Internet alaıaqtary jeke derekterińizge qalaı qol jetkizedi
ASTANA. KAZINFORM – Statıstıkalyq málimetterge súıensek, adamdarǵa kúnine 600 mln-nan astam kıbershabýyl jasalady eken. Zertteýlerge sáıkes árbir 10 ǵalamtor qoldanýshynyń bireýi ınternet alaıaqtyqtyń qurbany bolady.
Jibek Joly arnasynyń «Búgin LIVE» baǵdarlamasynda dál osy másele talqylandy. Stýdııaǵa kúni keshe ınternet alaıaqtarynyń shabýylyna tap bolǵan jýrnalıst Aıgúl Múkeı qonaq boldy. Áriptesimiz aılakerlerdiń arbaýyna aldanyp qala jazdaǵanyn aıtady. Ol bul týraly alǵashynda áleýmettik jelidegi paraqshasynda bólisken. Beınejazba 1 kúnniń ishinde 600 myńǵa jýyq qaralym jınap úlgerdi.
- Keshe saǵat 9-da elektr jelileriniń qyzmetinen bir kisi habarlasty. Biz erteń elektr eseptegishti aýystyrý úshin sizdiń úıińizge baramyz, qazir 1414-ten sizge qupııa kod keledi sony bizge aıtýyńyz kerek dedi. Men ádette mundaı qupııa kodtardy eshkimge aıtpaý keregin biletinmin. Biraq bul joly habarlasqan adamǵa senip qaldym, - deıdi jýrnalıst.
Aıgúl Múkeı bul alaıaqtardyń óziniń senimine qalaı kirgenin de baıandady.
- 2 saǵattan keıin bir áıel habarlasty. Meniń esimim Elızaveta Ýteeva, sizge eGov-tan habarlasyp turmyn dedi. eGov portalyndaǵy meniń jeke profılime birneshe ret kirý deregi anyqtalǵanyn aıtty. Sodan soń meniń atymnan birneshe bankten nesıe rásimdeý úshin suranys jiberilgenin habarlady. Artynsha meniń nómirime ártúrli bankterden habarlamalar kele bastady. Barlyǵy sáıkestendirý kodyn suraǵan. Men qatty qorqyp, kúıeýimnen kómek suradym. Al kúıeýim maǵan bul áıeldiń de alaıaq ekenin aıtty. Biraq men joldasyma senbedim. Sebebi ol áıel maǵan bankterden SMS keletinin aldyn ala aıtty ǵoı. Oǵan qosa, siltemelerge kirmeý, kodtardy eshkimge aıtpaý keregin eskertti.
Jýrnalıst mundaı froderler arnaıy daıyndyqtan ótetinin aıtady. Sebebi qońyraý shalǵandar óz qurbany týraly barlyq málimetke qanyq bolady eken.
- Biz kıberpolǵa habarlastyq. Ol Ýkraınada turatyn, 60 jastan asqan úlken áıel bolyp shyqty. Tipti sýretine deıin kórip aldyq. Biraq ol kisi óte saýatty sóıleıdi. Daıyndalǵany kórinip tur. Menińshe olar qandaıda bir mektepterde arnaıy kýrstan ótken sekildi. Olar qazaq tilinde de sóıleı alady. Meniń JSN-ime deıin bilgen. Abyroı bolǵanda olardyń alaıaq ekenin der kezinde túsindim, - deıdi ol.
Stýdııaǵa ІІM Kıberqylmysqa qarsy is-qımyl departamentiniń basshysy da qonaq boldy. Álibek Orazaly kóptegen azamattardyń tsıfrlyq qaýipsizdikke mán bermeıtinin aıtady. Nátıjesinde alaıaqtar qarapaıym turǵyndardyń jeke baılanys nómirine op-ońaı qol jetkizedi eken.
- Bárimizdiń týǵan-týys, dostarymyz bar. Olardyń bári kıbergıgıenany durys saqtamaıdy. Máselen barlyq turǵyndarda kórshilermen birlesip ashqan toptyq chattar bar. Sol chattarǵa keıde «Meniń qyzym osyndaı saıysqa qatysyp jatyr, soǵan daýys berińizder» degen habarlama kelip jatady. Onyń astynda silteme bolady. Siz daýys berip, kórshi retinde qoldaý kórsetkińiz keledi. Ol siltemege kirip, siz telefonyńyzǵa vırýs juqtyrýyńyz múmkin. Ol vırýs arqyly ózge bir adam sizdiń telefonyńyzdaǵy barlyq aqparatty tikeleı basqarý múmkindigine ıe bolady. Alaıaqtar ondaǵy telefon nómirlerinen bastap, ózge de kez kelgen aqparatqa op-ońaı qol jetkizedi. Bul bir ǵana mysal. Mundaı kıbershabýyldardyń júzdegen tásilderi bar, - deıdi maman.
Departament basshysy sheteldik alaıaqtardyń elimizdegi turǵyndar týraly derekti qalaı alatyn túsindirdi.
- Olar Qazaqstandaǵy kez kelgen azamatpen baılanys ornata alady. Ýkraınada otyryp, osyndaǵy bir turǵyndy aqsha berý arqyly jaldaıdy. Qazir abonenttik nómirlerdi jalǵa berý qyzmeti paıda bolǵan. Olar sizdiń nómirińizdi 1 kúnge jalǵa alǵysy keletinin aıtady. Ol úshin belgili bir sommany usynady. Úıde bos otyrǵan azamattar abonenttik nómirin jalǵa bere salýy múmkin. Al sol nómir arqyly alaıaqtar Qazaqstan aýmaǵynda qylmys jasaýy yqtımal, - deıdi Álibek Orazaly.
ІІM qyzmetkeri alaıaqtardyń arbaýyna ilige jazdaǵan Aıgúl Múkeıdiń de jaǵdaıyna pikir bildirdi. Maman mundaı jaǵdaıda azamattardyń dúnıe-múlkinen de aıyrylyp qalýy múmkin ekenin eskertti.
- Sizge habarlasqan Ýkraına azamatymen ary qaraı taǵy da áńgimeni jalǵastyrǵanyńyzda sizdiń barlyq bank shottaryńyzdaǵy aqshalaryńyzdy alýmen qatar, sol bankterdiń barlyǵyn nesıe rásimdeýi múmkin edi. Tipti atyńyzǵa tirkelgen jyljymaly, jyljymaıtyn múlikterdiń barlyǵynan aıyrylyp qalýyńyz múmkin, -deıdi ol.
Al Google kompanııasynyń agenti Nurjol Tabıǵat jeke derekterdi eshkimge bermeý keregin jetkizdi. Mamannyń aıtýynsha JSN, ETsQ kilt sekildi jeke aqparattaryńyz neǵurlym kóbirek taraǵan saıyn, jeke basyńyzǵa tónetin qaýip te kúsheıedi.
- Jeke sáıkestendirý nómiri, ETsQ kilt bul – sizdiń jeke jaýapkershiligińizdegi derekter. Bundaı aqparattardy eshkimge bermeý kerek. Ásirese, áleýmettik jelide jarııalaý úlken qaýip-qaterge ákelýi múmkin. Sebebi, alaıaqtar bul aqparattardy ózińizge qarsy paıdalanady, - deıdi Nurjol Tabıǵat.
Eske sala keteıik, ShQO-da jyl basynan beri 200-ge jýyq adam ınternettegi alaıaqtardyń quryǵyna túsken.
Elimizdegi osyndaı alaıaqtyqtyń kóbeıýine baılanysty Erlan Qoshanov shuǵyl túrde kıber alaıaqtyqpen kúresti kúsheıtetin zań jobasyn ázirleıtinderin habarlady.