Immýnıtetti kúsheıtýdiń negizgi joldary qandaı - maman keńesi
Almaty Ftızıopýlmonologııa ortalyǵynyń juqpaly aýrýlar bóliminiń meńgerýshisi, pýlmonolog Abzal Malbasqanovtyń aıtýynsha, ınfektsııalyq protsess antıdeneniń eki túrin óndirýmen qatar júredi.
«Bul – IgM jáne IgG. Immýnoglobýlın (M) (budan ári IgM) ol ınfektsııa bastalǵan kezde damıdy. Aýrýdyń ótkir kezeńinde maksımýmǵa jetedi, sodan keıin birtindep azaıady, jazylǵansha tolyq joǵalady. Immýnoglobýlın (G) organızmde vırýs paıda bolǵannan keıin 21-28 kún ótken soń óndirile bastaıdy. Biraq qazir búkil álem ǵalymdary tıtrdyń tómendeýin, sondaı-aq COVID-19 antıdenesiniń sanyn baqylap otyr. Eger adamda koronavırýstyń jeńil túri bolsa, onda antıdene organızmde ondaı tıtrde bolmaıdy. Immýnıtet úsh túrge bólinedi. Qysqamerzimdi, uzaqmerzimdi jáne ómir boıǵy. Bizde vırýsqa qarsy qandaı ımmýnıtet bar-joǵyn zertteý qajet. Bul ýaqyt enshisinde. Búgingi kúni barlyq ǵalymdar tıtr azaıady jáne ómir boıǵy ımmýnıtet qalyptaspaıdy degen pikir bildirýde. Sebebi bul vırýs mýtatsııaǵa ushyraýy múmkin. Ýhanda ólim-jitim 3%-ǵa deıin bolǵanyn eske túsireıik. Al Italııada vırýs mýtatsııaǵa ushyrap, adam ólimi 5-6% deıin ósti. Eger adam aýyrǵan bolsa, onyń denesinde bul vırýs týraly aqparat qalady jáne ony qaıtadan juqtyrýy múmkin. Biraq genetıkalyq materıaldyń negizgi qurylymdary jasýshalyq ımmýnıtet deńgeıinde bolady»,– deıdi dáriger.
Sonymen qatar, ol adamnyń ımmýnıteti men qan toby ınfektsııaǵa qalaı áser etetiniń baqylap kórgenderin jetkizdi.
«Jalpy muny ǵalymdar rastaǵan joq. Biz sondaı-aq naýqastardy baqylaýǵa tyrystyq jáne qan tobyn aldyq. Ártúrli qan boldy. Mynandaı qan tobyndaǵylar aýyrmaıdy dep kesip aıtýǵa bolmaıdy. Sebebi biz bárimiz adambyz. Bárimizdiń genetıkalyq qurylymymyz birdeı, degenmen árkimniń qan toby ártúrli. Densaýlyqty saqtaý salaýatty ómir saltyn ustanýǵa baılanysty. Aýrýdan aıyqqan keı adamdar eski ádetimen ómir súre bastaıdy. Densaýlyqqa zııan taǵamdar men túrli sýsyndardy tutynady. Bul durys emes»,– deıdi ol.
Spıker búginde koronavırýstyń aldyn alý úshin maska taǵý - eń negizi amal bolyp turǵanyn atap ótti.
«Bul - pandemııa kezindegi áleýmettik jaýapkershiliktiń eń ótkir máselesi. Sebebi, adamdar koronavırýspen aýyrdym jáne maǵan endi juqpaıdy dep oılaıdy. Alaıda olardyń basqalarǵa juqtyrý qaýpi árqashan bar. Bir ret aýyrǵan adamdardyń qaıtadan aýyrý qaýpi bar ekenin aıtqym keledi. SOVID-19-dy qaıta juqtyrý qaýpi joq degen sózge ǵylymı dálel joq. Bir maskany eki saǵattan artyq taǵýǵa bolmaıdy. Matadan jasalǵan maskalar bar. Olardy uzaq qoldanýǵa, qaıtadan jýyp, dezınfektsııa jasap, qaıtadan taǵa berýge bolady. Respıratorlyq klapany bar maskadan góri tolyq jabylyp turatyn túri áldeqaıda tıimdi. Eger adam aýyryp tursa nemese vırýs tasymaldaýshy bolsa, onda ol shyǵaratyn aýa atmosferaǵa túsip, kelesi adamǵa juǵýy múmkin»,– dedi Abazal Malbasqanov.
Óz kezeginde, Almaty qalasy Pedıatrııa jáne balalar hırýrgııasy ǵylymı ortalyǵynyń joǵary sanatty pedıatry Álııa Amangeldıeva balalardyń ımmýnıtetin kúsheıtýdiń negizgi joldaryn aıtyp berdi.
«Immýnıtet – adam densaýlyǵyn syrtqy jaǵymsyz áserden saqtap, bakterııa, mıkrob, vırýs syndy bóten aǵzalar men ınfektsııalarǵa qarsylasatyn aǵzanyń qorǵaýshy áreketi. Immýnıtettiń eki túri bolady - týa bitken jáne júre paıda bolǵan. Týa bitken ımmýndyq júıe tuqym qýalaıdy. Ol bala dúnıege kelgen sátten bastap belsendi bolady. Ol teriden, tynys alý, asqazan-ishek jáne zár shyǵarý joldarynan turatyn shyryshty qabyqtan turady. Munyń bári sizdiń balańyzdyń aǵzasyn qorǵaýǵa kómektesetin fızıkalyq kedergilerdi týdyrady. Al, ýaqyt óte kele paıda bolǵan ımmýndyq júıe adam aǵzasyn qorǵaý úshin jasýshalar (antıdeneler) qalyptastyrý úshin týa bitken júıeni paıdalanady. Bul antıdenelerdi V– lımfotsıtteri dep atalatyn jasýshalar jasaıdy. Júre paıda bolǵan ımmýndyq júıe ózgeredi. ıAǵnı, ımmýndyq júıege zııandy aýrýlardan saqtaıtyn antıdene qalyptastyrýǵa jattyǵady. Adam aǵzasy ımmýndyq júıeniń myqtylyǵynan túrli aýrýlardy jeńip shyǵady»,– deıdi dáriger.
Sonymen qatar, ol balanyń ımmýnıtetin qalaı kóterýge bolatynyn aıtty.
«Ana súti balanyń ımmýnıtetin kóteredi. Bul ǵylymı dáleldengen. Sondyqtan balany bir jasqa deıin emizgen abzal. Ana súti aqýyzdarǵa baı. Al, eresek balalarǵa keletin bolsaq, olarǵa gıgıena erejelerin úıretý kerek. Balany taza aýaǵa jıi shyǵaryp, kúndiz bir ýaqyt uıyqtatyp alǵan durys. Múmkindiginshe balany syrttan tamaqtandyrmaǵan jón. Eń bastysy, jıi aýyryp qalmas úshin balańyzdyń ımmýnıtetin kóterý kerek. Balasy jıi aýyratyn ata-analarǵa aıtarym. Tazalyq. qoldy jıi jýý qajet. Ol túrli vırýstar men bakterııalardan qorǵaıdy. Jemis-jıdek pen kókóniste kóbirek paıdalanǵan jaqsy. Balaǵa sýyq sý bermegen durys. Sýyp qalǵan tamaqty mindetti túrde jylytyp berý qajet»,– dep atap ótti Álııa Amangeldıeva.
Dáriger úsh jasqa deıingi balaǵa antıbıotık bermeý kerektigin tilge tıek etti.
«Antıbıotıkter - bul medıtsınadaǵy mańyzdy jetistikterdiń biri jáne ony durys qoldanǵan kezde adam ómirin saqtaıdy. Sonymen qatar, antıbıotıkter zııandy janama áserlerge de ıe bolýy múmkin. Keıde ımmýndyq júıege qarsy jumys isteıdi. Atıbıotıkter bakterııalarǵa áser etedi, biraq vırýstarǵa emes. Bakterııaǵa qarsy preparattardy qabyldaý arqyly Siz ımmýnıtetińizdi álsiretesiz. Kúz jáne qys mezgilinde dárýmender qabyldaǵan jón. Másaly kúndelikti tutynyp júrgen taǵamdarda dárýmender, mıneraldar jáne mıkroelementter bar. Ony bárimiz jaqsy bilemiz. Sondyqtan dárihanalarda satatyn vıtamınderdi qabyldaýdyń qajeti joq dep oılaımyn. Profılaktıkalyq shara týraly aıtatyn bolsaq, onda densaýlyqqa paıdaly ónimderdi qabyldasaq bolǵany. Mysaly, jıdekter antıoksıdanttarǵa, dárýmenderge, mıneraldarǵa jáne amın qyshqyldaryna baı. Ásirese balalarǵa paıdaly. Ol ımmýndyq júıeni nyǵaıtýǵa kómektesedi. Maıly balyqtarda búkil aǵzaǵa arnalǵan birinshi nómirli qabynýǵa qarsy qural - omega-3 maılary bar. Onda E dárýmeni bar. Jumyrtqa - bul aqýyzdyń keremet kózi jáne aǵzaǵa kaltsııdi sińirýge kómektesetin D dárýmeni bar taǵamdardyń biri. Sondaı-aq, jumyrtqa quramynda temir, A dárýmeni jáne V tobyndaǵy dárýmenderdiń kóp mólsheri kezdesedi. Apelsın, kıvı, qyzyl jáne sary burysh, qyzylshada S dárýmeni bar. Jalpy, qanyq tústi jemis-jıdekter antıoksıdanttarǵa baı. Olar mıkrobtarmen kúresedi. Vıtamınder - bul qarsy kórsetkishteri bar dári-dármekter. Olar kóptegen janama áserler týdyrýy múmkin, sondyqtan olardy dárigerdiń nusqaýymen ǵana qoldaný kerek»,– dep qortyndylady dáriger.
