Internet júıesindegi qazaqstandyq segmenttiń qarqyndy damýy tıisti quqyqtyq qadaǵalaýdy qajet etedi ? B.Mahanbetájıev

ASTANA. Mamyrdyń 21-i. QazAqparat /Gúlmıra Álıakparova/ - «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine aqparattyq-kommýnıkatsııalyq jeliler máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» QR Zańynyń jobasy tek respýblıkanyń pikirtalas alańdarynda ǵana emes,

odan tysқary aýmaқtarda қyzý talқylanýda. Ұsynylyp otyrғan өzgertýlerdiң jaı-japsary men basty maқsaty jaıynda ҚazAқparat tilshilerine bergen sұhbatta ҚR Aқparattandyrý jәne baılanys agenttiginiң jaýapty hatshysy Batyr Mahanbetәjıev aıtyp berdi. - Batyr Әpenұly, mamyrdyң 13-i kүni Mәjilis ekinshi oқylymda aқparattyқ-kommýnıkatsııalyқ jүıelerge қatysty tүzetýler jobasyn maқұldaғan bolatyn. Bүginde ınternet keңistikti құқyқtyқ retteý қanshalyқty maңyzdy? - Zaң jobasy ınternet keңistikti қadaғalaýғa negizdelmegenin tүsingen maңyzdy. Ol tek ınternet-resýrstarғa ҚR zaңdarynyң қoldanylýyn taratady. Onyң negizgi maқsaty ? қoғamdyқ қatynastyң atalmysh salasyndaғy azamattary men zaңdy tұlғalardyң bostandyғy men konstıtýtsııalyқ құқyқtaryn қorғaýdy қamtamasyz etý. Zaң jobasyn pysyқtaý kezinde әlemdik tәjirıbege, ınternet jүıesi segmentin қadaғalaý boıynsha 27 el қoldanyp otyrғan halyқaralyқ standarttarғa taldaý jүrgizildi. Zaңnamaғa saı barlyқ veb-saıttar 8 jyl boıy bұқaralyқ aқparat құraldaryna teңestirilip keldi. Bұғan deıingi veb-saıttar tanystyrý paraқshalary ғana bolyp keldi, al қazir onda blog, chat, forým, ınternet-dүkender men kөptegen taғy basқalar ornalasқan. Aқparat jәne baılanys agenttigi қaznettiң tehnıkalyқ tұsyna jaýapty organ retinde, қazirgi veb-saıttar bұrynғy berilgen anyқtamalarғa sәıkes kelmeıtindikten, bұl salany tar ұғymғa syıdyryp otyrғan eski termındi ınternet-resýrs termınine aýystyrýdy ұsynyp otyr. Bұl Қazaқstanda әlemdik ғalamtor қyzmetin қoldanýshylar sanynyң artý үrdisimen de baılanysty. Statıstıkaғa sүıensek, eki jyl bұryn olardyң sany Қazaқstan halқynyң jalpy sanynyң 2,7 paıyzyn құrasa, 2009 jylғy қaңtardyң 1-indegi jaғdaı boıynsha bұl kөrsetkish 14 paıyzdyң үstine shyқty. Internetke қosylýғa kelisimsharttarғa otyrғandardyң sany 1,2 mıllıondy құrap otyr. Jәne bұl tek abonentter ғana ekenin eskeriңiz. Bұl adamdardyң otbasyndaғy ınternetti қoldanatyn әr mүshesine kөbeıte beriңiz. Onyң үstine, biz mұnda ınternetti ұıaly telefondar arқyly paıdalanatyndardyң sanyn esepke alyp otyrғanymyz joқ. Al resmı emes mәlimetterge saı, olardyң sany 2,8 mıllıonnan asyp jyғylady. Osy tұsta, қazaқstandyқ ınternettiң damýymen қatar, vırtýaldy keңistik arқyly jasalatyn қylmystardyң sany da artyp otyrғanyn tilge tıek etken jөn. Үstimizdegi jyldyң tek birinshi toқsanynyң өzinde azamattardyң ar-ұjdany men abyroıyn, avtorlyқ құқyғyn қorғaýғa қatysty 37 қylmystyқ istiң өndirisi aıaқtaldy. Al 2008 jyly osy ispetti protsessterdiң jyl boıғy sany 10-nyң ar-jaқ ber-jaғy ғana boldy. Қaznettiң vırtýaldyқ keңistiginde tәrtip ornatatyn kez jetti. Mysal retinde өzderiniң is-әreketterimen elektrondyқ poshtany қoldanýshylarғa aıtarlyқtaı қolaısyzdyқ týdyryp otyrғan ? spamerlerdi atap өtý jetkilikti. Olardy aýyzdyқtaý mүmkin emes, өıtkeni bizde zaң joқ. Bұl, ınternet jүıesinde құқyқtyқ retteýdiң bolmaýy saldarynan týyndap jatқan jaғdaılardyң bir ғana kөrinisi. - Zaң sheңberinde jұmys istegisi kelmegen ınternet resýrstarmen қalaı kүres jүrgizbeksizder? - Jүıede Қazaқstannyң mүddesine қaıshy keletin zaңsyz aқparat paıda bolғan jaғdaıda құzyrly memlekettik organdar atalmysh fakti týraly bizdiң Agenttikti habardar etedi. Bұdan keıingi birinshi қadam - atalmysh resýrstyң ıesimen baılanysқa shyғyp, ony sol aқparatty alyp tastaýғa shaқyramyz. Eger өtinishimiz қanaғattandyrylmasa, iske provaıder aralasady. Provaıderdiң қaýһary jetpegen jaғdaıda, құzyrly organ қosylady. «Aқparattandyrý týraly» Zaңda: «Sot aқparattyқ-kommýnıkatsııalyқ jүıeler arқyly taratylғan aқparatty, қoldanystaғy zaң men basқa da zaңnamalyқ aktilerdiң talaptaryna қaıshy keledi degen sheshim shyғarғan jaғdaıda, құzyrly memlekettik organ, baılanys operatory, ınternet resýrstardyң ıeleri Қazaқstan Respýblıkasynyң aýmaғynda bұқaralyқ aқparat құraldary өnimderiniң shyғarylymyn toқtatýғa nemese ýaқytsha toқtatýғa mindetti», delingen. ıAғnı mұnda, bүtin BAҚ-tyң jұmysyn toқtatý emes, naқty aқparattyқ өnimniң taralýyna tosқaýyl қoıý қajettigi týraly aıtylғanyna nazar aýdaryңyz. Bұl jerde sot domendik jәne ony қaıtalaýshy ataýdyң қoldanysyna үsh aıғa deıin tyıym salýғa құқyly. Bұқaralyқ aқparat құraly үsh aılyқ «jazadan» keıin de zaңғa kereғar keletin өnimderdi taratýdy jalғastyratyn bolsa, sot atalmysh ınternet-resýrstyң өnimderiniң taralýyn toқtatyp, domendik jәne ony қaıtalaýshy ataýdy қoldanýғa bir jyldyқ merzimge tyıym salady. Degenmen, bir jyldan keıin saıt ıesi domendik ataýdy қaıta tirkeýge өtinish bere alady. - Internet keңistikti құқyқtyқ қadaғalaý tek «KZ» aýmaғyndaғy domenderge ғana tarala ma? - Joқ. Biz zaңsyz aқparattardyң sheteldik saıttarda da taralý yқtımaldyғyn eskerip otyrmyz. Konstıtýtsııaғa қarsy aқparattar ornalastyrylғan jaғdaıda, әrıne, saıttyң ıesin tabý sharalary қolғa alynady. Өkinishke қaraı, bұl talpynysymyz kөp jaғdaıda sәtsiz aıaқtalady. Eger sot zaңғa қaıshy keletin aқparatty қamtıtyn sheteldik ınternet-resýrstyң өnimin zaңsyz dep tanysa, bұl saıttyң Қazaқstan Respýblıkasynyң aýmaғynda taralýyna tyıym salý, bolmasa ony ýaқytsha toқtatý týraly sheshim қabyldanady. Bұdan keıin құzyrly organdar sot sheshimin oryndaýғa kirisedi. - Internet týraly zaңdy engizý қajettiligi қaznettiң қarқyndy damýymen baılanysty. Onyң қazirgi jaғdaıy týraly aıtyp berseңiz? - Bүginde resmı tirkelgen domendik ataýlardyң sany 20-30 myңғa jetip otyr. Al sonyң ishindegi naқty jұmys isteıtin saıttardyң sany nebәri 5-6 myң. Bұl rette, memleket ınternetti damytýғa қatysty pәrmendi sharalardy қolғa alyp otyrғandyғyn tilge tıek etken jөn. Mәselen, ҚR Үkimettiniң 2008 jylғy sәýirdiң 17-sindegi қaýlysymen Қaznetti қalyptastyrý jәne damytýdyң 2008-2012 jyldarғa arnalғan kontseptsııasy bekitildi. Қaznet sөzsiz қarқyn alý үstinde, bolashaқta bizdiң naryқ үshin әli kүres jүretin bolady. Ғalamtordy қoldanýshylardyң sanynda tabys tabý mүmkindigi paıda bolady. Mұnda eң bastysy ? jeke қazaқstandyқ kontentti damytý. Өkinishke қaraı, sapaly saıttar sanynyң baıaý өsýi әli saқtalyp otyr. Bүgingi kүni қaznettegi tanymal resýrstardyң sany onnan sәl asyp shekteledi jәne olardyң baғyttary negizinen saıası. Biraқ kөңil kөteretin, қyzmetter men taýarlar ұsynatyn ınternet-resýrstar kenjelep keledi. ıAғnı әlemdik ғalamtor bıznes retinde қarastyrylyp otyrғan joқ. Bүginde biz ınternetti қoldanýshylardyң 14 paıyzdyқ kөrsetkishine (jalpy halyқ sanynyң) halyқtyң әlemdik ғalamtorғa degen jalpy қyzyғýshylyғynan jetip otyrmyz. Al ekinshi tolқynda, tұraқty қoldanýshylarғa aınalyp үlgergen halyқ (olardyң sany 40-50 paıyzdy құraıtyn bolady dep kүtilýde) jaңalyқ portaldarymen ғana shektelip қoımaıdy. Olarda ınternettiң bızneske қatysty basқa da mүmkindikterine sұranys paıda bolady. Mysalғa, shetelde үı tұrmysyna nemese keңsege қajetti zattarғa kompıýterden alystamaı-aқ tapsyrys berýge bolady. Қalaғan zatyңyzdy jetkizip қana қoımaı, ony өte tıimdi baғaғa ornatyp ta beredi. - Әңgimeңizge rahmet!