik kesheni, Gobýstan memlekettik tarı­hı-kórkemóner qoryǵy, Ázer­baıjan kilemderi, Naýryz meı­ramy, ulttyq aqyndar (ashýg) óneri UNESCO-nyń «Ma­te­rıal­dyq emes muranyń úzdik týyn­dylary» tizimine engizildi.

Bakýde ótkizilgen 57-Eýro­vıdenıe halyqaralyq án baı­qaýy jáne barsha qurlyqtyń úlken sport merekesine aınalǵan І Eýropa oıyndary da Geıdar Alıev qorynyń qoldaýymen tabysty júzege asyryldy. Osy­laısha batys pen shyǵys túıis­ken jerde ornalasqan Ázer­baıjan álemniń nazaryn ózine kezekti márte aýdardy.

Geıdar Alıev qorynyń bastamasy jáne qoldaýymen Bakýde Zamanaýı óner murajaıy, Gala arheologııalyq-etnografııalyq murajaı kesheni men Geıdar Alıev ortalyǵynda Geıdar Alıev murajaıy tárizdi ondaǵan ortalyq ashyldy.

Bir memleketke syımaǵan izgi nıet

Geıdar Alıev qory - shetelde júzege asyrylǵan kóptegen jobalardyń da avtory. Qordyń Parıj, London, Berlın, Rım, Máskeý jáne Vatıkanda jú­zege asyrǵan is-sharalary Ázer­baı­jannyń tanystyrylymyn­da mańyzdy ról atqaryp, Ázer­baıjan Vatıkanda kórme ashqan alǵashqy musylman eli degen atpen tarıhqa jazyldy.

«Bilimge qoldaý» jobasyn tabysty túrde júzege asyrǵan G.Alıev qory Pákistanda jer silkinisi kezinde qıraǵan qyzdar mektebin qaıta salyp, densaýlyq saqtaý mekemelerine kómek berdi jáne Reseıdiń keıbir qalalarynda mektep pen aýrýhanalar, Mysyr, Gollandııa jáne Grýzııada kóp mólsherde mektep, Bosnııa jáne Gertsegovınada zaǵıp jáne kózi nashar kóretin balalar men jastar úshin jańa ortalyq ashyp berdi.

Qordyń Reseı, AQSh, Túr­kııa, Rýmynııa jáne basqa memleketterde jumys istep jatqan ókildikteri de óz kezeginde mańyz­dy ister atqaryp keledi. G.Alıev qorynyń vıtse-prezıdenti Leıla Alıevanyń basshylyǵymen jumys isteı bastaǵan Reseı ókil­digi júzege asyrǵan jobalar, ási­rese «Hodjalyǵa ádilet!» naý­qany memleket úshin zor mańyz­ǵa ıe.

Bulardan basqa, Geıdar Alıev qory shet memleketterde Ázerbaıjan mádenıet úıleri men ortalyqtarynyń qurylýy ıdeıasyna qoldaý kórsetedi. Osy aıada tanymal Kann kınofestıvali sheńberinde Ázerbaıjan máde­nıetiniń kúnderi ótkizilip, Pa­rıj ben Venada Ázerbaıjan má­denıetiniń ortalyqtary ashyldy. Mehrıban Alıeva UNESCO-nyń izgi nıet elshisi retinde Frantsııanyń Lývr murajaıynda júrgizilgen jańar­tý jumystaryna qoldaý kórse­tip, Parıjde negizi XVII ǵasyr­da salynǵan Frantsııa memle­kettik shyǵys tilderi men máde­nıetteri ınstıtýtynda ázer­baıjan tili fakýltetiniń ashylýyna qol jetkizdi.

Qordyń tikeleı qoldaýy­men «Milan EXPO-2015» dúnıe­júzilik kórmesinde Ázerbaıjan pavılony ashyldy. Resmı málimetterge qaraǵanda, 6 aı boıyna Ázerbaıjan pavılonyn 3,25 mıllıonnan astam adam kelip kórgen. Aıta ketken jón, Geıdar Alıev qory  «Astana EXPO-2017» kórmesinde Ázerbaıjan pavılonynyń ashylýyna qolushyn beretin bolady. Kórmede Ázerbaıjannyń ulttyq kúnderin ótkizý kózde­lýde. Bul Ázerbaıjannyń Qa­zaq­stanmen baılanystarǵa zor mańyz beretinin kezekti márte dáleldeıdi.

Mádenıetteraralyq únqa­tysý men toleranttylyqty saqtaý Geıdar Alıev qory basym baǵyttarynyń biri bolyp tabylady. Qordyń prezıdenti Mehrıban Alıevanyń bastamasymen Ázerbaıjanda UNESCO-nyń jáne basqa da halyqaralyq uıymdardyń mádenıetteraralyq únqatysýyna arnalǵan halyq­aralyq forým men konferentsııa­lary uıymdastyryldy.

Sanap bitpeıtin osyndaı ıgi jáne aǵartýshy jobalar arqyly Geıdar Alıev qory men onyń prezıdenti Mehrıban Alıeva kórnekti memleket qaıratkeri Geıdar Alıevtiń ıdeıalaryn ómirsheń etip, adamzatqa ortaq qundylyqtarǵa ózindik úles qosyp, osy úrdistiń jalǵasyn tabýy úshin jumys isteýde.

Qordyń qurylǵan kúninen bastap aldyna qoıǵan maqsat-mindetteri aýqymdylyǵymen erekshelenedi. Geıdar Alıev qory nebári 12 jyl ishinde Ázerbaıjan memleketiniń tarıhı jetistigine aınalyp úlgerdi.

Fýzýlı MAJIDLI,

saıasattanýshy